سفر به سرزمین ۶۰۰ میلیارد دلاری

به گزارش آرمان ملی آنلاین از سوی دیگر کشورهای آفریقایی سالانه بیش از ۶۰۰میلیارد دلار واردات دارند و از این حجم واردات ۱۰۰ میلیارد دلار تنها به نفت و مشتقات آن مربوط است با این حال برخی از کارشناسان معتقدند توسعه روابط اقتصادی با دیگر کشورها در شرایط تحریم، عایدی خاصی برای ایران به همراه نخواهد داشت، اما دیگر کارشناسان اقتصادی بر این باورند که ایران همانند اتخاذ سیاست‌های ویژه در برقراری روابط تجاری با ونزوئلا خواهد توانست به گسترش روابط تجاری با کشورهای آفریقایی در سایه سیاست‌های تهاتری علاوه بر رفع نیازهای داخلی، فرصت خوبی نیز برای بخش خصوصی خود در بخش کشاورزی، صنعت، معدن در حوزه فراسرزمینی مهیا کند. 

رقابت اروپا و آمریکا برای حضور در آفریقا

جعفر قنادباشی، کارشناس اقتصاد بین‌المللی حوزه آفریقا در این خصوص به «آرمان ملی» گفت: در دایره تعاملات بین‌المللی از نظر اقتصادی حضور در کشورهای آفریقایی به منظور بهره‌برداری دوجانبه در حوزه اقتصادی، نه تنها برای ایران بلکه برای کشورهای دیگر مانند انگلیس و فرانسه با توجه به قدمت حضور استعمارگرایانه اروپایی‌ها در کشورهای آفریقایی و همچنین چین و آمریکا دارای جذابیت زیادی است به همین جهت سفر اخیر رئیس‌جمهور به آفریقا نیز در این راستا صورت گرفته است و پیش بینی می‌شود منافع خوبی را برای ایران به دنبال داشته باشد. 

او درباره مقایسه برقراری تعاملات تجاری و اقتصادی با کشورهای اروپایی و آفریقایی گفت: ارزش برقراری ارتباط با کشورهای آفریقایی با کشورهای اروپایی برابری نمی‌کند اما این فرصتی است که کشورهای پیشرفته جهان مانند آمریکا و چین برای حضور در آن به رقابت برخاسته‌اند، چراکه آفریقا سرشار از منابع طبیعی و غیرطبیعی است که می‌تواند آورده مناسبی برای کشورهای دیگر باشد. 

بهره‌برداری فراسرزمینی ایران در آفریقا

قنادباشی اضافه کرد: آب و هوای مناسب برخی از کشورهای آفریقایی شرایط مناسبی برای تولید بسیاری از محصولات مانند موز و نارگیل را فراهم کرده که مورد تقاضای کشورهای دیگر است علاوه بر این زمین حاصلخیز و آب مناسب در برخی از این کشورها شرایط مطلوبی برای تامین نهاده‌های دامی را مهیا ساخته است که بسیار مورد توجه ایران است به همین جهت کمبودهای خود در این عرصه را با شرایط مطلوبی رفع خواهد کرد تا در عرضه مرغ به متقاضیان در داخل کشور دچار چالش نشویم. 

این کارشناس اقتصادی توضیح داد: برقراری روابط تجاری با کشورهای آفریقایی از آنجایی برای ایران اهمیت دارد که بخش خصوصی نیز می‌تواند با حضور در این کشورها به بررسی بازار کشورهای این قاره بپردازد و با راه اندازی خطوط تولید در این کشورها علاوه بر رفع نیاز آنها قادر به درآمدزایی و ارزآوری برای کشور اقدام کند و سطح اشتغالزایی کشور را نیز بهبود دهد. 

ضرورت جبران عقب‌ماندگی از حضور در آفریقا

او ادامه داد: ارتباط با کشورهای آفریقایی طی سالیان گذشته مورد غفلت واقع شده بود بسیاری از کشورهای همسایه مانند ترکیه در این میدان گوی رقابت را از ما ربودند، اما امیدواریم با برقراری ارتباط مجدد بتوانیم با کشت فراسرزمینی شرایط خوبی برای تامین کالاهای خود و همچنین متعاقباً بهبود بازار گوشت و مرغ در کشور مهیا کنیم. 

این کارشناس افزایش صادرات محصولات بازار پرتقاضای آفریقا را یکی دیگر از مزایای تعاملات تجاری – اقتصادی با ایران ذکر و بیان کرد: با توجه به افزایش سرانه مصرف بسیاری از محصولات مانند قهوه و کاکائو در ایران حتی در مقایسه با کشورهای اروپایی، بستر خوبی برای تامین این محصولات از بازار آفریقا فراهم آمده و از سوی دیگر امکان صادرات لوازم خانگی، مصالح ساختمانی، پتروشیمی، لوله و تاسیسات به کشورهایی مهیا شده است. 

قنادباشی درباره موانع احتمالی ناشی از تحریم و عدم پذیرش FATF برای توسعه روابط تجاری با این کشورها گفت: در حال حاضر ایران با وجود تحریم‌ها و موانع توسعه روابط اقتصادی با کشور ونزوئلا نیز دارای روابط اقتصادی مطلوبی است و این مهم می‌تواند از طریق تهاتر و همچنین حضور کارشناسی شده بخش خصوصی عملیاتی شود علاوه بر این راه‌اندازی خطوط تولید در برخی از حوزه‌ها مانند خودروسازی امکان برقراری روابط اقتصادی با وجود مشکلات را نیز هموارتر می‌کند. 

