4 هزار و 600 فرار مالیاتی تنها در 10 ماه/ فراریان مالیاتی چه کسانی هستند؟

آرمان ملی آنلاین – صدیقه بهزادپور: مقابله با فرار مالیاتی و کاهش میزان معافیت‌های مالیاتی به گفته بسیاری از کارشناسان از جمله ضروریاتی است که می‌تواند تاثیرات منفی و فشار مالیاتی را از شانه اقشار آسیب‌پذیر کم کند، این درحالی است که گفته می‌شود مکانیزه کردن مالیات ستانی و استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی روز کمک بسیاری به اجرای بهینه طرح‌های مالیات ستانی خواهد کرد. صاحب‌نظران معتقدند جمع‌آوری اطلاعات مالی کامل افراد گام موثری در مبارزه با فرار مالیاتی محسوب می‌شود و در صورت اجرای بهینه این فرآیند شیب مالیات ستانی سرعت بیشتری می‌گیرد و این مهم با توجه به حذف درآمدهای نفتی از بودجه در سال آینده کمک موثری در رشد اقتصادی به حساب می‌آید درحالی‌که مسئولان مالیاتی معتقدند اجرای قوانین مالیاتی در حیطه وظایف آنهاست اما مقابله با فراریان مالیاتی از دایره مسئولیت قانونی آنها خارج است و نیازمند نظارت مسئولان ذی‌ربط دراین خصوص دارد. 

سازمان مالیات متولی شناسایی فراریان مالیاتی 

هادی خانی، معاون وزیر اقتصاد در این خصوص به «آرمان ملی» گفت: مبارزه با فرار مالیاتی مقوله‌ای کاملاً علمی است که با حضور کارشناسان در این زمینه و تعامل بین سازمانی و همچنین نهادهای مرتبط و به روزرسانی ابزارهای موجود از نظر کمی و کیفی ارتقا خواهد یافت و می‌توان توقع داشت که نرخ فرارهای مالیاتی بیش از پیش کاهش یابد درحالیکه سازمان امور مالیاتی محل شناسایی فرارکنندگان مالیاتی است و باید توجه داشت که این معضل خارج از سازمان امور مالیاتی صورت می‌گیرد بنابراین نهادهای مرتبط با این معضل باید به آن رسیدگی کنند و راه را بر افراد سوءاستفاده کنند در جامعه ببندند در عین حال می‌توان گفت چنانچه تمام دستگاه‌های اداری و همه نهادهای مرتبط مسأله تبادل اطلاعات را بر اساس دستورالعمل‌های موجود انجام دهند میزان فرارهای مالیاتی بسیار کاهش می‌یابد. 

آخرین مرجع رسیدگی با فراریان مالیاتی

او افزود: سازمان امور مالیاتی آخرین مرکز برای رسیدگی به مشکل فرار مالیاتی محسوب می‌شود و بهتر است رسیدگی به این مشکل خارج از سازمان عملیاتی شود بنابراین مبارزه با فرار مالیاتی چالشی است و نباید به دنبال حل آن در درون سازمان امور مالیاتی باشیم چراکه سازمان امور مالیاتی در حقیقت نقش هماهنگ کننده را دارد و از آنجا که رسوب فرارهای مالیاتی و سوء جریانات در این سازمان رخ می‌دهد به گمان برخی از افراد این سازمان متولی اصلی مبارزه با فرارهای مالیاتی است. 

خانی گفت: در راستای اجرای طرح‌های مالیاتی در خصوص قانون و مقررات، هیچ کمبودی نداریم و می‌توان با مشارکت سازمان‌ها و دستگاه‌های مرتبط با این حوزه همچنین استفاده از ظرفیت شرکت‌های خصوصی این معضل را حل کرد البته هوشمندسازی نظام مالیاتی می‌تواند در کاهش میزان فرارهای مالیاتی نقش موثری ایفا کند و در این راستا اقدامات خوبی هم صورت گرفته و خبرهای خوبی در راه است که تا پایان سال جاری اطلاعات کاملی در این زمینه ارائه خواهد شد. 

