گاوخونی صد درصد خشک شده/ حقابه های ناچیز و رفتارهای اشتباه در قبال رودها و تالاب های ایران ادامه دارد

معاون سازمان محیط‌زیست با تاکید بر این که مهمترین راهکاری احیای زاینده‌رود، تامین حقابه محیط‌زیستی آن براساس جدول تخصیص منابع و مصارف حوضه آبریز رودخانه است، گفت: براساس پایش‌های میدانی کارشناسان و تحلیل آخرین تصاویر هوایی، می‌توان گفت سطح تالاب بین‌المللی گاوخونی در حال حاضر صد درصد خشک شده است.

«مجتبی ذوالجودی»، معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست در آستانه «روز ملی نکوداشت زاینده‌رود» با اشاره به سفر اخیر رئیس‌جمهور به استان اصفهان و دستور آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی برای آغاز فاز دوم پروژه انتقال آب دریای عمان به این استان و اجرای طرح احیای زاینده‌رود گفت: انتقال آب از دریای عمان به استان اصفهان صرفا با هدف تامین آب صنایع موجود در استان صورت می‌گیرد و قرار نیست صنایع استان توسعه پیدا کنند. همچنین با وجود این که آب دریا شیرین می‌شود و سپس به استان اصفهان انتقال می‌یابد، اما از نظر علمی امکان استفاده از این آب برای احیای زاینده‌رود وجود ندارد، بلکه با انتقال آب دریای عمان، برداشت صنایع استان از رودخانه بسیار کاهش خواهد یافت که این مساله به احیای زاینده‌رود کمک می‌کند.

وی افزود: مهمترین راهکار برای احیای زاینده‌رود، تامین حقابه محیط‌زیستی آن براساس جدول تخصیص منابع و مصارف حوضه آبریز رودخانه است و طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای و همچنین طرح انتقال آب از دریای عمان به صنایع اصفهان در اولویت دوم راه‌حل‌های موجود برای احیای این رودخانه قرار دارد. البته در این زمینه مذاکراتی با وزارت نیرو انجام شده و قرار است براساس آنچه در برنامه هفتم توسعه به تصویب مجلس خواهد رسید، حقابه‌های محیط‌زیستی زاینده‌رود و گاوخونی در جدول منابع و مصارف حوضه آبی رودخانه برای سال آبی جاری (۱۴۰۲ - ۱۴۰۳) درج شود و وزارت نیرو مکلف شود که حقابه‌ها را حتما براساس این جدول تخصیص دهد.

لزوم جلوگیری از برداشت غیرمجاز آب در طول مسیر زاینده‌رود 

ذوالجودی با تاکید بر این که رئیس‌جمهور با صدور دستور اجرای طرح احیای زاینده‌رود، وزارت نیرو را مکلف کرده است که حقابه‌های این رودخانه را به صورت کامل تخصیص دهد، گفت: از جمله مهمترین اقداماتی که برای احیای زاینده‌رود و گاوخونی باید انجام شود، جلوگیری از برداشت‌های غیرمجازی است که در طول مسیر از این رودخانه انجام می‌شود، چراکه این برداشت‌های غیرمجاز باعث می‌شود که بخش عمده‌ای از حقابه‌هایی که توسط وزارت نیرو به سمت تالاب بین‌المللی گاوخونی رهاسازی می‌شود، هیچ‌گاه به تالاب نرسد. برای جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز نیز باید عزمی ملی و اراده‌ای جدی در تمام استانداران، فرمانداران و سایر مسئولان ارشد استان‌های حوضه آبریز زاینده‌رود ایجاد شود. 

معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکید کرد: اگر وزارت نیرو حقابه زیست‌محیطی تعیین‌شده توسط سازمان محیط‌زیست برای زاینده‌رود و گاوخونی را به صورت کامل رهاسازی کند و البته این وزارتخانه در کنار وزارت جهاد کشاورزی و سایر نهادهای ذی‌ربط، نظارت خود را برای جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز در طول مسیر رهاسازی حقابه تشدید کند، حتما وضعیت رودخانه و تالاب از شرایط اسفناک امروزی خارج خواهد شد؛ بخصوص که در حال حاضر تالاب گاوخونی در آستانه تبدیل شدن به کانون عظیم ریزگردها در مرکز ایران قرار گرفته است.

در سال آبی گذشته حقابه بسیار ناچیزی به گاوخونی رسید

ذوالجودی با بیان این که متاسفانه در سال آبی گذشته (۱۴۰۱ - ۱۴۰۲) حقابه بسیار کمتری نسبت به مقدار تعیین‌شده توسط سازمان محیط‌زیست به تالاب گاوخونی تخصیص یافت، اظهار داشت: با وجود این که پس از چند سال خشکسالی شدید در حوضه آبریز زاینده‌رود، در سال آبی ۱۴۰۱- ۱۴۰۲ بارش‌های مناسب‌تری در سرشاخه‌ها به وقوع پیوست و حتی ماه‌ها رودخانه شور دهاقان نیز جریان یافته بود و ذخیره سد زاینده‌رود به بالای ۶۰۰ میلیون متر مکعب رسید که وضعیت بسیار مناسب‌تری در مقایسه با مدت مشابه سال قبل آن محسوب می‌شود که ذخیره سد کمتر از ۲۰۰ میلیون متر مکعب بود، ولی در سال آبی گذشته تنها ۸ میلیون متر مکعب از ۱۷۶ میلیون متر مکعب حقابه تعیین‌شده برای تالاب گاوخونی رهاسازی شد که بخش زیادی از آن نیز به دلیل برداشت‌های غیرمجاز در طول مسیر به تالاب نرسید. 

