معامله مجهول تفاهمنامه بین ایران و روسیه

رویکردی که تاکنون با اظهارنظرهای مختلفی همراه بوده است.گروهی از کارشناسان در واکنش به این خبر، حتی در صورت صحت، با توجه به حجم مبادلات تجاری نه چندان قابل توجه فی‌مابین دو کشور، آن را فاقد اهمیت آنچنان ذکر کردند. گروهی نیز منکر وقوع چنین فرایندی در بین دو کشور ایران و روسیه شدند و بر این باور بودند که چنین رخدادی هنوز اجرایی نشده و مدت زمان بیشتری برای عملیاتی شدن احتمالی نیاز دارد.

هیاهو برای هیچ

بهادر احرامیان، عضو اسبق اتاق بازرگانی ایران در این باره  به «آرمان ملی»، گفت: ایران به دلیل تشدید تحریم‌ها و محدودیت های بین المللی به دنبال یافتن راهکاری برای دور زدن تحریم و تسهیل در انجام مبادلات مالی – تجاری خود است و در این راستا رایزنی هایی را صورت می دهد تا روابط فی مابین را بهبود بخشد این مهم گاهی نیز از طریق الحاق به پیمان هایی چون شانگهای، بریکس و.... شکل می گیرد، اما آنچه  در نهایت مشاهده می شود، آن چیزی نیست که مورد توجه کشور باشد و نتوانسته ما را به اهداف از پیش تعیین شده در این مسیر برساند. او افزود: حذف دلار از مبادلات بین‌المللی ایران و سایر کشورها موضوع پیچیده‌ای است که بین اقتصاددانان و سیاست‌گذاران مورد بحث قرار گرفته است. هر چند اینکه دلار به طور گسترده در معاملات بین‌المللی استفاده نمی شود، حذف آن از معاملات بین‌المللی کاملاً غیرممکن نیست. در واقع، مواردی وجود داشته است که برخی از کشورها ارزهای خود را از معاملات بین المللی حذف کرده اند یا از ارزهای جایگزین برای تجارت بین المللی استفاده کرده اند، به عنوان مثال کشورهای عضو بریکس، با هدف حذف دلار از مبادلات تجاری شکل گرفته است، اما حتی در حال حاضر نیز معاملات و قراردادهای مالی – تجاری خود  را با دلار انجام می‌دهند، در حقیقت این امر رویکردی است که در کوتاه مدت عملیاتی نخواهد شد اما همواره در صدد اجرای آن هستیم.

عدم الانتفاع با حجم مبادلات کاهشی

او درباره خبر حذف دلار از مبادلات تجاری ایران و روسیه گفت: مبادلات تجاری دو کشور به دلیل تحریم هر دو، کاهشی شده است و به این ترتیب میزان مبادلات دو کشور آنقدر نیست که حتی در صورت حذف دلار از آنها، منتفع شویم. هر چند ایران در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا اقداماتی برای تقویت روابط اقتصادی فی‌مابین انجام دهد، به عنوان مثال ایران و روسیه در سال 2019 توافقنامه همکاری جامعی را امضا کردند که هدف آن افزایش همکاری‌های تجاری و اقتصادی دوجانبه بین دو کشور بود، اما این فرآیند با توجه به تشدید تحریم های دو کشور به دلایل مختلف آورده ای به همراه نداشته است.

راهکارهای جایگزین و مفید برای رونق اقتصاد

احرامیان درباره راهکار جایگزین به جای در پیش گرفتن چنین رویه‌هایی گفت: قطعاً اگر دلار از دایره مبادلات جهانی کمرنگ یا حذف شود، برای همگان به ویژه ایران و کشورهای تحت تحریم مطلوب خواهد بود، اما در حال حاضر با توجه به مشکلات پیش روی کشور، تلاش برای رفع تحریم ها و همچنین پذیرش FATF و ملحقات آن بسیار با ارزش تر از این است که توافق هایی بدون فایده منعقد شود. بازرگانان و فعالان اقتصادی طی سالیان گذشته از محل نبود ابزار و بسترهای مناسب برای برقراری روابط تجاری، انجام مبادلات مالی و نقل انتقالات بسیار متضرر شده و این به ضرر اقتصاد کشوراست و حتماً برای جبران آن باید هزینه و زمان بسیاری را متقبل شود تا بتوان به آستانه مناسب و استانداردهای اقتصادی حتی در حد واندازه کشورهای منطقه برسد، در حالی که ایران پیش از تشدید تحریم ها و ... از کشورهای برتر در حوزه های مختلف در کشور به شمار می آمد.

عضواسبق اتاق بازرگانی ایران معتقد است:  اگرچه حذف دلار از مبادلات بین‌المللی ایران و روسیه غیرممکن نیست، اما موضوع پیچیده‌ای است که مستلزم بررسی دقیق منافع و خطرات احتمالی آن است. برای سیاستگذاران و کسب و کارها مهم است که قبل از هر تصمیمی، باید آن را به طور جدی مورد بررسی قرار داد.