خانی ادامه داد: مدرن سازی و هوشمندسازی مالیاتی ابزاری مناسب برای پویابخشی و مدرنیزه کردن سازمان امور مالیاتی محسوب می‌شود و سازمان تعاملات مطلوبی با بخش خصوصی در این زمینه انجام داده است و البته هماهنگی و تعاملات بین سازمانی نیز در این راستا می‌تواند بسیار سازنده باشد البته در حال حاضر دسترسی سازمان به ریز داده‌‌های اقتصادی با چالش‌هایی همراه است چراکه هنوز معماری کلان اطلاعاتی باری تجمیع داده‌ها وجود ندارد اما پیگیری قضائی برای دریافت ریز داده‌‌‌های اطلاعات اقتصادی در دستور کار قرار گرفته است همچنین اتصال پایانه‌ها در فروشگاه و مراکز عمده تبادل مالی به سازمان امور مالیاتی از جمله نقاط قوت عملیاتی شدن طرح‌های مالیاتی به شمار می‌آید که دولت و نهادهای ذیربط در فرآیند مالیات ستانی را یاری می‌دهد و مشکل حادی در این زمینه وجود ندارد و تقسیم کار و همراهی خوبی دراین زمینه وجود دارد. 

رئیس مرکز اطلاعات مالی اظهار داشت: از ابتدای سال گذشته تا نیمه دوم دی ماه حدود 4 هزار و 600 هزار فرار مالیاتی در قالب افرادی که فاقد هر گونه پرونده مالیاتی در کشور بوده‌اند شناسایی شده‌اند و با تقویت سامانه‌ها و زیرساخت‌های مرتبط شرایط شناسایی افراد مشابه افزایش می‌یابد همچنین درآمدهای مالیاتی نیز بدون اینکه فشاری به دیگر اقشار جامعه با افزایش نرخ مالیاتی کمی و کیفی وارد شود افزایش می‌یابد. 

او بیان کرد: در حال حاضر به جز کارمندان که در صف نخست پرداخت‌های مالیاتی هستند، اصل را باید بر این بگذاریم که فرهنگسازی لازم برای پرداخت مالیات ایجاد شود، چراکه تلاش برای فرار از مالیات در تمام دنیا مصداق دارد و این امر در کشور ما که متکی به درآمدهای نفتی بوده‌ایم بیشتر جریان دارد و راه مبارزه در این خصوص باید نظام جمع آوری دیتا را تقویت کنیم تا بتوانیم در جنگ با فرارهای مالیاتی موفق و پیروز میدان باشیم که البته بسیار مطلوب است که مودیان و بازرسان با درک صحیحی از واقعیات تبادل خوبی از پرداخت و هزینه‌کردهای مالیاتی داشته باشند. 

ضرورت برخورد با دانه درشت‌ها 

پاریزی براین باور است که فرار مالیاتی یک اقدام آگاهانه از سوی مودیان مالیاتی است که هدف آن نپرداختن حقوق قانونی دولت است و به این ترتیب فرار مالیاتی به دو دسته قانونی و سیستماتیک تقسیم می‌شود و فرار مالیاتی قانونی به آن دسته از فرارها گفته می‌شود که به هر دلیلی در قانون زمینه آن چیده شده است و موجب شده برخی از مودیان مالیات خود را پرداخت نکنند و فرار سیستماتیک نیز آن دسته از فرارهاست که افراد به هر دلیلی از قانون موجود سرباز می‌زنند بنابراین اینطور نیست که بگوییم اگر فردی طبق قانون عمل کرد فرار مالیاتی انجام نداده است بلکه یکی از مسیرهای فرار مالیاتی، تلاش برای تصویب قانون نامناسب است که موجبات فرار مالیاتی عده‌ای را فراهم می‌کند که به طور مثال به بحث معافیت مالیاتی صادرکنندگان، مناطق آزاد یا بخش آموزش و فرهنگ و هنر می‌توان اشاره کرد که از مالیات معاف شده‌اند و حق دولت را پرداخت نمی‌کنند .

او گفت: مقابله با فرار مالیاتی قانونی به مراتب مهمتر از فرار مالیاتی سیستماتیک است و ذی نفعانی مانند طلا فروشان به جای تلاش برای دور زدن قوانین، تلاش کرده‌اند در نهادهای قانون‌گذاری ورود کنند و قوانین را به نحوی تغییر دهند که از پرداخت مالیات معاف شوند و اگر با این فرار مالیاتی قانونی که ضد اهداف مالیاتی کلان کشور است مقابله نشود همه فعالین اقتصادی انگیزه فرار خواهند داشت و اگر مقابله با فرار سیستماتیک هم به خوبی انجام شود بازهم عده‌ای خواهند توانست با تغییر قوانین خود را از پرداخت مالیات معاف کنند که هر فردی که استعداد پرداخت مالیات دارد، به این معنی درآمد دارد و باید مالیات آن را بپردازد و در مورد هیچ فردی معافیت مالیاتی قابل قبول نیست. 

