33 مرکز همسریابی، مامور جوان‌سازی ایران

آرمان ملی آنلاین _ بحث جوان‌سازی جمعیت، بحث ویژه مسئولین کشور بوده که هر از چندگاهی از جمله در مناسباتی مثل هفته ملی جمعیت، بیشتر به آن می‌پردازند. در کنار مشکلات معیشتی و اقتصادی که می‌تواند موانع جدی برای جلوگیری از تشکیل خانواده یا فرزندآوری شود، سیاست‌های تشویقی و تنبیهی متفاوتی در این زمینه ارائه می‌شود؛ از وام‌هایی که البته ارقام بالایی هم نیستند تا ممنوعیت استفاده و فروش بدون نسخه و آزادانه دارو و لوازم جلوگیری از بارداری. 

مهدی متقی‌فر، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و توسعه اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان روز گذشته درباره وظایف وزارت ورزش و جوانان پیرامون اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، صحبت‌هایی کرده و با اشاره به صدور مجوز مراکز همسریابی به عنوان یکی از وظایف وزارت ورزش و جوانان در راستای اجرای قانون جوانی جمعیت، گفته: در حال حاضر ۳۳ مجوز برای مراکز همسریابی در ۱۵ استان کشور صادر شده است و در واقع فقط این ۳۳ مرکز، قانونی هستند. او با بیان اینکه وزارت ورزش و جوانان سه تکلیف اختصاصی در راستای اجرای قانون جوانی جمعیت دارد، درباره این سه تکلیف اختصاصی توضیح داد: یکی از تکالیفی که قانون جوانی جمعیت بر دوش وزارت ورزش و جوانان قرار داده است بحث صدور مجوز برای مراکز فعال در امر انتخاب همسر با همکاری و تایید سازمان تبلیغات اسلامی است. دو وظیفه دیگر نیز حمایت از گروه‌های مردمی فعال در حوزه جمعیت و اختصاص پنج درصد از بودجه وزارت ورزش به پژوهش در حوزه جمعیت است. 

متقی‌فر، توضیحات دیگری هم درباره مراکز همسریابی داده با این شرح که «بیش‌ترین مجوزهای صادره برای مراکز همسریابی به ترتیب مربوط به استان‌های تهران با ۸ مجوز، قم با ۵ مجوز و اصفهان با ۴ مجوز است. همچنین در هر یک از استان‌های آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، فارس، کهگیلویه و بویراحمد و مرکزی دو مرکز همسریابی و در هر یک از استان‌های آذربایجان غربی، چهارمحال و بختیاری، خراسان شمالی، زنجان، کرمانشاه و گلستان نیز یک مرکز همسریابی مجوز دریافت کرده‌اند. 

از این موارد و توضیحات در خصوص این مراکز همسریابی و اینکه چگونه می‌توان برای مجوز گرفتن این مراکز اقدام کرد، همزمان با تلاش مسئولین برای جوان کردن جمعیت و افزایش آن، کارشناسان می‌گویند که ایران وارد مرحله اول سالخوردگی جمعیت شده است، زنگ خطر نرخ «رشد جمعیت ایران» به صدا درآمده و به اذعان جمعیت‌شناسان تا سال ۱۴۲۰ این نرخ به صفر می‌رسد. 

درباره وضعیت جوانی یا سالخوردگی جمعیت

یک جمعیت‌شناس و استاد دانشگاه در آستانه هفته ملی جمعیت به بررسی وضعیت نرخ مرگ و میر، فرزندآوری، مهاجرت و اشتغال و تاثیر اجرای قانون جوانی جمعیت بر روند نرخ رشد جمعیت، پرداخته و با بیان اینکه در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ سیاست‌های افزایش جمعیت به صورت ضمنی صورت می‌گرفت، تاکید کرده: اینطور نمی‌گفتند که جمعیت باید افزایش یابد، اما اجرای برنامه تنظیم خانواده به طور کامل تعطیل شده بود؛ به طور مثال وسایل پیشگیری از بارداری جمع شد و یکسری از برنامه‌های ضمنی افراد را به فرزندآوری تشویق کرد. باتوجه به این موارد، در سال ۱۳۶۷ که سمیناری در مشهد برگزار شد و من نیز در آنجا حضور داشتم، جمعیت‌شناسان اعلام کردند رشد جمعیت بسیار بالاست و اگر این روند ادامه یابد تا چند سال بعد جمعیت ایران به سرعت بالا می‌رود و از همان سال اتخاذ سیاست‌های تنظیم خانواده شروع شد، اما مصوبه آن در دهه ۷۰ به مرحله اجرا درآمد که می‌توان به ندادن دفترچه بیمه به فرزندان سوم به بعد، محدود شدن مرخصی مادران و... اشاره کرد. این‌ها عواملی بود که موجب کاهش باروری و بازگشت به مرحله سوم ‌گذار جمعیتی شد. به عبارتی دیگر ایران مرحله سوم و مرحله دوم انتقالی جمعیتی را دو بار تجربه کرده است، هرچند که مرحله سوم با شتاب بیشتری ادامه پیدا کرده و ایران تا همین لحظه در مرحله سوم انتقالی جمعیت قرار دارد یعنی باروری و مرگ و میر رو به کاهش. 

