روش مراقبت از دانش‌آموزان در روزهای آلوده

هر سال در فصول سرد سال مشکل همیشگی آلودگی هوا و تعطیلات مدارس تکرار می‌شود اما در این ایام که وضعیت آلودگی هوا در استان تهران و برخی کلانشهرها در برخی روزها به وضعیت قرمز رسید، مسأله سلامت دانش‌‌آموزان که به واسطه شرایط سنی خود جزو گروه‌های حساس محسوب می‌شوند از اهمیت بسیاری برخوردار است.

والدین دانش‌‌آموزان در روزهای آلودگی هوا باید به دو مقوله تغذیه سالم و استفاده از ماسک برای فرزندان خود به ویژه اگر بیماری زمینه‌ای دارند، توجه بیشتری داشته باشند.

علاوه بر این شیوع آنفلوآنزا در جامعه، مدارس را هم تحت‌الشعاع خود قرار داده است و گاهی ممکن است حتی یک کلاس درس به دلیل همه‌گیری آنفلوآنزا بین دانش‌آموزان به مرز تعطیلی کشیده شود.

در گفت‌وگویی با رضا امیدی معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران درباره مسائل مختلف مرتبط با سلامت دانش‌آموزان از جمله حفظ سلامت در روزهای آلودگی هوا، راهکارهای پیشگیری از شیوع آنفلوآنزا و موضوع  شپش سر یا پدیکلوز در مدارس پرداختیم:

** از میوه و سبزی تازه غافل نباشید

* فارس: هر ساله در فصول سرد سال با مقوله آلودگی هوا مواجه هستیم که در برخی روزها منجر به تعطیلی مدارس می‌شود، در روزهای آلودگی هوا خانواده‌ها در بحث مراقبت از سلامت فرزندان به ویژه مقوله تغذیه باید چه نکاتی را رعایت کنند و چه توصیه‌هایی به آنها دارید؟

در بحث آلودگی هوا باید به نکات مختلفی توجه داشت، برخی مواد سمی در ترکیبات هوای آلوده وجود دارد که همراه با تنفس وارد بدن می‌شود؛ مصرف شیر، لبنیات و میوه و سبزی می‌تواند به حفظ سلامت بدن کمک کند.

افراد در برنامه غذایی روزانه خود به ویژه در شرایط آلودگی هوا حتماً از سبزی‌ها و میوه‌های فصل استفاده کنند و روزانه سه تا پنج واحد از گروه سبزی‌ها و دو تا چهار واحد از گروه میوه‌ها را در برنامه غذایی خود قرار دهند.

** اهمیت شیر برای مقابله با آلودگی هوا

توزیع شیر رایگان در مدارس ابتدایی می‌تواند در روزهای آلودگی هوا به سلامت سیستم تنفسی کمک کند و کارهای آن در مراحل پایانی است البته باید از طریق فرهنگ‌سازی، حساسیت خانواده‌ها نسبت به تغذیه سالم فرزندان و افزایش مصرف شیر به ویژه در روزهای آلودگی هوا را افزایش داد.

از طریق تغذیه سالم می‌توان مواد سمی وارد شده به بدن را تعدیل کرد؛ عرضه شیر در بوفه مدارس در روزهای آلودگی هوا بیشتر مورد تأکید است و مراقبان سلامت مدارس توصیه‌های لازم را به دانش‌‌آموزان درباره مصرف بیشتر شیر ارائه می‌کنند.

در شبکه شاد نیز گروه مراقبان سلامت فعال است که اطلاعات مورد نیاز را برای استفاده مدارس، معلمان و مراقبان سلامت منتشر می‌کنند و از طریق آنها نیز به خانواده‌ها و دانش‌آموزان اطلاع‌رسانی می‌شود همچنین برای برگزاری وبینار مجازی با همراهی دانشگاه‌های علوم پزشکی در هفته‌های آینده برنامه‌ریزی کردیم تا آموزش‌های لازم را از طریق ارائه توصیه‌های تربیتی به دانش‌آموزان و خانواده‌ها ارائه دهیم.

** محدودیت تحرک و ورزش در روزهای آلوده

آموزش و پرورش در کارگروه هماهنگی شرایط اضطرار آلودگی هوای تهران که در استانداری تشکیل می‌شود، عضو ثابت است و تلاش کردیم با توجه به شاخص‌هایی که بابت تعطیلی مدارس یا محدودیت فعالیت‌ها در نظر گرفته می‌شود، در بازه‌های زمانی که سلامت دانش‌آموزان و گروه‌های حساس در معرض خطر است، اطلاع رسانی لازم را از طریق معاونت تربیت بدنی انجام دهیم تا فعالیت ورزشی دانش‌آموزان در زنگ تفریح و زنگ ورزش در فضای باز محدود شود.

همچنین کارگروه اضطرار آلودگی هوای تهران اگر فعالیت بدنی در فضای باز در یک منطقه با آسیب همراه باشد در مصوبات خود به تعطیلی زنگ ورزش اشاره می‌کند.

