۸۳ هزار هکتار از عرصه‌های استان قزوین بیابانی است

بیابانی شدن خاک در سلامت و محیط زیست تاثیرگذار است، افزایش عرصه‌های بیابانی احتمال وجود ریزگردها را افزایش می‌دهد و این موضوع می‌تواند سلامت را با خطر مواجه کند، تالاب و دشت الله آباد استان قزوین از نمونه‌هایی است که در این حوزه می‌توان به آن اشاره کرد.

مسئولین و فعالین محیط زیستی بارها درباره "دشت اله آباد آبیک" هشدار داده‌اند، این نمونه با افزایش روند بیابانی شدن می‌تواند درباره سایر مناطق استان هم صدق کند.

امنیت غذایی هم از مواردی است که بیابانی شدن آن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، با توجه به نقش قزوین در تامین برخی کالاهای اساسی برای سایر استان‌ها از جمله پایتخت باید رفع چالش‌های این استان مورد توجه ویژه باشد و در تامین بودجه‌ها این مباحث مدنظر قرار گیرد. 

کاهش بارش‌ها، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی، چرای غیراصولی دام و از بین رفتن عرصه‌ها از مواردی است که در بیابانی شدن تاثیرگذار هستند.

قزوین در چند سال گذشته با خشک‌سالی روبه‌رو شده و بارش‌ها به طرز چشم‌گیری کاهش پیدا کرده و براساس اعلام هواشناسی قزوین، امسال برای سومین سال پیاپی خشک‌سالی را تجربه کرد.

فرونشست و بیابانی شدن از مسایل مهم در استان قزوین است که در برخی عوامل باهم اشتراک دارند و اگر این موضوع مورد توجه قرار نگیرد و برای آن برنامه‌ریزی نشود، می‌تواند در سال‌های پیش‌رو به بحران جدی تبدیل شود.

یکی از باغداران درباره نقش باغستان سنتی قزوین در حفظ منابع آب‌های زیرزمینی و تقویت آبخوان گفت: در سال‌هایی که بارش خوبی داشته باشیم، باغستان می‌تواند حدود ۲۰ میلیون مترمعکب را به منابع زیرزمینی منتقل کرده و همین موضوع فرونشست را کاهش می‌دهد.

محمدرضا بابوک ادامه داد: زنده بودن باغستان و درختان آن هم به نوعی خاک را تثبیت کرده و روند بیابانی شدن را به تاخیر می‌اندازد.

وی تاکید کرد: سایر بخش‌های کشاورزی صرفا مصرف کننده آب هستند؛ اما باغستان، نوعی آبخوان‌داری است که به حفظ منابع آب و خاک کمک می‌کند و از این رو نیازمند حمایت است و باید آب و امنیت آن تامین شود تا بتواند به فعالیت خود ادامه دهد.

علی رحمانی معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار قزوین هم پیش‌تر در این باره گفت: در حال‌ حاضر نقشه‌ها نشان‌ می‌دهد که "فرسایش و بیابانی شدن قزوین در حال افزایش است" و از این رو باید اقدامات ویژه‌ای انجام شود و لازم است با اقداماتی مانند کشت گیاهان دارویی به تثبیت خاک کمک کرده و روند بیابانی شدن را کاهش داد.

کاهش بارش‌ها در قزوین نسبت به دوره بلند مدت

رئیس گروه توسعه هواشناسی کاربردی استان قزوین درباره میزان بارش‌ها در استان به خبرنگار ایلنا گفت: میزان بارش‌های بلند مدت استان 36.8 میلی‌متر بود، امسال با گذشت دو ماه از سال زراعی، با کاهش 25.9 میلی‌متری بارش‌ها نسبت به بلند مدت مواجه هستیم.

حسن نوروزی ادامه داد: همچنین از ابتدای سال زراعی جاری تا 18 آبان ماه به طور متوسط 11 میلی‌متر بارش داشتیم، البته بارش نسبت به سال گذشته روند افزایشی داشته است.