این کارشناس معتقد است: راه‌اندازی بانک مشترک ایرانی – آفریقایی طرحی است که از مدت‌ها پیش در دست بررسی است و با افزایش رایزنی‌های فی مابین طرفین پیش بینی می‌شود عملیاتی شود و به این ترتیب انجام بسیاری از امور اقتصادی هموار و متحول شود. 

راهکارهای مناسب جهت دسترسی ایران به بازار آفریقا 

عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با بیان وضعیت عمومی آفریقا و شکل‌گیری منطقه تجارت آزاد در این قاره، حذف موانع و تسهیل در فرایندهای تجاری را زمینه‌ساز افزایش تجارت، رشد اقتصادی، اشتغال و رفاه برای کشورهای عضو دانست. 

 او انعقاد موافقت‌نامه‌های همگرایی منطقه‌ای در شکل‌های مختلف را به عنوان ابزارهای لازم برای توسعه و افزایش تجارت و کسب منافع بیشتر برای کشورهای عضو عنوان کرد و افزود: 44 کشور آفریقایی در 21 مارس 2018 اقدام به امضای موافقتنامه منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا کردند اگرچه نزدیکی جغرافیایی آنها، عامل مهمی جهت موفقیت افزایش تجارت درون‌گروهی محسوب می‌شود، اما مهم‌تر از آن میزان کامل‌کنندگی و پتانسیل تجاری در تامین نیازهای درون‌گروهی است. 

او ادامه داد: اگر امکان تامین برخی نیازهای کالایی و خدماتی از درون منطقه وجود داشته باشد، با انعقاد این موافقت‌نامه، انحراف تجارت به سمت کشورهای درون منطقه و به زیان صادرکنندگان خارج از منطقه رخ خواهد داد اما حذف موانع و محدودیت‌های تجاری بین کشورهای یادشده، دسترسی به بازارهای گسترده‌تر برای شرکای خارج از منطقه از جمله ایران را نیز فراهم خواهد کرد. 

عابدین بیان کرد: کشورهای چین، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا و آمریکا مهم‌ترین تامین‌کنندگان نیازهای وارداتی منطقه مورد نظر هستند و در مقابل تنها در حدود 10 درصد از نیازهای وارداتی منطقه به‌صورت درون‌گروهی تامین می‌شود و ایران سهم ناچیزی در بازار 360 میلیارد دلاری منطقه یادشده با صادراتی در حدود 719 میلیون دلار دارد و در مقابل برخی کشورهای رقیب منطقه‌ای ایران مانند ترکیه (11. 2 میلیارد دلار، 3. 1درصد) و عربستان سعودی (9. 4 میلیارد دلار، 2. 6 درصد)، سهم و جایگاه مناسبی در تجارت با آفریقا داشته و در زمره 10 کشور عمده تامین‌کننده نیازهای وارداتی آفریقا نیز محسوب می‌شوند. 

ضرورت توسعه روابط با کشورهای آفریقایی

عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با اشاره به اینکه حجم مبادلات تجاری ایران با آفریقا در سطح بالایی قرار ندارد افزود: میزان تجارت از اثرات تشکیل منطقه یادشده در امان نخواهد بود، به طوری که بررسی‌های اولیه با استفاده از مدل‌های شبیه‌سازی حاکی است که در کوتاه مدت در اثر حذف موانع تعرفه‌ای در قالب موافقت‌نامه مذکور در حدود 50 درصد از صادرات ایران به ارزش 342 میلیون دلار به کشورهای الجزایر، مصر، کامرون، اتیوپی و تونس دچار محدودیت می‌شوند و تجربه نشان داده است که کشورهای رقیب منطقه‌ای ایران به‌ویژه ترکیه اقدام به انعقاد موافقت‌نامه با منطقه یاد شده برای حفظ بازار و افزایش دسترسی به بازار آفریقا می‌کنند. 

چشم‌انداز روشن توسعه روابط با آفریقا

این کارشناس مسئول افزود: اگرچه در توسعه روابط اقتصادی و تجاری ایران با آفریقا، چالش‌های جدی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آنها، حضور پر رنگ و تاثیرگذار کشورهای غربی به ویژه آمریکا در این کشورهاست در عین حال مشابهت‌هایی نظیر وابستگی به درآمدهای نفتی که در ساختار اقتصادی ایران و کشورهای آفریقایی وجود دارد نیز در بسیاری از موارد، زمینه همپوشانی نیازها را از بین می‌برد همچنین دیپلماسی چندجانبه کشورهایی چون چین و هند در کنار اقدامات گسترده رژیم صهیونیستی در بخش جنوبی آفریقا نیز برای ایران محدودیت‌های ساختاری گسترده‌ای را فراهم می‌کند که رفع آنها به تغییر نگاه راهبردی ایران در مسائل اقتصادی و سیاسی و ایجاد پیوند و هماهنگی ساختاری میان این دو بخش راهبردی بستگی دارد. 

عابدین گفت: از لحاظ موانع تجاری کشورهای عضو منطقه تجارت آزاد آفریقا، تعرفه‌های نسبتاً بالایی را بر واردات اعمال می‌نمایند که البته در مورد تعرفه‌های MFN این موانع تا حدود زیادی تعدیل شده است. بنابراین، این احتمال وجود دارد که در شرایط خاص و بحرانی به‌دلیل عدم عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت، تعرفه‌های بالاتری بر صادرات از ایران وضع شده و قدرت رقابت‌پذیری محصولات ایرانی در آن منطقه در قیاس با رقبا کاهش یابد. انعقاد موافقت‌نامه تجاری بین ایران با منطقه یاد شده می‌تواند این مشکل را مرتفع سازد.