** هر زمان که آلودگی هوا تشدید شود در شبکه شاد برای محدودیت فعالیت در فضای باز اطلاع‌رسانی می‌کنیم

* فارس: در برخی روزها که هوا آلوده است اما منجر به تعطیلی مدارس نمی‌شود، کارگروه اضطرار آلودگی هوا، در مصوبات خود به محدودیت فعالیت بدنی اشاره می‌کند اما ممکن است در مدارس لحاظ نشود یا حتی ممکن است کارگروه به محدویت فعالیت بدنی اشاره نکند با این حال دانش‌آموزان به دلیل شرایط سنی که دارند جزو گروه‌های حساس جامعه هستند و تحرک در ساعات زنگ تفریح یا زنگ ورزش موجب افزایش تنفس و در نتیجه افزایش ورود مواد سمی به بدن آنها می‌شود، آیا آموزش و پرورش در روزهای آلوده به مدارس برای محدودیت فعالیت فیزیکی دانش‌آموزان توصیه‌های لازم را ارائه می‌کند تا حداقل در مراسم صبحگاه، زنگ تفریح و زنگ ورزش دانش‌آموزان در فضای باز حضور نداشته باشند؟

هر زمان که آلودگی هوا تشدید شود در شبکه شاد برای محدودیت فعالیت در فضای باز اطلاع‌رسانی می‌کنیم تا زنگ ورزش در فضای سربسته مانند سالن ورزشی یا نمازخانه با تکیه بر فعالیت‌هایی که نیاز به تحرک ندارد، برگزار شود همچنین دانش‌آموزان استثنایی شرایط خاص دارند که حتماً باید این موضوع برای آنها مدنظر باشد.

به تازگی درباره مواجه شدن با شرایط آلودگی هوا توصیه‌هایی را به مدیران مناطق داشتیم تا نکاتی لازم را از طریق فضای مجازی به مدارس ارائه دهند.

**ماسک بزنیم

فارس: آیا در روزهای آلودگی هوا استفاده از ماسک را به دانش‌آموزان توصیه می‌کنید؟

دانش‌آموزانی که بیماری خاص دارند حتماً از ماسک استفاده کنند همچنین درخواستی را از دانشگاه‌های علوم پزشکی داشتیم تا ماسک‌هایی در اختیار مدارس قرار بگیرد که توانایی کنترل ورود مواد سمی به بدن در ایام آلودگی هوا را داشته باشد.

برخی ماسک‌ها این کارایی را ندارند و وقتی فرد از ماسک استفاده می‌کند، مسیر تهویه هوا بسته شده و سیستم تنفسی تضعیف می‌شود اما استفاده از ماسک‌های فیلتردار در روزهای آلودگی هوا مناسب‌تر است.

آموزش و پرورش در بحث آلودگی هوا شرکای زیادی دارد از جمله دانشگاه‌های علوم پزشکی که هر بخش باید اقداماتی را انجام دهد چون در روزهای آلودگی هوا از حیث کنترل و توصیه در مدارس اقدام می‌کنیم بنابراین می‌توان از دستاورد مجموعه‌های مختلف استفاده کرد به عنوان مثال دانشگاه‌های علوم پزشکی به سمت طراحی ماسک مناسب برای استفاده دانش‌آموزان بروند چون هر سال با معضل آلودگی هوا در فصول سرد مواجه هستیم و دانش‌‌آموزان با توجه به رده سنی که دارند، آسیب پذیرتر بوده و باید از ماسک‌های ویژه استفاده کنند.

** اگر وقفه تعطیلی آلودگی هوا را ایجاد کنیم باز هم دانش‌‌آموزان با اُفت تحصیلی مواجه می‌شوند

* فارس: برخی می‌گویند علت تعطیل نشدن مدارس یا دست به عصا حرکت کردن مسؤولان در اعلام تعطیلی مدارس حتی در آلوده‌ترین روزهای سال به دلیل مخالفت آموزش و پرورش و تأکید آنها بر افت تحصیلی است، با این حال کارشناسان بسیاری هم معتقدند که نمی‌توان با سلامت دانش‌‌آموزان در روزهای آلودگی مسامحه داشت، آیا آموزش و پرورش در کارگروه اضطرار آلودگی هوا با تعطیلی مدارس مخالفت می‌کند؟

سلامت دانش‌آموزان جزو خطوط قرمز کل جامه است و اینگونه نیست که سلامت آنها اهمیت نداشته باشد با این ملاحظاتی داریم و بحث ما این است که باید برای آلودگی هوا برنامه‌ریزی بلند مدت داشته باشیم اگر به سمت تعطیلی مدارس برویم قطعاً آسیب‌هایی را خواهد داشت، در دو سال تعطیلی کرونا، دانش‌آموزان به لحاظ آموزشی بسیار آسیب دیدند، امسال سال تحصیلی خوبی را داشتیم و اگر وقفه تعطیلی آلودگی هوا را ایجاد کنیم باز هم دانش‌‌آموزان با اُفت تحصیلی مواجه می‌شوند.

