کانال‌هایی برای مدیریت تنش

چرا که دیگر عملا برجام قابل احیا نیست و دلیل آن نیز این است که آقای بایدن نمی‌تواند تعهداتی را که ایران برای پایداری برجام می‌خواهد به ایران بدهد، چون لازمه این کار  مصوبه کنگره است و موضع ضد ایرانی کنگره بسیار قوی‌تر از موضع سازش با ایران است؛ بنابراین جمهوری‌خواهان کنگره شکست سیاست خارجی بایدن در قبال ایران را به عنوان یک  امتیاز برای خود تبدیل کرده‌اند. در چنین شرایطی  آمریکا نمی‌تواند توافق پایداری را با ایران امضا کند. خاص اینکه تجربه ترامپ هم باعث شده که عملا ایران حاضر نیست که به مفاد برجام برگردد و بخش اعظم برنامه‌های هسته‌ای و تولیدات سوخت هسته‌ای خود را به عنوان یک دستاورد از دست بدهد. 

اما به نظر می‌رسد بسیاری از موضع‌گیری‌هایی که در حال  حاضر  شکل می‌گیرد بی ارتباط به فرجه 18 روزه‌ آینده نیست. یعنی زمانی که به بند غروب برجام می‌رسیم و موضوع موشکی و تسلیحات متعارف ایران مطرح می‌شود به طور طبیعی روندی که پیش می‌رود کشورهای اروپایی و آمریکا تلاش می‌کنند که تحریم‌های موشکی ایران را حفظ کنند و به عبارتی این موضوع را به موضوع هسته‌ای ربط دهند. دقیقا همان چیزی که ایران آن را به عنوان خط قرمز مطرح کرده بود و اعلام کرده بود که موضوع هسته‌ای ماهیت جداگانه دارد و ایران حاضر نیست در مورد قدرت موشکی وارد مذاکره شود.

موضع‌گیری‌هایی که طرف ایرانی انجام می‌دهد با هدف حفظ این بخش از برجام است که بعید به نظر می‌رسد تا آن زمان نیز طرفین به توافق احتمالی هم برسند. البته یک ماه پیش نیز پیشنهادی داده بودیم مبنی بر اینکه  طرفین می‌توانند با هم مذاکره کنند و مانع از این شوند که آخرین نفس‌های برجام قطع شود ، اما شواهد نشان می‌دهد که توافق خاصی در این زمینه شکل نگرفته و طرفین حتی کانال‌های دیپلماتیک خود را تا حد زیادی از دست داده‌اند. حال آیا معنای این رویه ادامه تنش است؟ به نظر می‌رسد طرفین یک توافق نانوشته‌ای را که قبلا داشتند مبنی بر پرهیز از بازگشت به حوزه تنش و مدیریت تنش‌های موجود کماکان این ابتکار بین ایران و آمریکا حفظ خواهند شد.  

هم آمریکا ادله بین‌المللی بسیاری دارد که تنش با ایران را گسترش ندهد  و هم اینکه ایران از شرایط کنونی برای رسیدن به اولویت‌های اقتصادی خود استفاده می‌کند. بنابر این کانال‌های دیپلماتیک موجود بیشتر برای مدیریت تنش است که طرفین بتوانند بیشتر تنش‌ها را مدیریت کنند و در حد امکان استفاده خود را در راستای سیاست‌های خاص خودشان  از این مدیریت تنش ببرند. به طور مشخص  ایران سعی می‌کند که مانع افزایش تحریم‌ها شود و این فضای نسبتا باز را مورد چالش قرار ندهد تا فضای گشایشی که شکل گرفته ادامه پیدا کند. اما باید منتظر ماند تا پس از پایان این 18 روز  و آغاز غروب برجام طرفین چه رویکردهایی اتخاذ خواهند کرد. 

*تحلیلگر مسائل بین‌الملل