چرا مسافر نباید روزه بگیرد؟

موضوع نماز مسافر، امری نیست که فقها و مراجع چنین نظری داشته باشند، بلکه آیه قرآن و امر مستقیم خداوند است و در طول تاریخ هیچ مرجع و فقیهی خلاف نظر خدا و آیات قرآن حکمی صادر نکرده است.خداوند در سوره مبارکه نساء آیه ۱۰۱ به موضوع کوتاه کردن نماز در هنگام سفر اشاره کرده و این امر را به دلیل بیم آزار و اذیت کفار اعلام می‌کند.وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِی الْأَرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ یَفْتِنَکُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا إِنَّ الْکَافِرِینَ کَانُوا لَکُمْ عَدُوًّا مُبِینًا و چون در زمین سفر کردید اگر بیم داشتید که آنان که کفر ورزیده‌ اند به شما آزار برسانند گناهى بر شما نیست که نماز را کوتاه کنید چرا که کافران پیوسته براى شما دشمنى آشکارند.آیه فوق برای نماز مسافر است و آیه 183 و 184  سوره بقره برای روزه مسافر است.

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ* أَیَّاماً مَعْدُوداتٍ فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَرِیضاً أَوْ عَلى‌ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَ عَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعامُ مِسْکِینٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَ أَنْ تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ»؛اى کسانی که ایمان آورده‌‌اید! روزه بر شما نوشته شده، همان‌گونه که بر کسانى که قبل از شما بودند نوشته شد تا پرهیزکار شوید. چند روز معدودى را [باید روزه بدارید!] و هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادى از روزهاى دیگر را [روزه بدارد] و بر کسانى که روزه براى آنها طاقت‌ فرساست [همچون بیماران مزمن، و پیر مردان و پیر زنان،] لازم است کفّاره بدهند: مسکینى را اطعام کنند و کسى که کارِ خیرى انجام دهد، براى او بهتر است و روزه داشتن براى شما بهتر است اگر بدانید!).در تفسیر نمونه درباره این آیه آمده است: آیه نخست روزه را یک فریضه و امر واجب مى داند، به گونه اى که از آن، با جمله «کُتِبَ عَلَیْکُم» تعبیر مى کند، یعنى این مطلب بر شما نوشته شده است، و نوشته شدن کنایه از این که عمل براى همه، امرى الزامى است، ولى در آیه دوم، سه گروه را استثنا مى کند:1. مریض: «وَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَریضاً».2. مسافر: «أو عَلى سَفَر».3. کسانى که روزه گرفتن براى آنها طاقت فرسا است: «وَعلَى الّذینَ یُطیقُونهُ».آیه همگان را خطاب مى کند و مى‌گوید: «خوب است همه شما روزه بگیرید، به نحوى که در آیه بیان گردید، یعنى توده مردم در ماه رمضان، بیمار و مسافر در دیگر روزها که عذرشان برطرف مى‌شود.

آنچه مسلم است این است که خستگی سفر و مشکلات راه دلیل شکستن نماز و نگرفتن روزه نیست زیرا اگر مسافر قصد سفری با مدت ۱۰ روز یا بیشتر را داشته باشد باید نمازش را کامل بخواند و روزه‌اش را هم بگیرد، در حالی که خستگی راه و مشکلات سفر شامل حال او هم می‌شود.موضوع بیم خطر کفار و اذیت و آزار آنها هم موضوعی است که شاید همیشه مسلمانان را تهدید نکند اما آنچه در روایات معتبر به دست ما رسیده است، پیامبر(ص) و ائمه(ع) هم در سفر‌های بی‌خطر نمازشان را شکسته می‌خواندند. پس دلیل اصلی این حکم الهی برما روشن نیست اما در روایاتی از پیامبر(ص) و امیر‌المؤمنین(ع) آمده است که این امر هدیه و تخفیفی از سوی خداوند برای مسافر است.

مسلم در صحیح خود از جابر بن عبداللّه نقل مى کند: رسول خدا در سال هشتم و در ماه رمضان، عازم مکه شد. آنگاه که به نقطه «کراع الغمیم» رسید، ظرف آبى خواست و آن را با دست خود بلند کرد و همگان دیدند، آنگاه آن را نوشید، یعنى اى مردم، همگى روزه خود را بشکنید. براى رسول خدا(ص) خبر آوردند که برخى از کسانى که در رکاب شما هستند، روزه خود را نشکسته‌اند. حضرت فرمود: «اولئک العصاةُ، اولئک العصاةُ»؛ آنها گنهکارند، آنها گنهکارند.در روایتی دیگر رسول اکرم (ص) فرموده: این هدیه‌‌اى است که خداوند به شما داده است آن را بپذیرید. (تفسیر نمونه جلد ۴ صفحه ۹۸ به نقل از روایات اهل تسنن)حضرت على (ع) مى‌‌فرماید: هر کس نماز را در مسافرت شکسته بخواند و روزه‌‌اش را افطار کند، تخفیف خداوند را پذیرفته و نمازش کامل حساب می‌شود. (مستدرک الوسائل، جلد ۱، صفحه ۵۰۳)آنچه مسلم است شکسته‌خواندن نماز و نگرفتن روزه در سفر فقط برای خستگی و مشکلات راه نیست و امری است که از سوی خدا به ما ابلاغ شده که فلسفه اصلی آن بر ما روشن نیست، اما بنا بر آیات فوق و روایات پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) ملزم به اجرای آن هستیم.