پیش داوری و قضاوت نابجای دیگران

به گزارش آرمان ملی آنلاین ، متاسفانه پیش‌داوری و قضاوت در مورد زندگی دیگران به یکی از معضلات اخلاقی بسیار گسترده و فراگیر در جامعه تبدیل شده است. دسترسی راحت و سریع به شبکه‌های اجتماعی، بیش از پیش افراد را در معرض این قضاوت‌ها قرار داده است. به طوری که افراد به راحتی درباره کوچک‌ترین مسائل زندگی دیگران بدون این که شناختی از آن‌ها داشته باشند به بیان نظر و ایده می‌پردازند. با این که می‌دانیم قضاوت و پیش داوری بر رفتار و گفتار دیگران غیر اخلاقی است، امّا در اغلب مواقع آگاهانه یا ناآگاهانه آن را انجام می‌دهیم. قضاوتی که مبنای آن منطق و واقعیت نیست، بلکه بر اساس مجموعه‌ای از فرضیات و گمانه‌زنی‌ها شکل گرفته است. این شیوه رفتاری علاوه بر این که آرامش فرد قضاوت کننده را از بین می‌برد، در سطح اجتماعی هم می‌تواند باعث کدورت‌ و دشمنی‌شود. اگر هر یک از ما تأثیر قضاوت‌های نادرست خود را بر زندگی دیگران می‌دانستیم، این که با این کارمان چگونه ممکن است مسیر زندگی دیگران را تغییر دهیم، بر روی رفتار خود تامل کرده و در پی اصلاح آن می‌بودیم. این که چه چیزی باعث ایجاد این رفتار در انسان می‌شود یا چگونه می‌توان مانع ایجاد آن شد، موضوعی است که در این نوشتار سعی شده به آن پاسخ داده شود.

توصیه‌های اسلام در مورد قضاوت کردن

 اسلام افراد را از قضاوت نابجا نسبت به دیگران نهی کرده است. آیات و روایات زیادی در این زمینه وجود دارد. از جمله خداوند در آیه ۱۱ سوره حجرات می‌فرمایند: « ای کسانی که ایمان آورده‌اید نباید قومی، قوم دیگر را ریشخند کند شاید آن‌ها از این‌ها بهتر باشند و نباید زنانی زنان [دیگر] را [ریشخند کنند] شاید آن‌ها از اینها بهتر باشند و از یکدیگر عیب مگیرید و به همدیگر لقب‌های زشت مدهید چه ناپسندیده است نام زشت دادن پس از ایمان آوردن و هر که توبه نکرد آنان خود ستمکارند».

همچنین در آیه ۳۶ سوره اسراء می‌فرماید: « و چیزی را که بدان علم نداری دنبال مکن زیرا گوش و چشم و قلب همه مورد پرسش واقع خواهند شد؛ خداوند در این آیه می‌فرماید؛ از چیزهایی که علم به آن‌ها ندارید پیروی نکنید؛ زیرا خدای سبحان به زودی از گوش، چشم و قلب که وسائل تحصیل علم‌اند بازخواست می‌کند.

چرا دیگران را قضاوت می‌کنیم؟

افراد بیشتر اهل حرف زدن هستند تا عمل کردن، بنابراین یاد گرفته‌اند که در مورد هر موضوعی که پیرامون خود می‌بینند، به راحتی به اظهار نظر و قضاوت بپردازند. علل مختلفی ممکن است باعث شود افراد به این شیوه رفتاری در زندگی پناه ببرند. ممکن است فرد این شیوه رفتاری را از خانواده یا مدرسه یاد بگیرد. این که قضاوت و انتقاد کردن از دیگران در خانواده امری عادی باشد در برخی از موارد فردی که دیگران را به راحتی قضاوت می‌کند شاید به این دلیل است که خودش عزت نفس پایینی دارد، بنابراین با سرزنش و انتقاد از دیگران سعی می‌کند نقاط ضعف خود را این گونه جبران کند.

در مواردی هم دیده شده که فرد از قضاوت دیگران به عنوان یک ابزار دفاعی برای خودش استفاده می‌کند. این افراد ممکن است تجربیات تلخی مانند فقر یا عدم توجه از سوی خانواده یا اطرافیان را در دوران‌ مختلف زندگی تجربه کرده باشند. برای این که دیگران را عامل این مشکلات خود معرفی کنند یا برای این که تجربه مشابه‌ای نداشته باشند به همین دلیل ناخودآگاه به انتقاد و قضاوت دیگران می‌پردازند. ممکن است برای همه ما این حالت اتفاق افتاده باشد که در درون خود از چیزی ناراحت باشیم برای این که این حالت را در خود از بین ببریم و دلیل آن را به کس دیگری نسبت دهیم، شروع به انتقاد از دیگران می‌کنیم. بدبینی نیز می‌تواند عاملی برای قضاوت دیگران باشد. وقتی به کسی بدبین باشیم همه تلاش خود را می‌کنیم که فرد مقابلمان را با انواع برچسب‌ها بد جلوه دهیم.

چگونه می‌توانیم عادت پیش داوری در مورد دیگران را ترک کنیم؟

زمانی که ذهن شما به سمت این نوع افکار می‌رود و شما متوجه می‌شوید که در حال قضاوت دیگران هستید باید شیوه متوقف کردن این افکار منفی را از ذهن خود یاد گرفته و آن‌ها را از ذهن خود دور کنید. برای مثال وقتی فردی را می‌بینیم که در عین تمکن مالی مثل افراد معمولی لباس می‌پوشد یا غذا می‌خورد، نباید این رفتار او را به خسیس بودن او نسبت ندهیم بلکه با این دید نگاه کنیم که او دوست ندارد به دیگران فخر فروشی کند بلکه دوست دارد مثل مردم عادی رفتار کند. در زندگی باید قبل از هرگونه انتقادی از دیگران در پی دیدن جنبه‌های مثبت او باشیم.

یکی دیگر از راه‌ها این است که پای قضاوت و یا همان غیبت کردن دیگران ننشینیم. این اقدام دو تاثیر مثبت دارد. اول اینکه باعث می‌شود فرد قضاوت کننده، از حرف‌های خود پشیمان شود یا دست کم این که قضاوت خود را متوقف کند. دوم این که باعث می‌شود این موضع‌گیری ما در خود ما نیز تاثیر بگذارد و باعث شود خودمان نیز این عادت ناپسند را کنار بگذاریم. این را باید بدانیم که غیبت و قضاوت دیگران به تدریج به یک لذت کاذب بدل می‌شود و دقیقا ترک این عمل اتفاقا حظ بیشتری را نسیب انسان می‌کند. اجتناب از قضاوت دیگران باعث کرامت نفس و حس خوبِ نیک اندیشی به اطرافیان و آشنایان را در آدمی ایجاد می‌کند که با هیچ غیبت کردنی قابل مقایسه نیست.