​از طرح قطر تا تلاش ژاپن برای احیای توافق وین

رسانه‌ها و افکار عمومی تشنه خبری جدید در ارتباط با توافق وین هستند. واقعیت آن است که تحولات عمیقی در طول چند ماه گذشته در وضعیت تحریم‌ها و پرونده هسته‌ای اتفاق افتاده است. در طول یک سال گذشته صادرات نفت ایران روندی صعودی داشته به طوری که برخی خبرها از صادرات حدود 2 میلیون بشکه‌ای نفت ایران خبر می‌دهند. از سوی دیگر  از چهار پرونده هسته‌ای تهران در آژانس دو پرونده مختومه شده و میانجی‌گری کشورهای عربی بین ایران و آمریکا هم به یک توافق در آزادسازی زندانیان ایرانی و آمریکایی و در دسترس قرار گرفتن دلارهای ایران تبدل شده است. همچنین از عمیق تنش‌های ایران و آمریکا در منطقه و حتی خلیج فارس کاسته شده و ایران هراسی‌های آمریکا نیز دیگر در اندازه‌ای نیست که کشورهای منطقه علیه تهران و توافق هسته‌ای موضع بگیرند به طوری که کشورهای حاشیه خلیج فارس که روزگاری با وزیر امورخارجه وقت آمریکا جلسه می‌گذاشتند که توافق با ایران و یا نفت ارزان قیمت، این روزها خود به گوی شتابان توافق هسته‌ای تبدل شده‌اند.

* طرح قطر برای احیای توافق

 بعد از اینکه قطر و حتی عمان تلاش‌های فراوانی در به ثمر نشستن توافق ایران و آمریکا برای کاهش و مدیریت تنش انجام دادند اخیرا اعلام کرده‌اند که طرحی برای احیای توافق هسته‌ای دارند. طرحی که البته ابعاد آن معلوم نیست اما احتمالا ریشه در میانجی‌گری آنها در بین ایران و آمریکا دارد. تجربه آنها در آمد و شد بین دو هتل در دوحه احتمالا آنها را به عمق اختلافات دو کشور آشنا کرده است و آشنایی آنها به چالش‌های ایران و آمریکا در منطقه و برخی چالش‌ها بین دو کشور نسبت به مسائل مختلف امنیتی خلیج فارس موجب شده آنها به راهکاری برای توافق بین تهران و واشنگتن اندیشیده و احتمالا طرحی را برای میانجی‌گری بین ایران و آمریکا در انداخته‌اند؛ طرحی که می‌تواند منافع کشورهای منطقه را هم در برگیرد.

*ژاپن هم طرحی درانداخته

 در میان کشورهای عضو شورای امنیت غیر از اروپایی‌ها که تلاش‌هایی برای احیای برجام کردند ژاپن از ابتدا و حتی در زمانی که دونالد ترامپ هنوز رئیس‌جمهور آمریکا بود تلاش‌هایی را برای احیای برجام انجام داد. در خاطر داریم که شینزو آبه، نخست وزیر فقید ژاپن در رسانه‌ها اعلام کرد که به تهران خواهد رفت و طرحی ابتکاری برای احیای برجام دارد. بعدها مشخص شد آبه حامل پیامی مهم از سوی رئیس‌جمهور وقت آمریکا برای ایران و خصوصا رهبر انقلاب است مشخص شد که او با پیشنهادهای ترامپ به ایران آمده است. در صحنه‌ای که صدا و سیما از دیدار وی با  مقام رهبری منتشر کرد مشخص نبود که آیا وی پیام ترامپ به رهبری را رسانده است یا نه ظاهرا نامه‌ای که در دست او بود در عکس‌ها در کنار او قرار گرفته بود. شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن در ابتدای دیدار با رهبر انقلاب اسلامی گفت: من قصد دارم پیام رئیس‌جمهور آمریکا را به جنابعالی برسانم. رهبر انقلاب اسلامی خطاب به نخست‌وزیر ژاپن گفتند: ما در حسن‌نیت و جدی بودن شما تردیدی نداریم اما درخصوص آنچه از رئیس‌جمهور آمریکا نقل کردید، من شخص ترامپ را شایسته‌ مبادله‌ هیچ پیامی نمی‌دانم و هیچ پاسخی هم به او ندارم و نخواهم داد. بعدها آبه در یک عملیات تروریستی کشته شد اما ژاپن به عنوان یک عضو غیر دائم شورای امنیت همچنان به دنبال احیای توافق وین بود. اخیرا حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری «کیودو» ژاپن تصریح کرد که توکیو طرحی را برای ازسرگیری و احیای مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ پیشنهاد داده است. وزیر خارجه گفت که هرگونه طرحی از سوی ژاپن که هم‌راستا با «منافع ایران» باشد، از سوی جمهوری اسلامی مثبت تلقی خواهد شد. وی با این مقدمه و با اشاره به طرح ژاپن برای احیای مذاکرات هسته‌ای و برجام ادامه داد: «ما از نقش سازنده ژاپن در احیای توافق هسته‌ای حمایت می‌کنیم. وزیر امور خارجه ایران به جزئیات طرح ژاپن برای احیای مذاکرات هسته‌ای اشاره‌ای نکرد. اما به نظر می‌رسد وی در جریان سفر ماه آگوست به توکیو و دیدار با «فومیو کیشیدا» نخست‌وزیر و «یوشیماسا هایاشی» وزیر خارجه وقت ژاپن، پیشنهاد دولت ژاپن در خصوص مذاکرات هسته‌ای را دریافت کرده است.

