فرونشست نیمی از دشت‌های کشور را کویر کرده‌ است/ نرخ فرونشست در جنوب‌غرب تهران به ۲۵ سانتی‌متر رسید/ ۳۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در تهران

آرمان ملی آنلاین -علی بیت‌اللهی درباره موضوع فرونشست در کشور به ویژه استان تهران اظهار داشت: اخیرا موسسه بین‌المللی اینتل لب تحقیقاتی در این زمینه انجام داده و کشورمان را از نظر موضوع فرونشست به بمب ساعتی بی‌صدا تشبیه کرده است.

وی با اشاره به عدم توجه مستمر مسئولان و رسانه‌ها به بحث فرونشست و تهدیدات و مخاطرات آن گفت: نکته بسیار مهم در این پدیده‌ها، عادت دیرینه مواجه به مخاطرات است که در کشورمان معمولا در یک دوره‌ای مخاطرات طبیعی در کانون توجه قرار می‌گیرد و در دوره‌ای هم این مخاطرات فراموش می‌شوند این در حالی است که این رفتار نوسانی مردم و مسئولان مهمترین نقطه ضعف برای پیگیری و رفع این مشکلات محسوب می‌شود چراکه سرمایه‌گذاری مستمر برای حل یک مسئله انجام نخواهد شد اما در عین حال آن عارضه یا مخاطره طبیعی ادامه پیدا می‌کند و شکل بحران و حالت برگشت ناپذیری می‌گیرد.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه درباره فرونشست زمین در مقایسه با مخاطراتی مانند زلزله شانسی که داریم این است که می‌توان این مخاطره را شناسایی و کنترل و متوقف کنیم، بیان داشت: ناحیه‌ای در ژاپن شبیه به مناطقی در تهران با فرونشست سالانه 11 سانتی‌متری مواجه بود که با انجام اقدامات و تمهیداتی توانست این میزان فرونشست را به صفر برساند.

بیت‌اللهی با بیان اینکه در حال حاضر متاسفانه میزان فرونشست سالانه در جنوب غرب تهران 24 تا 25 سانتی‌متر است، گفت: برای متوقف‌سازی این مخاطره و فرونشست در تهران، نیاز به یک مدیریت سیستماتیک داریم چراکه این پدیده قابل کنترل است و برعکس زلزله که ناگهانی رخ می‌دهد و نمی‌توان جلوی آن را گرفت، می‌توان جلوی وقوع فرونشست را گرفت و آن را مهار کرد.

وی تاکید کرد: در کنار فرونشست‌های تدریجی در طول سال با پدیده فروریزش یا حفره‌هایی در سطح زمین مواجه هستیم که اگر این پدیده‌ها همراه با هم رخ بدهند خسارات قابل توجهی متوجه مردم و محیط زیست و زیرساخت‌های کشور می‌شود. در حال حاضر این حفرات در خیابان مولوی، شهران و خیابان پیامبر در تهران دیده می‌شود و پدیده همزمان فرونشست و فروریزش در دشت ورامین، اشتهارد و شهریار باعث ایجاد شکاف‌های خطرناک شده است.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی یادآور شد: در تهران خطوط ریلی، لوله گاز، آب و... خطوط فاضلاب متعددی وجود دارد که اگر اتفاقات دشت ورامین در تهران رخ دهد، خسارات بسیار وسیع خواهد بود.

بیت‌اللهی با تاکید بر اینکه تمام مشکلات ناشی از فرونشست قابل کنترل است، خاطرنشان کرد: ما این شانس را داریم که خسارات و آثار فرونشست که هزاران مرتبه بیشتر از زلزله است را کنترل کنیم.

وی با اشاره به آثار برگشت‌ناپذیر فرونشست گفت: فرونشست تدریجی و چیزی شبیه به تجمع چربی‌ در رگ‌های خونی است و ممکن است به مرحله‌ای برسد که امکان برگشت‌پذیری و ترمیم وجود نداشته باشد.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تاکید کرد: عمل فرونشست منجر به تحکیم خاک می‌شود و در این شرایط آب دیگر داخل زمین نفوذ نمی‌کند و تمام منافذ زمین بسته می‌شود و در این صورت دشت‌های حاصلخیز و پهناور کشور را دیگر نمی‌توانیم بازتولید کنیم چرا که خاک آن از بین رفته و خُللی که زیر زمین وجود دارد مسدود شده و آب قابل نفوذ به آن نیست.

