ولیعهد جوانی که می خواهد از راه اشتباه، برگردد/ محاسباتی که غلط از آب درآمد

آرمان ملی آنلاین عصرایران، در سال‌های پس از به قدرت رسیدن "محمد بن سلمان" ولیعهد سعودی، یافتن مناقشه‌ای در خاورمیانه که به نوعی وارث 37 ساله تاج و تخت سعودی درگیر آن نباشد، دشوار بوده است، اما حالا او در حال چرخش به سمت برنامه جسورانه بعدی خود است: دادن فرصت به صلح.

خبرگزاری آسوشیتدپرس با انتشار تحلیلی درباره رویکرد جدید "محمد بن سلمان" ولیعهد حکومت سعودی در نزدیکی به ایران و قدرت های شرقی همچون چین و روسیه، نوشت:

حرکت به سمت تنش زدایی با ایران، برقراری مجدد روابط با سوریه و تلاش برای پایان دادن به جنگ 8 ساله یمن می‌تواند شاهزاده محمد را از برخی از پیچیده‌ترین مسائل منطقه‌ای که با آن مواجه است، رهایی بخشد.

این که آیا او در این این امر موفق شود یا نه، تأثیرات عمیقی بر خاورمیانه و برنامه‌های گسترده او برای تغییر شکل اداره پادشاهی سعودی با وابستگی کمتر به نفت و ترمیم چهره اش خواهد داشت.

شکست بن سلمان در پروژه آشتی جویی، نه تنها حکمرانی قریب الوقوع او بر کشوری را که برای تأمین انرژی جهانی حیاتی است، تهدید می‌کند، بلکه منطقه وسیع تری را که سال‌ها تنش متزلزل کرده و تا حدی با تصمیمات او شعله ورتر شده است، تهدید می‌کند.

ظهور شاهزاده محمد بن سلمان در عرصه سیاست عربستان، در سال 2015 و پس از انتصاب پدرش ملک سلمان به عنوان معاون ولیعهد شتاب گرفت. در آن سال محمد بن سلمان، که وزیر دفاع وقت بود، عربستان سعودی را وارد یک کارزار نظامی در یمن کرد، جنگی فرسایشی که به یک نبرد نیابتی منطقه‌ای تبدیل شد که هنوز هم ادامه دارد. ریاض از دولت تبعیدی یمن در برابر حوثیان مورد حمایت ایران که صنعا، پایتخت این کشور را در اختیار دارند، حمایت می‌کند.

تنش‌ها با ایران که در آن زمان هنوز در توافق هسته‌ای با قدرت های جهانی بود، با اعدام یک روحانی برجسته شیعه توسط عربستان سعودی در سال 2016 تشدید شد. معترضان ایرانی در پی این اعدام، به اماکن دیپلماتیک عربستان در ایران یورش بردند و ریاض روابط خود را با تهران قطع کرد.

در سال 2017، عربستان سعودی به3 کشور عربی دیگر (بحرین، امارات و مصر) پیوست که قطر را که روابط حسنه‌ای با ایران دارد، تحریم و محاصره همه جانبه کرد.

در همان سال، بن سلمان با دعوت از " سعد حریری" نخست‌وزیر وقت لبنان به پادشاهی و سپس مجبور کردن او به اعلام استعفایش، تلاشی سنگین برای شکستن سلطه حزب الله تحت حمایت ایران بر دولت لبنان انجام داد. این تلاش شکست فاحشی خورد و از آن زمان تاکنون نفوذ عربستان سعودی در لبنان کاهش یافته است.

شاهزاده محمد چند روز بعد، کمپین ادعایی ضد فساد خود را راه‌اندازی کرد که در قالب آن شاهزادگان متنفذ سعودی را در هتل "ریتز کارلتون" شهر ریاض محبوس کرد تا اینکه میلیاردها دلار از دارایی های خود را تحویل او دهند.

قتل جمال خاشقجی، ستون نویس واشنگتن پست در اکتبر سال 2018 در کنسولگری عربستان در استانبول، آخرین تیر خلاص بر چهره ولیعهد جدید سعودی بود که به اعتقاد ایالات متحده و دیگران توطئه قتل خاشقجی به طور مستقیم به دستور بن سلمان انجام شد و فضای بین‌المللی را به شدت علیه ولیعهد جوان سعودی، تغییر داد.

اما حمله‌ای که به دنبال آن انجام شد احتمالا محاسبات شاهزاده جوان سعودی را تغییر داد. در سپتامبر 2019، رگبار موشک‌های کروز و پهپاد به قلب صنعت نفت عربستان سعودی اصابت کرد و به طور موقت تولید نفت این کشور را به نصف کاهش داد.