ریال برای روس‌ها می‌صرفد

آلبرت بغازیان، کارشناس اقتصادی نیز درباره معاملات غیردلاری ایران و روسیه گفت: باید به این نکته توجه داشت که ریال برای روسیه به صرفه است چراکه طرف مقابل به ویژه کشورهای مرزی می‌توانند ریال را به راحتی در ایران به دلار تبدیل کنند و یا اینکه به راحتی می‌توانند ریال را در ایران تبدیل به دارایی باکیفیت کنند مانند املاک. در ازای هر گونه معاملات باید چیزی جابه جا شود که ارزش داشته و نقش پول را بازی کند به این معنا که قابل شمارش باشد و بتواند ارزش خود را حفظ کند اما اگر تهاتر صورت بگیرد واحد پول در مقابل آن وجود ندارد، برای مثال به ازای ارزش یک میلیون بشکه نفت میوه وارد کشور کنیم. وقتی پول در معاملات استفاده می‌شود برای مثال وقتی معاملات با درهم به انجام می‌رسد نگرانی‌های مبادلات تهاتری هم برای طرفین وجود ندارد از سوی دیگر رابطه درهم و دلار ثابت است و درهم در تمام دنیا هم قابلیت مصرف دارد اما باید توجه داشته باشیم که هیچ ارزی به اندازه دلار تسلط پذیری ندارد. اگر تمام معاملات دنیا هم با دلار انجام شود باز هم دلار وجود دارد. در این میان، پول کشوری مانند روسیه پول بین‌المللی محسوب نمی‌شود و ارز ذخیره جهانی نیست. کشورهای محتاط یا ذخیره طلا دارند یا دلار و حتی یورو به اندازه نیاز اروپا چاپ شده‌است نه بیشتر که به دست قاچاقچیان هم برسد و جابه جایی چمدانی داشته باشد. بنابراین اگر ایران روبلی داشته باشد این روبل را تنها در روسیه می‌تواند خرج کند. وقتی ذخایر کشورمان یوآن و روبل باشد در معاملات با هند وقتی این کشور یوآن و روبل را قبول نمی‌کند با مشکل برمی‌خوریم. بنابراین وقتی در معاملات اعضای بریکس کشورها با ارز خود استفاده می‌کنند تنها به این دلیل است که سلطه دلار را کاهش دهند. وقتی کشوری تحریم می‌شود معاملات دلاری بانک‌ها قابل رصد است و کسی برای روبل و یوآن متمرکز نیست که این معاملات را دنبال کند و از این رو امکان دور زدن تحریم‌ها وجود دارد.

صرفه اقتصادی حذف دلار بین ایران وروسیه

او در پاسخ به این سوال که باتوجه به اینکه دو کشور ایران و روسیه تحریم هستند و ارزش پول هر دو کشور در دنیا در ضعیف‌ترین حالت قرار دارد، ریال و روبل برای هر دو طرف چه صرفه اقتصادی دارد، تاکید کرد: باید به این نکته توجه داشت که ریال برای روسیه به صرفه است چراکه طرف مقابل به ویژه کشورهای مرزی می‌توانند ریال را به راحتی در ایران به دلار تبدیل کنند و دلار هرات، دلار سلیمانیه، دلار امارات شکل گرفته است چراکه در ایران مناطق ریال با دلار با حجم بالا جابه‌جا می‌شود یا اینکه به راحتی می‌توانند ریال را در ایران تبدیل به دارایی باکیفیت کنند مانند املاک، توجه داشته باشیم که قوانین ایران اجازه می‌دهد هر مقدار پول وارد هر معامله‌ای شود. اما اگر ایران روبل در اختیار داشته باشد در هیچ کجای دنیا نمی‌تواند آن را به دلار تبدیل کند و ایران هم امکان تبدیل روبل به دلار نیست چراکه روبل خریدار ندارد. بنابراین ریال برای روس‌ها بسیار به صرفه‌تر است تا روبل برای ایرانی‌ها.

سیگنال‌های خارجی دلار را گران می‌کند؟

وی گفت: روس‌ها می‌توانند به راحتی از ریال خلاص شوند و آن را به دلار تبدیل کنند اما ایرانی‌ها با مشکل معاملات با روبل مواجه هستند البته این مشمول کشورهای دیگری مانند عراق هم می‌شود به همین دلیل است که سال‌هاست به مسافران به عراق بانک مرکزی دینار توزیع می‌کند. سال‌هاست عراق در معاملات با ایران دینار می‌دهد و معاملات دیناری است و بانک مرکزی هم از ذخایر دیناری استفاده می‌کند تا مردم ایران در عراق دینار خرج کنند و البته مردم هم می‌دانند که هزینه تبدیل دینار به دلار در عراق بسیار بالاست و کارمزد بالای ۱۵ درصدی دارد به همین دلیل نارضایتی‌هایی هم ایجاد شده است. این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه در ایران روبل مشتری ندارد و برخی از فعالان اقتصادی با مشکل تبدیل روبل مواجه شدند، گفت: اما درباره دلار آمریکا می‌تواند هر میزان دلار را بدون اینکه در اقتصاد این کشور تاثیری داشته باشد چاپ کند چراکه می‌داند این میزان پول توسط قاچاقچیان ارز جابه جا خواهد شد چراکه معاملات دنیا با دلار انجام می‌شود. بغازیان افزود: اما درهم در ایران خریدار دارد و اساسا پایه تعیین نرخ دلار است به طوری‌که در ابتدا نرخ درهم مشخص می‌شود با احتساب آن در فرمولی مشخص نرخ دلار در ایران را تعیین می‌کنند و تبدیل درهم به دلار در امارات به راحتی قابل انجام است وهمچنین برعکس و فعالان اقتصادی با درهم مشکلاتی که با روبل دارند را نخواهند داشت. فعال اقتصادی هر میزان که درهم داشته باشد می‌تواند با کارمزد پایین آن را به دلار تبدیل کند و امروز می‌بینیم که در خرید و فروش کالا از طریق سایت‌های جهانی قیمت درهم هم درج می‌شود.