با این حال این بدین معنا نیست که مخالف تعطیلی و تحصیل به هر قیمتی باشیم چون معتقدیم دانش‌آموز و نسل سالم در اولویت است اما صحبت ما این است که چرا اعضای کارگروه اضطرار آلودگی هوا تا زمانی که با معضل آلودگی مواجه نشوند، اقدامی را انجام نمی‌دهند؟ چرا در سایر ایام سال برای کنترل آلودگی چاره اندیشی نمی‌شود؟

اگر هر یک از نهادهای مسؤول در قانون هوای پاک مانند وزارت نفت، محیط زیست و شهردای‌ها وظایف خود را انجام دهند، می‌توان با آلودگی هوا مقابله کرد؛ همه دغدغه سلامت دانش‌آموزان را داریم اما باید نگران ضربه‌های آموزشی همچون کاهش یادگیری با تعطیلی مدارس هم باشیم.

** دانش‌آموزان در هنگام ابتلا به آنفلوآنزا به مدرسه نروند

* فارس: سوال دیگرم مرتبط با شیوع بیماری‌های تنفسی همچون آنفلوآنزا در فصول سرد سال است که مدارس و دانش‌‌آموزان را هم درگیر می‌کند و حتی در برخی مواقع ممکن است که جمعیت زیادی از دانش‌‌آموزان یک کلاس درس را درگیر کند، چه توصیه‌هایی را می‌توان به خانواده‌ها و مدارس برای کنترل این موضوع داشت؟

برخی بیماری‌ها مانند آنفلوآنزا به صورت فصلی هستند برای کنترل این موضوع روش‌های مختلفی وجود دارد که یکی از آنها تغذیه سالم برای تقویت سیستم ایمنی بدن است.

برخی دانش‌آموزان صبح‌ها بدون مصرف صبحانه به مدرسه می‌آیند که این موضوع باعث تضعیف سیستم ایمنی آنها می‌شود بنابراین خانواده‌ها حتماً به موضوع مصرف صبحانه توسط دانش‌‌آموزان توجه داشته باشند.

همچنین دانش‌آموزان دارای بیماری‌های خاص ترجیحاً واکسن آنفلوآنزا را در بازه‌های زمانی که تأثیرگذار است، تزریق کنند. دانش‌آموزان مبتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا تا زمان برطرف نشدن علائم به مدرسه نروند تا ناقل بیماری به سایر افراد نباشند و اگر دانش‌آموزان به توصیه پزشک می‌توانند در مدرسه حضور داشته باشند، از ماسک استفاده کنند.

در برخی مواقع گزارش‌هایی را از مدارس درباره شیوع بیماری آنفلوآنزا داشتیم که طی هماهنگی با آموزش و پرورش در سطح استان، دانشگاه‌های علوم پزشکی و شبکه‌های بهداشت منطقه در مدرسه حضور پیدا می‌کنند و اگر نیاز به واکسیناسیون، تجویز دارو یا نظارت پزشک باشد، اعمال خواهد شد و کنترل لازم را خواهیم داشت تا مدرسه از بیماری پاکسازی شود.

** شپش سر در مدارس شیوع یافته است؟

* فارس: اخیراً در خبرها بحث شیوع شپش سر در بین دانش‌آموزان دختر به ویژه در ماه‌های مهر تا آذر منتشر شده است، آیا هم اکنون این مشکل در مدارس وجود دارد؟

شپش یا «پدیکلوز» جزو مواردی است که کنترل شده است و با دانشگاه‌های علوم پزشکی تفاهم‌نامه‌ای را در چند طرح مشترک از جمله شپش، وارنیش فلورایدتراپی، آموزش دوران بلوغ و مکمل یاری داریم.

شپس شر در ایامی که هوا سرد می‌شود و دانش‌آموزان سر خود را بیشتر گرم نگه می‌دارند، شیوع می‌یابد و برای کنترل آن، مراقبان سلامت مدارس وظایفی را بر عهده دارند همچنین در مدارس روستایی، بهورزان این کار را انجام می‌دهند.

* فارس: با توجه به کمبود مراقب سلامت در مدارس، کنترل این موضوع دشوار نیست؟ آیا کارشناسان وزارت بهداشت در مدارس حضور می‌یابند؟

برای کنترل وضعیت بهداشت و سلامت مدارس از چند ظرفیت استفاده می‌کنیم که یکی از آنها دانشگاه‌های علوم پزشکی است،  نبود مراقب سلامت در مدارس به معنای تعطیلی موضوع سلامت نیست بلکه یک نفر از همکاران خود را به عنوان رابط سلامت مشخص کردیم همچنین بهورزان و رابطان دانشگاه‌های علوم پزشکی، برای پیشگیری در موضوعات مختلف مانند شپش سر به ما کمک می‌کنند و معاینات منظمی در مدارس انجام می‌شود.

اگر در مدرسه‌ای به صورت موردی، افراد مبتلا بودند با هماهنگی دانشگاه علوم پزشکی، دارو در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد اما در حالت کلی هم اکنون نگرانی از بابت شیوع شپش سر در بین دانش‌آموزان وجود ندارد.