پرندگان مهاجر ترانه خوان نشده اند!

دلیل عمده هم کم‌آبی و بی‌آبی‌های ناشی از سیاست‌های نادرست است. متاسفانه در طول این سالها بی تدبیری برخی مسئولان امر، نه تنها به ذخیره و جمع آوری آب کمکی نکرده‌ بلکه روز به روز به فقر منابع طبیعی افزوده است. البته درباره عملکرد مسئولان اگر هم انتقادی وجود داشته باشد و مطرح شود، ممکن است کسی آن را گردن نگرفته یا انکار کند اما زمانی که طبیعت به کمک می‌آید و این بی‌تدبیری‌ها را اثبات می‌کند؛ دیگر حرفی برای گفتن نمی‌ماند! منظور، پرندگانی است که هر ساله در این موقع از سال به ایران می‌آمدند اما طبق گزارش اعلام شده، حالا 70 درصد همان پرندگان مهاجر، از آمدن به مازندران منصرف شده‌اند. علت؛ پسروی آب دریای خزر که یکی از مسائل مهم محیط زیستی در ایران امسال است و از طرفی کاهش سطح آب تالاب میانکاله.در خصوص پایین آمدن سطح آب در دریای خزر می‌توان به بسته شدن دهانه رود ولگا از طرف روسیه اشاره کرد که مسئولان ابتدا تایید و سپس تکذیب کردند؛ فرافکنی و برخوردهایی که نشان داد سیاست و روابط دیپلماتیک بر حفظ محیط زیست و سلامتی انسان و جانداران ارجح است!

با هم نگاهی به پروسه قهر پرندگان می‌اندازیم با این اشاره که 30 درصدی از آن‌ها آمده‌اند و این می‌تواند نماد افرادی باشد که هیچ چاره‌ای ندارند و حتی در زمین‌های بی‌آب و علف هم زندگی می‌کنند تا وقتی که دیگر توانی برایشان نمانده و جانشان را از دست بدهند.

شعار امسال آب و اهمیت آن برای پرندگان مهاجر !

۲۲ مهرماه که برابر با ۱۴ اکتبر که روز جهانی پرندگان مهاجر است شعار امسال آب و اهمیت آن برای پرندگان مهاجر انتخاب شده است.رئیس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران گفته: در سال ۱۳۸۵ حدود یک میلیون بال پرندگان مهاجر زمستان گذران به مازندران مهاجرت کردند که این آمار به ۳۰۰ هزار بال در حال حاضر کاهش یافت.

کوروس ربیعی با بیان این که، پسروی آب خزر و کاهش آب تالاب میانکاله و خلیج گرگان از مهم‌ترین عوامل کاهش حضور پرندگان مهاجر در مازندران است، در گفت‌وگویی که با ایرنا داشته، توضیح داده که حدود ۱۰۰گونه پرنده مهاجر که برای زمستان گذرانی به مازندران سفر می‌کردند همچنان ادامه دارد ولی تعداد آنها کاهش چشمگیری داشته است.

اما چرا پرندگان مهاجر از آمدن به جایگاه همیشگی‌شان منصرف شده‌اند؟

عزیر عباسی، عضو کارگروه احیای میانکاله گفته در آخرین بررسی‌های انجام شده در خصوص میانکاله که در هفته گذشته انجام شد وسعت میانکاله در قسمت مازندران از ۵۵ هزار هکتار در سال ۱۳۷۳ به ۲۲ هزار هکتار در زمان فعلی کاهش یافته است که به عبارتی کمتر از نصف شده است.به گفته عباسی، بدون تردید پسروی آب خزر تاثیرات زیادی بر روی کاهش پرندگان زمستان گذران به این تالاب خواهد داشت.

این فوق دکترای مهندسی عمران- محیط زیست از آمریکا که عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل هم هست توضیح داده که کاهش آب میانکاله و تالاب‌های دیگر حاشیه خزر شوری آب را به همراه خواهد داشت و با توجه به اینکه رودخانه‌های بالادست برای مصارف کشاورزی و آب شرب استفاده می‌شود، شوری این تالاب‌ها بیشتر خواهد شد که بر روی کاهش مهاجرت پرندگان مهاجر نیز تاثیرگذار است. این استاد صاحب‌نظر در حوزه محیط زیست کشور اظهار داشت: پسروی آب خزر زمینه‌ساز تغییراتی در منطقه خواهد شد و زمین‌ها دیگر حالت مرطوبی نداشته و گیاهان جدیدی هم رویش نخواهد کرد.

میانکاله نصف شده/ خطر جدی برای خزر

باید گفت به باور کارشناسان پسروی آب خزر که زمینه‌ساز کاهش سطح آب تالاب‌های بزرگ همانند میانکاله در استان شده باعث شده در ۱۶ سال اخیر مهاجرت پرندگان به مازندران حدود ۷۰درصد کاهش یابد. بر اساس بررسی‌هایی که چهره‌های علمی انجام داده‌اند وسعت میانکاله در حوزه مازندران در سال ۱۳۷۳ به میزان ۵۵ هزار هکتار بود و براساس آخرین برآوردهایی که در کارگروه احیای میانکاله انجام شد این وسعت به ۲۲ هزار هکتار یعنی کمتر از نصف کاهش یافته که این امر تاثیرات فراوانی در کاهش حضور پرندگان مهاجر در مازندران داشته است.