*خبر فرمان مذاکره مستقیم؟

هرچند ایران و آمریکا در ماه‌های اخیر مذاکرات غیر مستقیمی با یکدیگر داشتند اما برخی کارشناسان هسته‌ای و حتی علی‌اکبر صالحی که خود به نوعی در دولت احمدی‌نژاد آغاز کننده مذاکره هسته‌ای بوده و بعدها در برجام هم نقش مهمی ایفا کرد خواستار آن هستند که بین ایران و آمریکا حداقل در مساله هسته‌ای مذاکراتی صورت گیرد؛ مذاکراتی در حد رایزنی‌های ظریف و جان کری که به توافق هسته‌ای در زمان روحانی بدل شد. روز گذشته هم یک سایت خبری، یک تکست خبر در مورد صدور دستور برای مذاکره مستقیم خبر داد. امواج مدیا به نقل از چند منبع آگاه نوشت: « به مذاکره‌کنندگان هسته‌ای اجازه داده‌اند مستقیم با آمریکا مذاکره کنند و علی باقری‌کنی، معاون وزیر خارجه آماده است تا هفته‌های آینده در عمان با برت مک‌گرک، هماهنگ‌کننده کاخ سفید در امور خاورمیانه و شمال آفریقا دیدار کند.» مک گرک همان چهره امنیتی است که ماه‌ها قبل بعد از اعلام پیدایش ذرات غنی شده اورانیوم با غنای بالا‌تر از 60 درصد در یکی از سایت‌های تهران به منطقه آمد و به صورت غیر مستقیم با مذاکره کنندگان ایرانی که احتمالا علی باقری بوده است به تبادل پیام پرداخت. با این وجود این خبر از سوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران بلافاصله تکذیب شد. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ادعای منتشر شده در یک رسانه مبنی بر انجام مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا درطی هفته‌های آینده در عمان را تکذیب کرد. روابط عمومی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با انتشار اطلاعیه‌ای در واکنش به ادعای منتشر شده از سوی یک رسانه در مورد فرآیند مذاکرات رفع تحریم‌ها، اعلام کرد: «این نوع خبرسازی‌ها و بازی‌های رسانه‌ای که معمولا برای فضاسازی سیاسی صورت می‌پذیرد، فاقد اعتبار است.» در نهایت به نظر می‌آید با در کنار هم قرار دادن اخبار مختلف می‌توان به نتایجی در مورد پرونده‌هسته‌ای رسید و آن اینکه بسیاری از کشورها چه عضو برجام و چه عضو شورای همکاری خلیج فارس و چه عضو شورای امنیت در تلاش هستند که مذاکرات بین تهران و واشنگتن حتی به صورت غیر مستقیم همانند تجربه‌ای که در دوحه برای جابه‌جایی زندانیان صورت گرفت؛ آغاز شود. واقعیت آن است که پرونده ‌هسته‌ای پرونده‌ای میان ایران و آمریکاست و آمریکا احتمالا این پرونده را به سایر پرونده سازی‌هایش علیه ایران گره زده است. پرونده موشکی، پرونده حقوق بشر، پرونده امنیتی منطقه و چندین پرونده دیگر از دیدگاه آنها با پرونده‌هسته‌ای درهم آمیخته اما تهران در بسیاری از این پرونده‌ها محکم ایستاده و مذاکره در مورد مباحثی که آمریکایی‌ها مطرح می‌کند را وارد ندانسته و رد می‌کند. با این وجود فشار کشورهای مختلف به آمریکا از جمله ژاپن، کشورهای منطقه و حتی چینی‌ها که اخیرا اعلام کرده‌اند برای احیای توافق هسته‌ای تلاش‌خواهند کرد، می‌تواند نوعی منطق مذاکراتی را به وجود آورد تا  اتاق فکرهای  آمریکا دولت فدرال را مجبور به پذیرش این موضوع کنند که نگاه در هم آمیخته آمریکا به پرونده‌های مختلفی که برای ایران ایجاد کرده نگاهی راهگشا نیست. از سوی دیگر تهران نیز از آن میزان هوش و ذکاوت و دانایی برخوردار است که اگر بداند که منافع ملی کشورش تامین خواهد شد و برجامی به وجود می‌آید که دیگر هر فردی نتواند ازآن خارج شود، صحنه‌ای مانند مذاکرات کری و ظریف را خلق کند.