فرونشست در اصفهان جدی است

 بهرام نادی در همایش بزرگداشتِ پروفسور سیروس شفقی، بنیان‌گذار گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان و از مؤسسین انجمن جغرافیدانان ایران و اصفهان شناس که در محلِ کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان برگزار شد، اظهار داشت: میراثِ پهنه آبی، بخشی از میراث‌فرهنگی و شامل تمامی آب‌های سطحی از جمله زاینده‌رود، مادی‌ها و آب‌های زیرزمینی است.

وی افزود: اگر اصفهان را به این شکل و صورت فعلی می‌بینیم، باید گفت مادی‌ها که طولِ ۳۱۰ کیلومتری در این شهر دارند، تأثیرِ بی بدیلی را بر شکل‌دهی آن داشته‌اند و بخش اعظمی از سیستم شهرسازی اصفهان تابعی از مادی هایی ست که در این شهر بوده و متاسفانه در زمان حاضر به کارکردهای آنها بی‌توجهی می‌شود.

این کارشناس یادآور شد: مادی نایج یا شایج که خیابان دقیقیِ اصفهان آن را قطع کرده و اتصال اصلی آن از بین رفته نمونه‌ای از بی توجهی به کارکردهای مادی‌ها در سطح شهر اصفهان است.

وی در ادامه گفت: در نتیجه مادی‌ها که به شهر شکل داده‌اند، به تدریج به فراموشی سپرده شده ‌اند و در زمان حاضر، آب تنها در یک یا ۲ مادیِ نیاصرم و فرشادی ممکن است همزمان با جریان زاینده‌رود، جریان پیدا کند.

نادی گفت: زاینده رود به طور قطع در انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت در دوره صفوی و شکل گرفتن تمام آثارِ تاریخی این دوره از جمله مسجد جامع عباسی و میدان نقش‌جهان، مدارس و کاخ‌های تاریخی نقش پررنگی داشته است. در نتیجه شهرسازی معماری و تمامی هنرهایی که در این خطه وجود دارد و اصفهان را سر و شکل داده‌ است، تابعی از تاثیرگذاری زاینده‌رود است و این تاثیر گذاری در تمامی ادوار تاریخی این شهر وجود داشته است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد افزود: اما چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟ ما آب سطحی را به فراموشی سپردیم و متاسفانه اکنون، آبی که جریان دائمی داشته، قطع شده است؛ آبی که در زاینده‌رود و ۳۱۰ کیلومتر طولِ مادی‌ها جریان داشت. در مرحله بعد در حال از بین بردن آب‌ زیرزمینی هستیم و از ۱۰ میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی، حدود چهار میلیارد مترمکعب آب برایمان باقی مانده است و بخش اعظمی از آن را مصرف کرده‌ایم.

وی در ادامه گفت: این روندِ مصرف، موجب پایین رفتن سطح آب می‌شود و بدین ترتیب دانه‌های خاکی که پیشتر در داخل آب مستغرق و سبک‌تر بودند و به دلیل نیروی شناوری آب در سطح قرار می‌گرفتند، حالا به دلیل پایین رفتن سطح آب سنگین‌تر می‌شوند و خاک و دشت در یک وسعت زیاد دچار نشست می‌شود.

وی تاکید کرد: هر یک متری که آب پایین می‌رود، چیزی حدود ۲ یا سه سانتی‌متر نشست را تجربه می کنیم و این نشست در منطقه مرکزی شهر اصفهان که اکثر سازه‌های تاریخی در آن‌جا قرار دارد، نرخِ فرونشستی در حدود سه تا پنج سانتیمتر در سال را تجربه می‌کند.

نادی گفت: در روندِ این اتفاقات، تمامی زحماتی که کشیده شده تا این سازه‌ها احداث و نگهداری بشود، در حال از بین رفتن است و سازه‌هایی که نمایانگر هویت و تاریخ شهر اصفهان هستند در حالِ آسیب دیدن هستند.

این عضو هیات علمی دانشگاه نجف‌آباد گفت: سوال مهم این است که وقتی با بی دقتی در حال از دست دادنِ میراث اصلی یعنی پهنه آبی هستیم و آن را حفاظت نمی کنیم، اگر میزانِ آب زیرزمینی باقی مانده هم تمام شود، با توجه به اینکه آب سطحی مان را هم خشکانده ایم، چه اتفاقی برای دشتی که قبلا با حیات زاینده‌رود رود زنده بوده است، می افتد؟ این سوالی است که می بایستی مطرح شود و به این بپردازیم که چه راهکاری داریم تا از وقوع این اتفاقات پیشگیری کنیم.

وی تاکید کرد: مطرح کردن این سوال بسیار مهم است و مهم‌تر از همه اینکه واقعیت بحران فرونشست اصفهان را بپذیریم تا بتوانیم راهکاری برای این معضل و از بین رفتن میراث پهنه آبی این دشت بیابیم.

به گزارش ایرنا بزرگداشت مرحوم‌ پروفسور سیروس شفقی شامگاه امشب در کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان برگزار شد.

سیروس شفقی بنیان‌گذار گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان و از مؤسسین انجمن جغرافیدانان ایران و همچنین اصفهان شناس بود که در ششم آبان‌ماه ۱۴۰۱ چشم از جهان فروبست.

از آثار وی می توان به کتاب‌های جغرافیای اصفهان، بازار بزرگ اصفهان، درآمدی بر شناخت شهر اسلامی-ایرانی اشاره کرد.