5 ماه تا اثرگذاری حذف تحریم!

آرمان ملی آنلاین -قبلا هم شاهد ورود ارزهای بلوکه شده ایران بودیم، اما ورود آنها به دلیل نبود برنامه‌ریزی و ارزپاشی برای کنترل نرخ دستوری در بازار صرف شد و هیچ یک از لایه‌های اجتماعی به‌ویژه در دهک‌های پایین اثر آن را در زندگی‌شان ندیدند! اتفاقات خوب در اقتصاد با حرف و وعده نمی‌افتد و درحالی‌که مسئولان کشور باید اقدامات اصلاح ساختاری انجام دهند.
مرتضی افقه، اقتصاددان در همین رابطه و در گفت‌وگو با «آرمان‌ملی» گفت: «شواهد نشان می‌دهد که پس از احیای برجام ارز وارد کشور می‌شود و در وهله اول اثر روانی خود را روی ارز و طلا نشان می‌دهد، اما فکر نمی‌کنم این اثر به صورت شوک باشد. به این دلیل که اثرش را در مدتی که مذاکرات شکل گرفته و حالا که رو به نتیجه است کمابیش اثر را گذاشته است. یعنی از آمدن بایدن تا به امروز فشار اولیه تخلیه شده است.» او ادامه داد: «من حدس می‌زنم با فشار اولیه روانی دلار به حوالی 20 هزار تومان برسد، اما باید این را هم بدانیم که مشاهده اثرات این اتفاق حداقل پنج تا شش ماه زمان می‌برد. البته در کنار این موضوع بحث FATF هم هست که شرط لازم به شمار می‌رود و باید این موضوع را حل کنیم تا امکان رد و بدل شدن ارزها ایجاد شود.» افقه بیان کرد: «با این تفاسیر آزادشدن ارزهای بلوکه شده و شکل‌گیری معاملات نفتی حداقل به صورت واقعی کمتر از پنج ماه دیگر اثر خود را در اقتصاد نشان نخواهد داد.»
نقش نمایندگان در انتخاب مدیران نالایق
این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که بانک مرکزی گفته برای آزادشدن این ارزها برنامه‌ریزی کرده ولی همیشه شاهد ارزپاشی در بازار و افزایش تقاضا و درنهایت رشد نرخ ارز بودیم، چطور باید این ارزها را مدیریت و هزینه کرد تا اثرات آن را در اقتصاد دید؛ توضیح داد: «بخش قابل توجهی از واردات ما مصرفی نیستند و براساس آمارهای موجود 70 تا 80 درصد آن کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای هستند و اینها می‌توانند اثر مثبت روی بخش تولید داشته باشد. مدیریت بخشی مصرفی باید به گونه‌ای باشد که عمدتا یا صرف تولید کالاهای داخلی یا واردات تکنولوژی‌های پیشرفته شود که نداریم یا واردات کالاهای مصرفی‌ای شود که تولید آن در کشور به‌صرفه نیست.» او ادامه داد:‌ «اما مشکل این است که ساختارهای داخلی؛ ساختارهای درستی نیستند. یعنی به قدر ساختارهای بروکراسی داریم که جلوی اتفاقات خوب اقتصادی را می‌گیرند. مشکل عمده و اساسی داخلی که حل کردن آن زمان زیادی می‌برد و ریشه اصلی آن در نظام انتخاب و انتصاب و گزینش و حتی تایید صلاحیت نمایندگان است. چون نمایندگان نقش جدی در تعیین مدیران آینده و هیات وزرا و تمامی مدیران میانی به صورت مستقیم دارند هرچند که این اقدامات جزو وظایف آنها نیست. این اتفاق به دلیل رابطه نابالغی که بین قوه مجریه و قوه مقننه است معمولا نمایندگان به وزاری مربوطه فشار می‌آورند تا مدیران محلی براساس نظرات آنها انتخاب شوند.»
