رویدادی غیرقابل تصور در لیبی

شهری که هفته گذشته فقط در عرض چند دقیقه طوفان مدیترانه‌ای «دانیل» و جاری شدن سیل، فاجعه بزرگ انسانی را در آن رقم زد. شب هنگام، زمانی که ساکنان شهر خسته از کار روزانه، ساعاتی را در کنار خانواده به استراحت می‌گذراندند، اندک زمانی سیل آنها را غافلگیر و به کام مرگ کشاند. یکی از مجروحان بستری در مرکز پزشکی درباره آن شب سیاه می‌گوید که سطح آب لحظه به لحظه بالا می‌آمد و ما برای نجات خود در حالی به طبقه چهارم ساختمان فرار می‌کردیم که صدای فریاد کمک خواهی را شنیده و از پنجره، خودروها و اجساد را می‌دیدیم که آب آنها را با خود می‌برد. طوفان ابتدا از شمال غرب لیبی آغاز و پس از درنوردیدن کلانشهر «بنغازی» به سمت شرق راه خود را ادامه داد و به درنه رسید. اما آنچه بیش‌ترین آسیب را به این شهر تحمیل کرد شکسته شدن دو سد ساخته شده روی رودخانه‌های «وادی درنه» در 15 کیلومتری جنوب شهر بود که سیلاب‌های قدرتمندی را به سمت شمال روانه و ساکنان و سازه‌های شهری را با خود به دریای مدیترانه سرازیر کرد. اما چرا این سیل چنین تلفات انسانی پرشمار را از خود بر جای گذاشت؟ یا چه دلایل موثری در این میان دخالت داشتند؟ اول نکته قابل توجه اینکه دو سد قرار گرفته روی رودخانه وادی درنه دقیقا برای محافظت از شهر در برابر سیل ساخته شده بودند و پس از تعمیرات ناقص که چند سال پیش توسط دولت لیبی انجام شده بود افراد بیشتری در طول سال‌های اخیر در این شهر ساکن شدند زیرا در آنجا احساس امنیت می‌کردند. اما به‌رغم بازسازی‌های ناکافی انجام گرفته، پیش‌تر کارشناسان با استناد به آخرین مطالعات هشدار داده بودند که منطقه درنه در معرض خطر سیل قرار دارد و به همین دلیل باید اقدامات فوری برای تعمیرات بهینه سدها انجام شود که از سال 2002 به‌درستی نگهداری نشده بودند. دوم؛ پدیده آب و هوایی مرتبط با گرمایش زمین است به‌طوری که قدرت طوفان به دمای زیاد آب دریا مرتبط است که در مدیترانه اغلب بالاست. «دیوید فاراندا»، اقلیم‌شناس در مقاله‌ای در نشریه لوموند آورده است: «در نزدیکی سواحل لیبی، دمای آب دریا سه تا چهار درجه بالاتر از حد معمول است. با این حال، هر چه هوای تبخیر شده از آب دریا گرم‌تر باشد، طوفان‌های شدیدتر ناشی از برخورد بین دو توده هوا در دماهای مختلف ایجاد می‌شود. دمای بالای آب در واقع زمینه تبخیر بیشتر آب را فراهم می‌کند که این امر می‌تواند با بالا رفتن ظرفیت بارش، ناپایداری شرایط جوی و طوفان‌های شدید همراه باشد.» سوم؛ نابسامانی در ارسال پیام برای اعلام وضعیت اضطراری و بی‌توجهی به هشدارها دلیل دیگر افزایش شمار تلفات انسانی بود. طوفان دانیل پیش از رسیدن به سواحل لیبی، کشورهای یونان، بلغارستان و ترکیه را درنوردیده بود و برخی مقامات در لیبی ادعا می‌کنند که از سوی مسئولان به ساکنان مناطق شرقی اطلاع‌رسانی شده بود که این طوفان در حال حرکت به سمت سواحل کشور است و ساکنان باید خود را برای مقابله با آن آماده کنند. همچنین مرکز هواشناسی لیبی نیز پیش‌تر در این زمینه هشدار داده بود. البته برخی از ساکنان شهرهای سیل‌زده خبر از اختلال و تاخیر در پیام‌رسانی از مسیر تلفن همراه داده و مسئولان را در این فاجعه انسانی مقصر می‌دانند. آخرین و شاید مهم‌ترین دلیل، وضعیت نابسامان لیبی است که خود را آشکارا در افزایش تلفات انسانی نشان می‌دهد. از زمان خیزش مردمی سال ۲۰۱۱ در لیبی و در پی سقوط حکومت معمر قذافی با مشارکت ناتو، جنگ داخلی میان گروه‌های نظامی رقیب در این کشور آغاز و این کشور اکنون به دو بخش شرقی تحت تسلط ژنرال «خلیفه حفتر» فرمانده موسوم به ارتش ملی و بخش غربی به نخست وزیری «عبدالحمید الدبیبه» تقسیم شده است. این پراکندگی قدرت نتایج شوم از جمله ستیز، تنش‌های پیاپی و بی‌ثباتی سیاسی را برای ملت لیبی به همراه داشته به گونه‌ای که ارسال کمک‌های بشردوستانه به بخش شرقی که این رخداد دهشتناک در آن اتفاق افتاده با اختلال روبه‌رو شده اینگونه است که آن روی خشن طبیعت و قدرت طلبی نظامیان و سیاستمداران دست در دست هم می‌تواند این رویدادهای غیر قابل تصور را به ملت‌ها تحمیل کند.