در حالی که حوثی‌ها ابتدا مسئولیت این حمله را بر عهده گرفتند، غرب و عربستان سعودی انگشت اتهام خود را به سمت تهران گرفتند و ایران را مسئول این حملات دانستند. کارشناسان نیز این سلاح‌ها را به ایران مرتبط می‌دانند. اگرچه تهران انجام این حمله را رد می‌کند، اما بازرسان سازمان ملل نیز در گزارش خود درباره این حمله گفتند که «بعید است نیروهای حوثی مسئول آن باشند.»

عربستان سعودی هرگز به طور علنی این حمله را تلافی نکرد و ایالات متحده نیز به عنوان ضامن امنیت کشورهای عربی خلیج فارس،واکنشی نشان نداد.

این امر و همچنین خروج سراسیمه وار آمریکا در سال 2021 از افغانستان، منجر به بازنگری کشورهای منطقه در مورد میزان تکیه بر وعده‌های ایالات متحده شد.

در همین حال، عربستان سعودی روابط نزدیکی با روسیه به عنوان بخشی از گروه اوپک پلاس حفظ کرد. کاهش تولید نفت این سازمان، حتی در شرایطی که جنگ مسکو با اوکراین قیمت انرژی را افزایش داد، خشم جو بایدن رئیس‌جمهوری و قانونگذاران آمریکایی را برانگیخت. چین نیز که از همه‌گیری ویروس کرونا بیرون آمده است، می‌خواهد عرضه نفت عربستان را تضمین کند.

هم روسیه و هم چین به عربستان سعودی و شاهزاده بن سلمان، بدون نگرانی دائمی غرب در زمینه حقوق بشر، احترام می‌گذارند. بن سلمان در روزهای پایانی سال گذشته میلادی میزبان شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین بود و همزمان با ولادیمیر پوتین، رئیس فدراسیون روسیه نیز به طور تلفنی گفت‌وگو کرد.

توافق با میانجیگری چین در مورد برقراری مجدد روابط پادشاهی سعودی با ایران همچنین فرصت جدیدی را برای شاهزاده محمد فراهم می‌کند تا به ایالات متحده نشان دهد که دیگران نیز می‌توانند سیاست خاورمیانه را شکل دهند.

این توافق همچنین آرامش لازم را فراهم می‌کند تا به شاهزاده اجازه دهد روی پروژه های رویایی داخلی خود کار کند که یکی از آنها شهر هوشمند بیابانی 500 میلیارد دلاری خود به نام "نئوم" در شمال غربی سعودی و دیگری مینی شهری پر از مکان های سرگرمی به شکل مکعبی با ارتفاع 400 متر است که احتمالا تکمیل آن میلیاردها دلار هزینه خواهد داشت.

البته ایران نیز به شدت به دنبال آرامش تنش‌ها است، به‌ویژه در پی اعتراضات داخلی سال گذشته و نیز تحریم های ایالات متحده که همچنان اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده است.

پیش از این، عربستان سعودی تلاش‌هایی را نیز برای برقراری مجدد روابط با قطر در سال 2021 انجام داده است. کاهش تنش‌ها با ایران ممکن است راهی برای خروج کامل از جنگ یمن برای بن سلمان فراهم کند.

با این حال، دستور شاهزاده محمد به مقامات سعودی برای دیدار با همتایان ایرانی به منظور بازگشایی سفارت‌ها، نشان‌دهنده تغییری چشمگیر برای رهبری است که در سال 2018 حکومت ایران را با حکومت هیتلر و آلمان نازی مقایسه کرده بود.

در همین حال، گفت‌وگوها درباره احیای روابط با سوریه که هنوز در عصر بشار اسد، رئیس‌جمهوری مورد حمایت ایران اداره می‌شود، ادامه دارد. نشست آتی اتحادیه عرب که در ماه مه به میزبانی این پادشاهی برگزار می‌شود، می‌تواند سوریه را به طور رسمی به عرصه اتحادیه عرب بازگرداند. حتی لبنان که درگیر بحران‌های ثبات داخلی و اقتصادی است، می‌تواند از نزدیکی ایران و عربستان سود ببرد.

پادشاهی نیز در آینده با یک انتقال قدرت روبه‌رو خواهد شد. ملک سلمان در حال حاضر 87 سال دارد. سلف او، ملک عبدالله، پیرترین پادشاه سعودی بود که در 90 سالگی درگذشت. شاهزاده محمد احتمالا جوانترین پادشاهی خواهد بود که تا کنون تاج و تخت را به دست می‌گیرد - و می‌تواند ده‌ها سال دیگر برای نشان دادن اثر خود در پادشاهی وقت داشته باشد.

اما اینکه در این امر موفق شود یا نه، به همان اندازه به خود او بستگی دارد که آیا می‌تواند تنشهایی را که به شعله ور شدن آنها کمک کرده، کم کند یا نه.