وی در ادامه خاطرنشان کرد: در حالی در سال آبی گذشته حقابه بسیار ناچیزی به تالاب بین‌المللی گاوخونی رسید که از اسفند ۱۴۰۱ تا پایان تابستان ۱۴۰۲ طی دفعات مختلف در مجموع بیش از ۵۰۰ میلیون متر‌ مکعب آب برای کشاورزی شرق و غرب اصفهان رهاسازی شد، ولی در این مدت خروجی سد رودشتین که تنها ۸۰ کیلومتر با گاوخونی فاصله دارد، همواره به سمت پایین‌دست بسته بود که این مساله باعث شد حتی میزان زهاب و پساب واردشده به تالاب گاوخونی در سال آبی قبل به نزدیک صفر برسد. مجموع این اتفاقات نیز خشکی تالاب گاوخونی را کاملا تشدید کرده، به نحوی که براساس پایش‌های میدانی کارشناسان و تحلیل آخرین تصاویر هوایی، می‌توان گفت سطح تالاب در حال حاضر صد درصد خشک شده است.

رفتارهای اشتباه درباره نظام آبی زاینده‌رود همچنان ادامه دارد 

ذوالجودی با بیان این که وضعیت بسیار نامناسب امروز گاوخونی از سوء مدیریت منابع آبی در حوضه آبریز زاینده‌رود حکایت دارد، عنوان کرد: شرایط موجود نشان می‌دهد که رویه ناپایدار و رفتارهای اشتباه در دو دهه گدشته درباره نظام آبی زاینده‌رود و عدم نگرش یکپارچه به منابع آبی و ماهیت این رودخانه و تالاب گاوخونی به‌عنوان یک سیستم زنده و تفکیک‌ناپذیر، هنوز هم ادامه دارد؛ چراکه براساس ارقام ذکرشده درباره ذخیره سد زاینده‌رود و میزان رهاسازی برای کشاورزی، در سال آبی گذشته به‌راحتی می‌شد حداقل ۷۰ میلیون متر مکعب برای تحویل به تالاب گاوخونی در ایستگاه شاخ‌کنار در نظر گرفت. 

معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط‌زیست ادامه داد: امیدواریم با پیگیری‌های جدی حقابه‌های زیست‌محیطی توسط سازمان محیط‌زیست و اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در سطوح ملی و استانی و پافشاری بر ضرورت پیش‌بینی حقابه‌های تفکیک‌شده مختص تالاب و لزوم پایداری جریان از سراب تا پایاب رودخانه و همچنین ایجاد صدای واحد توسط مجموعه مدیریتی، مردم، اصناف، سمن‌ها و رسانه‌های استان اصفهان و وجود مطالبه به‌حق لزوم پایداری جریان آب رودخانه در این استان، در سال آبی ۱۴۰۲ - ۱۴۰۳ حقابه‌های محیط‌زیستی قابل قبولی در این حوضه آبریز تخصیص پیدا کند.

وی در ادامه گفت: خوشبختانه معاون محترم آب و آبفای وزارت نیرو و مدیر شرکت مدیریت منابع آب ایران و رئیس حوضه آبریز زاینده‌رود در زمینه تخصیص حقابه‌های زیست‌محیطی رودخانه و تالاب در سال آبی جاری قول مساعد همکاری را داده‌اند. البته پیگیری حقوقی و قضایی حقابه‌های محیط‌زیستی از مسیر قانونی خود نیز توسط سازمان محیط‌زیست در حال پیگیری است. 

پیش‌بینی وقوع بارش‌های مناسب در حوضه زاینده‌رود در سال آبی جاری 

ذوالجودی با اشاره به پیش‌بینی وقوع بارندگی‌های مناسب در حوضه آبریز زاینده‌رود در سال آبی جاری (۱۴۰۲ - ۱۴۰۳) گفت: خوشبختانه پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی نشان می‌دهد که امسال شاهد بارندگی‌های مناسب و حتی فراتر از نرمال در حوضه آبریز زاینده‌رود خواهیم بود‌ و اگر وزارت نیرو بتواند مدیریت منابع آبی این حوضه را بخصوص درباره آب حاصل از سیلاب‌های احتمالی نیمه دوم سال ۱۴۰۲ به‌خوبی انجام دهد، قطعا رفته‌رفته شاهد بهبود وضعیت رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی خواهیم بود.

وی در پایان تصریح کرد: با دستور رئیس‌جمهور، در حال حاضر طرح احیای زاینده‌رود به صورت جدی در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته است که پس از سال‌ها، اقدامی بسیارضروری و در عین حال نویدبخش نگاهی جدید، علمی، عدالت‌محور و یکپارچه‌نگر به زاینده‌رود و گاوخونی محسوب می‌شود. در مجموع امیدواریم که پیش‌بینی‌های هواشناسی محقق شود و وزارت نیرو نیز حقابه‌ها را تامین کند تا رودخانه و تالاب از وضعیت بسیار نامناسب امروز خارج شوند.