این کارشناس ادامه داد: در مالیات ستانی هیچ چیز مهمتر از جریان اطلاعاتی نیست و هرچه اطلاعاتی که در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار بگیرد کامل‌تر و دقیق‌تر باشد هزینه‌ و زمان مقابله برای رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی کاهش می‌یابد البته در یک مقطعی تلاش‌های سازمان امور مالیاتی برای دسترسی به اطلاعات مودیان جواب می‌دهد و اطلاعات بانکی به عنوان اساسی‌ترین اطلاعات مودیان در اختیار سازمان قرار می‌گیرد چنانکه در دنیا نیز تمام تمرکز بر روی اطلاعات مالی است که تصویر مجازی هر چیزی است که در واقعیت اتفاق می‌افتد اما امروز مشکل نظام مالیاتی ما این است که سازوکار مناسبی برای استفاده از این اطلاعات ندارد و باید برنامه‌ریزی‌ها و توسعه سامانه‌ها بر اساس استفاده بهینه از این اطلاعات انجام بگیرد اما این اولویت بندی امروز وجود ندارد و تمرکز بر اطلاعات مالی در دستورکار قرار نگرفته است. 

ایجاد زیرساخت و اصلاح قوانین 

او معتقد است: یکی از مهم‌ترین مشکلات در بحث فرار مالیاتی ورود این ذی نفعان به عرصه قانونگذاری برای بخش مالیات کشور است بنابراین فرار مالیاتی بزرگ با تصویب قوانینی چون معافیت‌های مالیاتی گسترده مناطق آزاد انجام می‌شود که درپوشی برای اقدامات نهادهایی همچون بانک‌ها می‌شود این درحالی است که سامانه مودیان نیز نمی‌تواند به تنهایی مشکلات فعلی فرار مالیاتی را در نظام مالیاتی کشور رفع کند. 

پاریزی گفت: در کشورهای پیشرفته پرداخت مالیات اصل است و فرار محدود است که با آن مقابله می‌شود. ولی در ایران به دلیل گستردگی معافیت‌ها و نرخ‌گذاری‌ها، اصل بر فرار مالیاتی است و عملا کسی مالیات پرداخت نمی‌کند بنابراین این مسأله چه در خصوص اشخاص حقوقی و چه در مورد اشخاص حقیقی با درآمدهای بالا حاکم است و یکی از ریشه‌های این مسأله وفور درآمدهای نفتی است که در طول دهه‌های اخیر درآمد دولت را تامین کرده است ولی امروز این روند اساسا قابل تداوم نیست همچنین در فضای کسب و کار فعلی کشور پرداخت مالیات یک استثنا است و یک احساس تبعیض وجود دارد که اجازه پرداخت مالیات عادلانه را به مودیان نمی‌دهد، چراکه اگر مالیات قانونی را بپردازد، به دلیل فرار مالیاتی دیگران، از آنها عقب می‌افتد. 

او بیان کرد: این بازی باید تغییر کند و به جای معافیت مالیاتی باید اعتبار مالیاتی در نظر گرفته شود و سقف آن نیز مشخص و معین باشد؛ نه اینکه دولت یا مجلس با یک خط قانون یک حوزه را به کلی معاف از مالیات کند. اگر این تبعیض در تعادل کنونی از بین نرود، سامانه‌های مالیاتی نمی‌تواند به تنهایی مشکلی از نظام مالیاتی رفع کند. بنابراین ما باید موانع استقرار تعادل جدید را شناسایی و رفع کنیم و این مورد مسائل اجتماعی را نیز شامل می‌شود و امروز ممیز محوری و مالیات ستانی مبتنی بر چانه زنی برای اغلب مودیان یک نعمت است ولی باید به سمت داده محوری و مالیات ستانی مبتنی بر اطلاعات حرکت کنیم.