زیر پوست مهاجرت نخبگان
مهاجرت ۸۰ درصد نخبه های ایرانی
آرمان ملی : اندیشکده هاتف، اطلاعاتی را در خصوص مهاجرت نخبگان از کشور منتشر کرده است.
بر اساس این اطلاعات، ۸۰ درصد رتبههای برتر ایران در رشتههای ریاضی و فیزیک در سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۵ از کشور مهاجرت کردهاند. از این تعداد، بهطور متوسط ۷۸درصد نخبگان، دیگر به کشور بازنگشتهاند. هاتف در بخش دیگری از این گزارش تاکید کرده است که بین چهار گروه فعالان استارتاپی، پزشکان و پرستاران، اساتید، محققان و پژوهشگران و دانشجویان و فارغالتحصیلان دانشگاهی بین ۶۳ تا ۷۱درصد از افراد تمایل زیاد یا بسیارزیاد برای مهاجرت دارند. این گزارش همچنین تاکید کرده که بین ۵۶ تا ۸۷ درصد این گروهها تمایل خود به مهاجرت را تا حد زیاد حاصل از شرایط عمومی کشور میدانند. «هرچند قیمت ارز و همهگیری کرونا در سالهای اخیر باعث کاهش نسبی مهاجرتها شده است، ولی تمایل به مهاجرت از کشور و نارضایتی ایجادشده در پی آن، نشاندهنده وخامت اوضاع در بین گروههای تحصیلکرده و نیروی کار ماهر در کشور است.» دادههای مرتبط با سال ۹۷، نشان میدهد که از میان ۱۰رتبه برتر سال ۸۰ رشته ریاضی و فیزیک، فقط دو نفر از آنها در ایران ماندهاند. یکنفر دانشیار مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف است و دیگری استادیار گروه مهندسی برق دانشگاه صنعتی امیرکبیر. از میان چندنفر باقیمانده ۵نفر مقیم آمریکا هستند و دونفر مقیم کانادا. در سالهای اخیر بسیاری از فارغالتحصیلان دانشگاهی با ویزای تحصیلی روانه کشورهای دیگر شدند و رفتهرفته با پیدا کردن شغل یا تشکیل خانواده، مهاجرت خود را دائمی کردند. اگرچه این دادهها مرتبط با سالهای گذشته است، اما گزارش تصویری رکنا، از جمع رتبههای برتر کنکور ۱۴۰۱ نشان میدهد وضعیت تمایل نخبهها به مهاجرت از کشور همان است که در سالهای گذشته بود. در این گزارش تصویری، رتبههای برتر کنکور در دانشگاه تهران جمع شدهاند تا تصمیم بگیرند در کدام دانشگاه تحصیل کنند. سپس از آنها سوال شد که چقدر به مهاجرت فکر میکنند، پاسخهای آنان به شدت تکان دهنده بود. چرا که هم خود این نخبهها و هم خانواده آنان تاکید بر مهاجرت داشتند. با توجه به اهمیت مهاجرت نخبگان از زاویه اقتصادی، پرسشهایی مطرح است از جمله اینکه مهاجرت نخبگان کشور چه تاثیری بر اقتصاد آینده ایران خواهد داشت؟ آیا میتوان فقدان نیروی انسانی متخصص را به راحتی جبران کرد؟ علی قنبری، اقتصاددان و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس، در گفتوگو با فرارو به این پرسشها پاسخ داده است:
تحمیل هزینههای مادی و معنوی سنگین به کشور
متاسفانه روند خروج نخبهها و نیروهای با کیفیت کشور، نه تنها سرعت گرفته، بلکه رو به افزایش است. درست است که این موضوع در ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی اثرات منفی دارد، اما بیشترین تاثیر منفی را در بعد اقتصادی خواهد داشت. از نظر اقتصادی مهمترین عامل رشد اقتصادی یک کشور، سرمایه انسانی است. با خروج سرمایههای انسانی از کشور، یکی از ستونهای اصلی رشد و توسعه اقتصادی کشور را از دست خواهیم داد.» علی قنبری گفت: چشمانداز آینده کشور به ویژه در بخش اقتصادی با این حجم مهاجرت نخبهای که انجام میشود، چندان روشن نخواهد بود. این شرایط نه تنها هزینههای بالایی را به کشور تحمیل میکند، بلکه به قطعیت تاکید میکنم که جایگزین کردن این افراد به راحتی امکان پذیر نیست. نیروهایی که از کشور خارج میشوند، نخبه و بالنده و آماده اثربخشی در حوزههای گوناگون هستند. برای پرورش این نیروها، هزینههای مادی و معنوی زیادی صرف شده است. یک هزینه مهم که پس از خروج نخبهها به کشور تحمیل میشود، اما اغلب دیده نمیشود این است که وقتی نیروهای نخبه و شایسته را از دست میدهیم، مجبوریم نیروهای کم توانتر و در سطح عادی را جایگزین نخبگان کنیم. در بهترین حالت، سالها طول میکشد تا یک نیروی معمولی به سطحی تقریبا همسان با یک نیروی درجه یک برسد. این فرایند، میلیاردها دلار هزینه به کشور تحمیل میکند. در واقع با خروج نخبهها، ما در دو بعد اقتصادی و هدررفت زمان، متحمل خسارت میشویم و از قطار پیشرفت اقتصادی نیز جا خواهیم ماند».
*بیتفاوتی نسبت به خروج نخبگان از کشور
این اقتصاددان بیان کرد: در حال حاضر، بسیاری از کشورهای همسایه ایران و کشورهای آسیایی به سرعت در حال سبقت گرفتن از ما هستند، اما در ایران یک نگاه بیتفاوت و بیاعتنا به این مهاجرت نخبگان از کشور نیز وجود دارد. با این شرایط نه تنها درجا میزنیم، بلکه عقبگرد هم خواهیم کرد. هم اکنون ایران به لحاظ شاخصهای مهم اقتصادی از جمله رشد اقتصادی و حتی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی از کشورهای اطراف، از جمله عربستان، کویت، امارات و ترکیه، عقب مانده است. وی افزود: آمارهای پراکندهای درباره هزینههای خروج نخبگان از کشور منتشر میشود، اما در یک ارزیابی ساده، اگر هزینه تحصیلات و تربیت یک نیروی انسانی را بین ۵ تا ۱۰ میلیون دلار در نظر بگیریم و این رقم را ضربدر تعداد نیروهای نخبهای که از کشور خارج میشوند کنیم، رقمی بسیار بالا و میلیارد دلاری ثبت میشود. سالیانه میلیاردها دلار را در سایه خروج نیروهای انسانی از دست میدهیم. امثال نخبههای ارزشمندی مثل خانم مریم میرزاخانی را در ایران کم نداشتیم، نخبههایی که باعث افتخار کشور بودند، اما در سایه غفلت و سهل انگاری مسئولین رفتند و برنگشتند. برخورد نامناسب با نخبهها نه تنها باعث مهاجرت میشود، بلکه دلیلی برای این شرایط است که شخصی که برای ادامه تحصیل و با ویزای دانشجویی از کشور رفته، تمایلی برای بازگشت نشان ندهد.
ارسال نظر