مذاکرات رُم و نگاه مثبت جهانی

 با توجه به اینکه دور اول مذاکرات در مسقط همراه با خوشبینی‌های بالایی بود و از سوی دو هیات ایرانی و آمریکایی مثبت ارزیابی شد، لذا دور دوم هم با توجه به اینکه مذاکرات درخصوص مسائل پیچیده فنی مربوط به فعالیت هسته‌ای ایران را دربر گرفت، اما خروجی مذاکرات، خروجی قابل قبولی بود به همین دلیل به نظر می‌رسد که در مرحله بعد و دور سوم مذاکرات که از سوی کارشناسان فنی دو طرف و همچنین در سطح بالاتری برگزار خواهد شد از حساسیت بیشتری برخوردار خواهد بود. به دلیل اینکه ایران قبل از ورود به مذاکره با آمریکا سه شرط را برای هیات آمریکایی تعیین کرد که این شروط دربرگیرنده اصول تعریف شده جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مسائل منطقه و جهان است. نخستین موضوع، مسئله غنی‌سازی اورانیوم است که ایران تحت هیچ شرایطی غنی‌سازی را متوقف نخواهد کرد اما حجم و نوع و درصد غنی‌سازی قابل بحث خواهد بود و ایران حاضر است در چارچوب توافقنامه برجام در سال 2015 سطح غنی‌سازی خود را به سه و نیم درصد برساند که این موضوع مورد پذیرش قرار گرفت. موضوع دیگر، مسئله قدرت دفاعی بازدارندگی ایران است که ایران تحت هیچ شرایطی حاضر نیست در رابطه با مسئله توان دفاعی و موشک‌های ایرانی با طرف آمریکایی مذاکره کند زیرا ایران تجربه سایر کشورها را دارد به دلیل اینکه در گذشته هم آمریکا با خلع سلاح برخی کشورها برخلاف توافقات قبلی به این کشورها حمله کرد و طبیعتا ایران تحت هیچ شرایطی حاضر نیست در رابطه با توان نظامی خود به آمریکا امتیازاتی بدهد. موضوع سوم، مسئله نفوذ و کمک ایران به ملت فلسطین و محور مقاومت است که بخشی از سیاست‌های کلی نظام است که قابل مذاکره نیست. فلذا موضوعات دیگری که در رابطه با حساسیت‌هایی که حول مسئله هسته‌ای ایران وجود دارد، طبیعتا ایران در این خصوص حاضر است که تضمین‌هایی به طرف‌های دیگر از جمله آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای بدهد و به همین دلیل به نظر می‌رسد که فهم طرف آمریکایی نسبت به حساسیت‌های ایران قابل قبول است و شخص دونالد ترامپ هم تمایل دارد که این مذاکرات به سرانجام برسد زیرا شرایط آمریکا به گونه‌ای است که ترامپ نمی‌تواند دست به ماجراجویی جدیدی در منطقه بزند و با ایران که از توان دفاعی بالایی برخوردار است وارد یک چالش نظامی و امنیتی بشود. به همین دلیل ترامپ ترجیح داد که وزیر خارجه‌اش، مارکو روبیو را از دایره مذاکرات خارج کند و درحقیقت آقای استیو ویتکاف که مشاور و نماینده وی در امور خاورمیانه است را به عنوان رئیس هیات مذاکره کننده انتخاب کرد. زیرا روبیو، وزیر خارجه آمریکا نگاه کاملا تهاجمی نسبت به ایران دارد و به دلیل داشتن تبار یهودی به لابی و رژیم صهیونیستی وابسته است و ترامپ با توجه به پیشینه وزیر خارجه، او را از روند مذاکرات خارج و ویتکاف را انتخاب کرد تا این مذاکرات را مدیریت کند و گزارش خود را مستقیما به رئیس‌جمهور آمریکا بدهد. این امر نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور آمریکا دنبال این است که با ایران به توافقی جامع برسد. نمونه دیگر این موضوع و تلاش آمریکا برای دستیابی به یک توافقنامه جامع با ایران، سفر اخیر وزیر دفاع عربستان، شاهزاده خالد بن‌سلمان است که درواقع عربستان از هرگونه توافق بین ایران و آمریکا استقبال می‌کند ولی در صورت هرگونه برخورد نظامی بین ایران و آمریکا، طبیعتا عربستان هیچگونه دخالتی به نفع هیچ طرفی نخواهد داشت. نامه‌ای هم که از سوی پادشاه عربستان به رهبر معظم انقلاب اسلامی تسلیم شده دربرگیرنده یک سلسله اطمینانی است که طرف سعودی به ایران در رابطه با متغیرهای منطقه داده است. این نشان می‌دهد که عربستان، ضمن استقبال از مذاکرات اعلام کرده در صورت شکست مذاکرات عربستان سعودی دخالتی نخواهد داشت. این مسئله و اینکه ایران الان به کانون رایزنی‌ها تبدیل شده؛ سفر اخیر عباس عراقچی به مسکو و دیدار با رئیس‌جمهور روسیه نشانه قدرت دیپلماتیک ایران است که ایران در تراز بالایی از نفوذ و فعالیت دیپلماتیک قرار دارد و آینده نشان خواهد داد که ایران با عقلانیتی که در رابطه با ورود به میز مذاکره با آمریکا نشان داد که عقلانیت بر امور دیگر ترجیح داده است.

* حسن هانی‌زاده

تحلیلگر مسائل بین‌الملل