ایرنا نوشته: با این حال برخی از چهره‌های زیست محیطی و دانشگاهی با حضور در بنیاد علمی حریری در بابل که محل تبادل اندیشه بین نخبگان است، با تشکیل جلسه و سخنرانی‌های مختلف در خصوص اهمیت پرنده نگری و کاهش مهاجرت پرندگان به استان را هشدار دادند و اهمیت این موضوع به حدی است که همزمان با ۲۲ مهر برابر با ۱۴ اکتبر روز جهانی پرندگان مهاجر شعار امسال آب و اهمیت آن برای پرندگان مهاجر انتخاب شد. در این پیوند براساس آمار مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر از کاهش ۲ متری سطح آب این دریا از سال ۱۳۷۵ تاکنون خبر داد و در سال گذشته سطح آب این دریا ۲۶ سانتی‌متر کاهش یافته است.

بر اساس مطالعه صورت گرفته در سال ٢٠١٧ مشخص شد که آب خزر تا سال ٢٠۵٠ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا به گفته کارشناسان به علت تغییرات اقلیمی است که احتمال افزایش هم دارد در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریای خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر می‌گردد و در صورتی این روند با این سرعت ادامه یابد ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می‌شود، کاهش خواهد داشت.

نتایج این مطالعات همچنین نشان داده فقط در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ سطح آب دریای خزر با کاهش حدود ۵۰ سانتیمتری مواجه بوده که این رخداد به عقب نشینی دریا از ۱۰ متر تا ۱۰۰ متر در سواحل مختلف منجر شده است.

مطالعات و اندازه گیری دقیق زمینی که در ایستگاه‌های شاخص ساحلی دریای خزر انجام گرفته این مساله سبب افزایش قابل توجه محدوده ساحلی در طول بیش از ۸۵۰ کیلومتر سواحل شمالی کشور شد و کارشناسان معتقدند: با تشدید روند کاهشی آب، شاهد پسروی بیشتر دریا و خروج بخش عمده‌ای از بستر دریا در آینده‌ای نه چندان دور باشیم.

اما یکی از تالاب‌هایی که در استان در ارتباط با کاهش مهاجرت پرندگان همواره مورد بحث بوده، تالاب میانکاله است که از دهستان میانکاله در شهرستان بهشهر تا آشوراده در استان گلستان وسعت دارد. این منطقه به دلیل داشتن پهنه آبی مناسب با ذخایر غذایی غنی و آبزیان همه ساله پذیرای بیش از ۳۰ تا ۴۰ گونه از پرندگان مهاجر زمستان گذران و بیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان بومی آبزی و کنارآبزی است.

این تالاب با داشتن پناهگاه حیات وحش به مساحت حدود ۲۲ هزار هکتار در حوزه مازندران و تنوع گیاهی از جمله درختان سازیل و انار وحشی که تغذیه برخی پرندگان را تشکیل می‌دهد توانست بیش از ۵۰۰ گونه جانوری را در خود جای دهد و به نوعی بهشت پرندگان استان نام بگیرد و با این تنوع زیستی به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست کره جهان از سوی سازمان‌های جهانی حفاظت از محیط زیست قرار گرفت.

تالاب میانکاله را باید بهشت پرندگان و پرنده نگری نام نهاد؛ سی و ششمین تالاب ثبت شده دنیا و نخستین تالاب ثبت شده در کنوانسیون تالاب‌های بین‌المللی رامسر و یکی از ۶۵۰ ذخیره‌گاه زیست کره جهان با ۴۸ هزار هکتار وسعت در شرق استان مازندران و در همجواری با استان گلستان واقع شده است و سالانه ۱۳۰ گونه از پرندگان مهاجر را با جمعیت حدود ۱.۵ میلیون بال میزبانی می‌کند.

این پناهگاه حیات وحش علاوه بر کریدور مهاجرت فصلی برای پرندگان، همه ساله به تنهایی بیش از نیم میلیون پرنده از انواع مرغابی، فلامینگو، پلیکان، پاخاکستری، قو، انواع اردک، لک‌لک، درنای خاکستری و عقاب دریایی را در آب‌های خود سکنی می‌دهد. این تالاب که رویشگاه و زیستگاه تعداد بی‌شماری از گونه‌های در معرض خطر است، در سال ۱۳۵۵ به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست سپهر به کمیته برنامه «انسان و کره» یونسکو معرفی و انتخاب شد.

تالاب میانکاله به عنوان محل زاد و ولد و پرورش ماهیان گونه‌های مختلفی چون کپور، انواع کفال، کلمه، سفید، ماش و کاراس، مورد توجه است. پستانداران این منطقه نیز شامل مارال، یوزپلنگ، گربه جنگلی، شغال، گراز، روباه، خرگوش، جوجه تیغی، انواع خفاش و جوندگان کوچک است.