ریشه‌ها باید عوض شوند
این اقتصاددان افزود: «بنابراین خود نظام تایید صلاحیت نمایندگان یکی از مواردی است که نیاز به تغییرات اساسی و بنیانی دارد و اگر نگرش تنگ نظرانه در انتخاب و انتصاب و گزینش مدیران تغییرات اساسی نکند هیچکدام از مشکلاتی که در 30 سال گذشته مبتلابه ما بوده به صورت کامل حل نخواهد شد و صرفا با ورود درآمدهای نفتی گشایشی ایجاد می‌شود و تا درآمد نفت هست این مشکلات نمود پیدا نمی‌کند ولی به محض اینکه نفت تحریم شد یا قیمت آن کاهش یافت دوباره این مشکلات خودشان را نشان می‌دهند.»‌ افقه در پاسخ به این سوال که در دولت‌های گذشته به‌ویژه دولت نهم و دهم که شاهد بیشترین درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت بودیم هم اتفاق محسوسی در اقتصاد کشور به‌ویژه لایه‌های مردمی نیفتاد؛ چه اتفاقی می‌افتد که نمی‌تواند نمود اثر منابع ارزی را در جامعه و اقتصاد مردمی دید؛ توضیح داد: «در دوران احمدی‌نژاد متاسفانه بدترین دوران به جهت همان نظام انتخاب و انتصاب و ناکارآمدی و بروکراسی بود، ولی چون بیشترین درآمدهای نفتی تاریخ کشور را داشتیم بی‌تدبیری‌ها و بی‌کفایتی‌ها با درآمدهای زیاد نفتی پوشانده می‌شدند. در واقع نمود این بی‌کفایتی‌ها همان سال 91 و 92 اتفاق افتاد که اواخر دوره احمدی‌نژاد بود.» او افزود: «کسی دست به ریشه‌ها نمی‌زند در حالیکه ریشه‌ها هم ریشه در نگرش‌ها دارد یعنی گزینش‌ها تنگ‌نظرانه است یا انتخاب و انتصاب‌ها با ضوابطی است الزاما افراد شایسته انتخاب نمی‌شوند و به همین دلیل بخش قابل توجهی از نیروهای شایسته کشور یا منزوی می‌شوند یا مهاجرات می‌کنند که این بدترین نوع برخورد با سرمایه‌های اصلی کشور است و از نظر من یک سرمایه در کشور بیشتر نداریم و آن هم نیروی انسانی است و این برخوردها این سرمایه را هم از دست می‌دهیم و بنابراین ناچاریم همیشه به درآمد‌های نفتی متوسل باشیم.»
اولولیت‌های هزینه‌کرد ارز کجاست؟
افقه در پاسخ به این سوال که اگر همین امروز منابع ارزی بولکه شده آزاد و وارد کشور شود چه بخش‌هایی اولویت هزینه‌کرد این ارز را دارند؛ گفت: «بخش‌های تولید اولویت دارند ولی فکر می‌کنم دولت فعلی به دلیل فشاری که طی این سه سال به افراد محروم وارد شده و افراد زیادی را به زیر خط فقر کشانده، ناچار است یا به‌وسیله واردات یا تزریق به بخش‌های تولیدی مورد نیاز دهک‌های پایین تا اندازه‌ای به آنها آرامش بدهد.» او ادامه داد: «آنطور که وزارت رفاه اعلام کرده شش دهک یعنی حدود 60 میلیون نفر نیازمند کمک‌های معیشتی و حمایتی هستند و این بدین معناست که حدود شش دهک زیر خط فقر هستند. به همین دلیل در کوتاه‌مدت گریزی نیست که بخشی از ارزها صرف ارتقای معیشت مردم شود، اما در میان‌مدت باید کاملا مدیریت شده و هدایت شده به سمت کاهش هزینه‌های تولید برویم که آن هم برمی‌گردد به اینکه بتوانیم تکنولوژی‌های جدید را وارد کشور کنیم.»