سفر سلطان و گمانه‌زنی‌‌ها

یوسف مولایی/ استاد دانشگاه

یعنی آنقدر شرایط دشوار شده که ایران احتمالا به شرایطی که آمریکایی‌ها بخواهند تحمیل کنند، تن نمی‌دهد و از نظر آمریکا هم دیگر با شرایط گذشته مثل 2015 برجام هیچ دردی را دوا نمی‌کند. در این شرایط احتمال خیلی کمی هست که برجام دوباره در دستور کار مذاکرات قرار بگیرد و اگر هم بگیرد، مذاکرات باید از نقطه صفر شروع شود و نه از جایی که متوقف شده. نقطه صفر هم آمریکایی‌ها خودشان را در موضع قدرت مطلق می‌بینند و ایران را در فشار اقتصادی و سایر فشارها ارزیابی می‌کنند و آنچه دنبال خواهند کرد رابطه دولت مغلوب و یک دولت غالب و پیروز است که برای ایران  اصلا قابل قبول نخواهد بود. بنابراین بن‌بست است و به این راحتی گشایشی رخ نخواهد داد. ولی خارج از برجام موضوعات زیادی وجود دارد که می‌تواند بین ایران و عمان مورد بحث قرار بگیرد. آزادی زندانیان دوتابعیتی یا با تابعیت خارجی، امنیت خلیج‌فارس و اینکه تنش در آنجا بین نیروهای ایران و آمریکا به حداقل برسد، تردد کشتی‌ها با مشکلی مواجه نشود. احتمالا در این میان آزادسازی بخشی از دارایی‌های بلوکه شده ایران برای خرید دارو و مواد غذایی هم می‌تواند بحث شود ولی بعید به نظر می‌رسد که برجام دوباره مورد بحث قرار بگیرد. واقعیت این است که وقتی کاری را به موقع انجام نمی‌دهید باید هزینه تصمیم نگرفتن به موقع را پرداخت کنید. ایران پیشرفت‌های زیادی در بعد فنی به دست آورده و الان به هیچ وجه حاضر نخواهد بود از آن عقب‌نشینی کند. اگر عقب‌نشینی کند باید به مردم پاسخگو باشد که چرا این هزینه‌ها را کرده و چیزی به‌دست نیاورده است. دنیای غرب هم خودش را آماده کرده نسبت به ایرانی که پیشرفت‌های هسته‌ای زیادی کرده و در آستانه این هست که ابزار و ادوات لازم را برای ورود به فاز غیرنظامی داشته باشد. آنها هم خودشان را آماده کرده‌اند و حداقل خیلی نگرانی جهانی ندارند که سریع تصمیم بگیرند. آنها آماده این هستند که اقدام مناسب و به موقع انجام دهند. بنابراین در این فضا، ایران راه خودش را می‌رود و بار تحریم‌ها را با سنگینی بیشتر باید متحمل شود. مشکلات داخلی پیش می‌آید ولی فعلا نمی‌تواند با برجام گشایشی ایجاد کند مگر اینکه آنقدر سیاست تنش زدایی با دنیای خارج و کشورهای غربی را جدی بگیرد که فضای جدید در مناسبات ایران و کشورهای غربی ایجاد شود مسئله اوکراین را به شیوه جدید مدیریت کند تا با شفافیت دنیا متوجه شود. اگر این کارها صورت بگیرد، چهره جدید ایران خیلی متفاوت‌تر از آنی خواهد بود که الان هست ولی بعید به نظر می‌رسد که ایران آماده پذیرش تحولات باشد. ایرانی که سیاست‌هایش را عوض کرده باشد مستلزم تحولات زیادی در نقش ماموریت‌های جدید خارجی و ایجاد اصلاحات تحولات داخلی است. آن ایران می‌تواند وارد مناسبات عمیق‌تری شود ولی فعلا مقدماتش فراهم نیست و بعید به نظر می‌رسد که سریعا اتفاق بیفتد.