وی عنوان کرد: سال زراعی از مهر ماه آغاز شده و تاکنون 3.6 درصد بارش‌ها برای سال آبی تامین شده، در سال زراعی گذشته هم میزان بارش‌ها 172.1 میلی‌متر بود که نسبت به میزان بلند مدت کاهش داشت.

آبیک و بوئین‌زهرا در معرض بیابانی شدن قرار دارند

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قزوین هم درباره روند بیابانی شدن استان به ایلنا گفت: جنوب آبیک و شمال شرقی بوئین‌زهرا بیشتر از سایر مناطق در معرض بیابانی شدن قرار دارند که البته بررسی‌هایی برای این مناطق انجام شده است.

محسن قاسم‌زاده بیان کرد: باتوجه به کاهش بارش‌ها، وضعیت خوبی نداشتیم و این روند عرصه‌های استان را تحت تاتیر قرار داده است.

به گفته این مسئول در استان ۲۹ هزار هکتار از عرصه‌ها بیابانی و ۵۴ هزار هکتار هم نیمه‌بیابانی هستند.

وی با اشاره به طرح کاشت یک میلیارد نهال اظهار کرد: در این طرح به‌دنبال کاشت بوته‌های بیابانی و مقاوم هستیم تا روند بیابانی شدن را کاهش دهد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قزوین ادامه داد: در مرحله اول بیش از ۳ میلیون نهال در سطح استان کاشته می‌شود که در آذر ماه کلید می‌خورد و این روند در سال‌های بعدی هم ادامه دارد.

قاسم‌زاده ادامه داد: برای کاهش حضور دام‌ها در مراتع هم برنامه‌هایی در نظر گرفته شده تا از عرصه‌ها حفاظت کنیم‌، لازم است به دامداران در برخی ایام، نهاده داده شود تا دام‌ها را به عرصه نبرند؛ چرا که چرای غیراصولی دام می‌تواند به بیابانی شدن منجر شود.

خشک‌سالی و کاهش پوشش گیاهی فرسایش خاک در قزوین را افزایش داده است

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قزوین هم گفت: وقوع پدیده خشک‌سالی و به‌دنبال آن کاهش پوشش گیاهی از مواردی هستند که سرعت فرسایش خاک در استان را در سال‌های اخیر افزایش داده‌اند.

محمد کرمی‌نور ادامه داد: میزان متوسط فرسایش خاک استان قزوین سالانه 14 تا 16 تن در هکتار در سال است که نزدیک به میانگین کشوری است.

این مسئول عنوان کرد: تغییرات گسترده کاربری در اراضی حوزه‌های آبخیز و از بین بردن پوشش گیاهی، شیب زیاد در برخی مناطق، شخم زدن در جهت شیب، چرای زودهنگام و بیش از ظرفیت مراتع از عوامل موثر در فرسایش خاک هستند.

وی ادامه داد: تغییرات اقلیمی دهه‌های اخیر و وقوع بارش‌های شدید خارج از فصل که در مدت کم و میزان زیاد ناشی از تغییر الگوی بارندگی، منجر به بروز فرسایش و سیلاب می‌شود که معمولاً باعث جریان‌های گل‌آلود و ایجاد خسارت می‌شود. 

این مسئول عنوان کرد: به‌طور طبیعی 300 تا 700 سال طول می‌کشد که یک سانتی‌متر خاک تشکیل شود و از آنجایی که تولید غذا به خاک وابسته‌است، فرسایش خاک امنیت غذایی را با چالش مواجه کرده و باعث کاهش بهره‌وری اراضی کشاورزی و مراتع شده است.

کرمی‌نور درباره فرونشست زمین هم اظهار کرد: علت اصلی فرونشست زمین برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی است و اگر سطح سفره آبخوان را ارتقا دهیم این پدیده کاهش و کنترل پیدا خواهد کرد، فعالیت‌های آبخیزداری در بالا دست دشت به‌طور مطلوب در تغذیه دشت و در نتیجه کاهش فرونشست تأثیرگذار است.

وی تاکید کرد: فرسایش خاک در سطح کشور و همچنین استان قزوین بیشتر از حد مجاز بوده و بحرانی است، اما به این موضوع توجه کمتری می‌شود و به عبارتی بحران خاموش است.