شهلا کاظمی‌پور، معاون سابق مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه، در خصص کاهش باروری و سالخوردگی جمعیت، توضیح داده: سال‌ها بود آمار فوت در ایران را در سازمان ثبت احوال مورد بررسی قرار می‌دادم و رقم آن حدود ۳۶۰ هزار تا ۳۷۰ هزار نفر بود و این درحالیست که آمار فوت در ایران در سال گذشته معادل ۴۱۸ هزار نفر بوده است؛ البته ممکن است این آمار به دلیل مرگ و میرهای ناشی از کرونا باشد. 

او با بیان اینکه ایران هنوز در مرحله اول سالخوردگی جمعیت قرار دارد، خاطرنشان کرده: از طرفی دیگر موالید در ایران همچون کشورهای دیگر کاهش یافته است؛ در اوایل انقلاب سالانه دو میلیون کودک متولد می‌شدند و این رقم به مرور به یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در سال و حتی یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر کاهش یافت، اما آمارهای سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد موالید معادل یک میلیون و ۷۵ هزار نفر بوده است. 

اما از آنجا که حاصل تفاضل میزان موالید از میزان مرگ و میر «رشد طبیعی جمعیت» خوانده می‌شود، کاظمی‌پور در حال حاضر رشد طبیعی جمعیت ایران را از ۸ در هزار یا ۰.۸ درصد نیز کمتر عنوان کرده و گفته که رشد طبیعی جمعیت ایران، در حال حرکت به سمت صفر است. زمانی که دو نرخ موالید و مرگ و میر به یکدیگر برسند رشد جمعیت صفر خواهد شد. پیش‌بینی‌ها حکایت از این دارد که در سال ۱۴۲۰ و شاید زودتر نرخ رشد جمعیت صفر شود. 

این جمعیت‌شناس در پاسخ به سوالی درخصوص پرداخت تسهیلات فرزندآوری و تاثیر آن در اقناع کردن افکار عمومی برای فرزندآوری، گفته: زمانی که تصمیم می‌گیرند وام بدهند، رقم وام بسیار زیاد است اما زمانی که اجرا می‌شود، به‌خاطر تورم رقم وام ناچیز خواهد بود و باتوجه به هزینه‌های پوشک و شیر خشک و نگهداری کودک، این وام مبلغی نیست که زوجین به خاطر آن ترغیب به فرزندآوری شوند. 

باتوجه به شرایط جمعیتی ایران، نمایندگان مجلس شورای اسلامی با هدف افزایش جمعیت و حمایت از خانواده‌ها قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را تصویب کردند. حالا بیش از یک سال از تصویب این قانون می‌گذرد و تاکنون در راستای افزایش جمعیت و فرزندآوری ارائه تسهیلاتی همچون پرداخت تسهیلات، اهدای زمین رایگان به خانوارهای دارای سه فرزند و اختصاص معادل یک و نیم میلیون تومان سهام به متولدین ۱۴۰۱ در راستای حمایت از فرزندآوری و... اعلام شده است. با وجود ارائه این تسهیلات آیا اجرای سیاست‌های جوانی جمعیت توانسته بر نرخ رشد جمعیت اثر‌گذار باشد یا هنوز برای قضاوت زود است؟ کاظمی‌پور در این باره گفته: سیاست‌های قانون جوانی جمعیت بیشتر بر باروری تمرکز دارد و اصلا به مرگ و میر توجه ندارد این در حالیست که رشد جمعیت متاثر از دو پارامتر مرگ و میر و موالید است؛ هرچند که وزارت بهداشت نسبت به این مسئله حساس است اما باید گفت، مرگ و میر در حال افزایش است.