بیت‌اللهی ادامه داد: وقتی به دلیل فرونشست، خاک تحکیم شود، آب‌های ناشی از بارش‌ها در سطح زمین جاری می‌شوند و خاک مغذی که در نیم متری و یک متری سطح زمین قرار دارند را می‌شویند و در شرایطی که خاک مواد مغذی ندارد، دشتها به کویر تبدیل می‌شوند.

وی با اشاره به دشت‌هایی که به دلیل فرونشست و شرایط بحرانی دارند، بیان داشت: به طور دقیق از 609 دشت کشورمان نیمی از آنها به دلیل فرونشست و افت آبهای زیرزمینی، کویری شدند و نیم دیگر هم حالت مطلوب ندارند و در آستانه بحران و خطر قرار گرفته‌اند. در حال حاضر دشت ورامین، مهیار، اشتهارد و شهریار در مرز بحران هستند و هرچه زودتر باید جلوی کویری شدن آنها را بگیریم.

فاصله 20 سانتی‌متری نرخ فرونشست در برخی مناطق تهران با استاندارد

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی همچنین با اشاره به میزان فرونشست تهران گفت: طبق برآوردهایی که موسسات تحقیقاتی مختلف داخلی و خارجی اعم از یک موسسه بین‌المللی آلمانی، دانشگاه تهران، سازمان نقشه‌برداری، مرکز تحقیقات راه و شهرسازی و... انجام داده‌اند برآوردها نشان می‌دهد که در مناطق جنوبی غربی تهران یعنی مناطق 18 و 19 نرخ فرونشست حدود 24 سانتی‌متر در سال است در حالی که استانداردهای بین‌المللی فرونشست 4 میلی‌متری در سال را مرز بحرانی تعریف کرده است.

بیت‌اللهی افزود: حال اینکه در جنوب غرب تهران زیرساخت‌هایی مانند مخازن نفت در ری، پالایشگاه نفت، مجتمع‌های مختلف صنعتی مستقر شده‌اند و خطوط لوله‌های نفت و گاز متراکم در این ناحیه وجود دارند.

وی ادامه داد: در این منطقه با احتساب مناطق اسلامشهر و چرمشهر، نزدیک به 2.5 میلیون نفر در ناحیه فرونشست تهران ساکن هستند.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به مخاطراتی که مردم این منطقه را تهدید می‌کند، اظهار داشت: متاسفانه شاهد آن هستیم که برخی از ساختمان‌های موجود در این مناطق دچار ترک و شکاف شده‌اند و اگر پی ساختمان دچار ترک‌خوردگی باشد یک زلزله کوچک هم باعث تخریب آن ساختمان می‌شود.

نرخ فرونشست دشت ورامین در سال 17 سانتی‌متر است

بیت‌اللهی یادآور شد: فرونشست برعکس زلزله که در یک نقطه رخ می‌دهد، یک منطقه گسترده و وسیع را در بر می‌گیرد به طوری که منطقه فرونشست جنوب غرب تهران 30 کیلومتر طول و 20 کیلومتر عرض دارد. منطقه پایین‌تر از جنوب غرب خوشبختانه فرونشست ندارد اما محدوده دشت ورامین که عمده محصولات کشاورزی تهران از آن منطقه تامین می‌شود، دچار فرونشست جدی است به طوری که نرخ فرونشست در دشت ورامین در سال 17 سانتی‌متر است.

ساخت استخرهای طویل توسط افراد بانفوذ

وی با اشاره به اقدامات غیرقانونی مانند حفر چاه‌های غیرمجاز در مناطق دارای فرونشست، خاطرنشان ساخت: در شرایطی که این مناطق با فرونشست خطرناک مواجه هستند، عده‌ای افراد بانفوذ در همین مناطق چاه‌های آب غیرمجاز و بدون پروانه حفر کرده‌اند و استخرهای آبی طویل در این مناطق ساخته شده که آب از چاه‌ها کشیده و به این استخرها منتقل می‌شوند.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: همین اقدامات باعث کم‌آب شدن مناطق شده به طوری که در چند سال گذشته وقتی 40 متر چاه حفر می‌شد به آب می‌رسیدیم اما امروز با حفر 120 متر به آب نمی‌رسیم.

