واکسن سرطان رسید!

 در شرایطی که محققان و متخصصان سرطان مرزهای درک و شناخت خود از علم پایه سرطان را به طور مداوم و مستمر گسترش می‌دهند، شماری از شرکت‌های بیوتکنولوژی نیز به دنبال استفاده از آموخته‌های متخصصان و سرطان‌شناسان برای بسیج سیستم ایمنی انسان در برابر این بیماری هستند.

یکی از هیجان‌انگیزترین پیشرفت‌ها در زمینه مقابله با سرطان واکسن‌هایی هستند که برای تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل این بیماری تولید می‌شوند. در این زمینه باید گفت که دانشمندان با استفاده از هوش مصنوعی جهش‌های تومورهای سرطانی قابل تشخیص برای سیستم ایمنی بدن را شناسایی کرده؛ و پس از آن هم بر اساس این تشخیص دست به تولید واکسن‌های شخصی‌سازی شده‌ای می‌زنند- که برای تقویت سیستم ایمنی بدن بیمار طراحی شده و بدن فرد را قادر به شکار و نابودی سلول‌های سرطانی می‌کند.

در سال 2017، شرکت واکسن‌سازی «مدرنا» با همکاری غول دارویی «مرک» برنامه‌های خود برای شروع آزمایش‌های انسانی با یک واکسن شخصی‌سازی‌شده را- که تومورهای سرطانی را هدف قرار می‌دهد- اعلام کردند. برای ساختن یک واکسن خاص برای هر بیمار، این شرکت‌ها کار را با تعیین توالی دی‌ان‌ای سلول‌های سالم و سرطانی بیمار شروع می‌کنند و در ادامه نیز با مقایسه دی‌ان‌ای سلول‌های سالم و سرطانی، صدها و گاهی نیز هزاران جهش را در سلول‌های سرطانی شناسایی می‌کنند. بعد از این هم نوبت استفاده از هوش مصنوعی برای انتخاب 34 جهش در هر بیمار می‌رسد- که به احتمال زیاد باعث ایجاد واکنشی قوی در سیستم ایمنی بدن می‌شود. این شرکت‌ها برای آموزش الگوریتم‌ها نیز با مراکز پزشکی و دانشگاهی همکاری کرده‌اند تا به نمونه‌های بیوپسی دسترسی پیدا کنند.

هوش مصنوعی همچنین اصول اولیه ایمونولوژی را- درباره این که سلول‌های سیستم ایمنی بدن کدام یک از ویژگی‌های پروتئین‌ها و اسیدهای آمینه را به راحتی تشخیص می‌دهند- مورد استفاده قرار می‌دهد.

بر اساس این اطلاعات، این شرکت دست به ایجاد یک واکسن RNA شخصی‌شده می‌زند که بعد از تزریق به بیمار واکنش بزرگی به وجود آورده و باعث می‌شود بدن فرد بیمار ارتشی از سلول‌های ایمنی تولید کند- که هدف‌شان به طور خاص جستجو و حمله به سلول‌ها و پروتئین‌هایی است که توسط هوش مصنوعی مشخص شده‌اند. واکسن‌های RNA که برای تولید واکسن کووید-19 نیز مورد استفاده قرار گرفتند، دستورالعمل‌هایی را به سلول‌ها وارد می‌کنند که باعث می‌شود یک پروتئین خاص مرتبط با یک ویروس یا تومور (اما نه خود ویروس یا تومور) تولید کنند که برای سیستم ایمنی قابل تشخیص خواهد بود- که به این معناست که سیستم ایمنی آن را به عنوان خارجی تشخیص داده و شروع به تولید سلول‌های ایمنی خواهد کرد که برای جستجو و نابودی آن طراحی شده‌اند.

استفان بانسل مدیر عامل مدرنا به نیوزویک می‌گوید که «رویکرد شرکت در این زمینه بر این باور عمیق استوار است که سیستم ایمنی می‌تواند سرطان را شکست دهد. این باور از یک واقعیت ساده ناشی می‌شود: معمولاً سیستم ایمنی در افراد سالم، سلول‌های سرطانی را قبل از این که به تومور تبدیل شوند، از میان برمی‌دارد و می کشد». به گفته او؛ «به همین دلیل است که طراحی درمان‌ها بر اساس امضای ژنتیکی سرطان مورد هدف، منطقی‌تر از رویکرد سنتی هدف‌گیری سرطان بر اساس بخشی از بدن است که در آن یافت می‌شود».

در ژوئن امسال شرکت‌های مدرنا و مرک گزارش دادند که تقریباً 68 درصد از بیماران مبتلا به ملانوم مرحله 3 و 4 به واکسن تولید شده پاسخ مثبت داده‌اند.در این میان 32 درصد نیز یا به درمان جواب ندادند و یا در اثر سرطانشان از دنیا رفتند.

او می‌گوید: «ما هنوز نمی‌دانیم که چرا این واکسن روی برخی افراد اثر می‌کند ولی روی برخی دیگر کار نمی‌کند. خیلی چیزها در مورد سیستم ایمنی بدن وجود دارد که ما هنوز نمی‌دانیم. اما من کاملاً خوش‌بین هستم. تقریباً هر هفته یک مقاله جدید یا دیدگاه جدید وجود دارد که به این حوزه کمک می‌کند. این‌ها به هر حال روی هم جمع شده و دستاورد بزرگی را حاصل خواهند آورد».

واکسن مدرنا و مرک البته تنها تلاش‌هایی نیست که در زمینه تولید واکسن صورت می‌گیرد. شرکت بیوتکنولوژی ژن‌تک مستقر در سانفرانسیسکو نیز در حال توسعه واکسنی است که برای حمله به تومورها طراحی شده است. این شرکت با BioNTech همکاری کرده- که این شرکت نیز مانند مدرنا به دلیل نقش خود در تولید واکسن‌های mRNa در طول همه‌گیری کرونا شناخته شده است.