بیت‌اللهی با اشاره به کاهش تولید محصولات کشاورزی در دشت ورامین که با فرونشست جدی مواجه است، اظهار داشت: در روستای معین‌آباد ورامین کشاورزی که در باغ خود 17 بار محصولات صیفی‌جات برداشت می‌کرد امروز تعداد دفعات برداشت آن به 3 بار در سال کاهش پیدا کرده است.

شکاف عمیق در مزارع ورامین به دلیل فرونشست

وی تاکید کرد: در مزرعه‌های دشت ورامین شاهد شکاف‌های بسیار عمیق ناشی از فرونشست‌ها هستیم که آب در این شکاف‌ها نفوذ می‌کند و به سایر نقاط مزرعه نمی‌رسد و به همین دلیل شاهد کاهش تولید محصولات در این مزرعه‌ها هستیم.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به راهکارهای ارائه شده برای کنترل فرونشست در کشور گفت: افت آبهای زیرزمینی باعث فرونشست می‌شود و اگر آبهای زیرزمینی تقویت پیدا کنند می‌تواند جلوی فرونشست را گرفت.

بیت‌اللهی افزود: در استان تهران 50 هزار حلقه آب دارای مجوز وجود دارد که همچنین 30 هزار حلقه چاه هم فاقد مجوز هستند و چاه‌های غیرمجاز بی‌رحمانه از زمین آب می‌کشند و این وظیفه وزارت نیرو است که جلوی حفر چاه‌های غیرمجاز را بگیرد.

وی ادامه داد: در همین چاه‌های دارای مجوز هم استفاده‌های غیرقانونی انجام می‌شود به طوری که اگر مصرف مجاز 10 لیتر در ثانیه است، آن را به 20 لیتر در ثانیه افزایش داده‌اند. حال اینکه با نصب کنترهای هوشمند بر روی پمپ‌های چاه‌ها می‌توان جلوی آن را گرفت و وزارت نیرو باید به این موضوع ورود کند.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به راهکاری دیگر، مهار فرونشست در کشور اظهار کرد: یکی دیگر از راهکارها، هدایت روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها به گودال‌هایی که این آب را به زیر زمین می‌برند. در فصل‌های پاییز و زمستان که نیاز به آب زراعی کم است می‌توان این روان‌آبها را به زیر زمین نفوذ داد تا فرونشست کاهش یابد که این اقدام هم در حوزه وظایف وزارت نیرو است که اتفاقا در این حوزه عملکرد این وزارتخانه رضایتبخش نیست.

بیت‌اللهی با اشاره به نقش مهمی که وزارت جهاد کشاورزی در کاهش و کنترل فرونشست‌ها دارد، خاطرنشان کرد: مسئولیت وزارت کشاورزی در مهار فرونشست‌ها گم شده است و یکی از وظایف وزارت جهاد کشاورزی این است که روشهای آبیاری نوینی را جایگزین روشهای منسوخی مانند غرق‌آبی کند.

وی افزود: برآوردها نشان می‌دهد که در روش غرق‌آبی تا 80 درصد آب مصرفی تبخیر می‌شود و از بین می‌رود به همین دلیل کشاورز مجبور است آب بیشتری را برای آبیاری باغات خود استفاده کند.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد: راهکار دیگری که اجرای آب جزو وظایف وزارت جهاد کشاورزی است، این است که محصولات آب‌بر را در مناطقی که با نرخ فرونشست بالایی مواجه است، کشت نکند و با نظارت دقیق و جامع و مدیریت کشت و زرع اجازه ندهد محصولات آب‌بر در مناطق دارای فرونشست کشت شود.

به گزارش آرمان ملی آنلاین به نقل از ایلنا، بیت‌اللهی با بیان اینکه فراتر از موضوع فرونشست، بحث کم‌آبی در کشور است که به محل اعتراضات عمومی مردم تبدیل شده، یادآور شد: تمام این مشکلات قابل کنترل و پیشگیری است و با مطالبه‌گری مستمر می‌توان جلوی وقوع این مشکلات را گرفت.