فرصتی برای گشایش‌های نفتی

بر اساس آمارهای منتشره در سال گذشته، برای نوسازی صنعت نفت به بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار و برای صنعت گاز نیز بیشتر از ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است. به گفته کارشناسان؛ چنین حجمی از سرمایه‌گذاری تنها در صورت رفع تحریم‌ها و با حضور شرکت‌های بزرگ بین‌المللی امکان‌پذیر خواهد بود. این در حالی است که سرمایه‌گذاری در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، در این حوزه به شدت کاهش یافته است. این موضوع سبب شده ایران حتی برای تأمین نیازهای داخلی خود نیز با مشکل مواجه شود، در حالی که مصرف انرژی در کشور به‌طور مستمر در حال افزایش است، ادامه این روند نگران‌کننده خواهد بود.

بازگشت به بازارهای جهانی

به گزارش «آرمان ملی»، امیرعلی مرادی کارشناس انرژی در این باره گفت: در صورت ایجاد شرایط مناسب، ایران می‌تواند به بازارهای جهانی بازگردد و سرمایه‌گذاری خارجی جذب کند، در این مسیر، نیاز به تیم‌هایی چابک و حرفه‌ای احساس می‌شود که بتوانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن پیشنهادهای مناسب ارائه دهند، قراردادها را نهایی کنند و پروژه‌ها را به مرحله اجرا برسانند. یکی از نکات کلیدی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، طراحی مدل‌های قراردادی جذاب و متناسب با منافع سرمایه‌گذاران است. پروژه‌هایی باید تعریف شوند که ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و بازده مناسبی برای سرمایه‌گذار فراهم کنند. این کارشناس اضافه کرد: بهبود مدیریت پروژه‌ها و استفاده از فناوری‌های نوین نیز از عوامل مؤثر در جذب سرمایه‌گذاری هستند. با توجه به کمبود سرمایه‌گذاری‌های مؤثر در سال‌های اخیر، می‌توان گفت که با رفع تحریم‌ها و بهبود فضای کسب‌وکار، امید به بازگشت سرمایه‌گذاران خارجی افزایش خواهد یافت. او ادامه داد: بازارهای بالقوه‌ای مانند پاکستان، ترکیه و عراق نیز می‌توانند به‌عنوان مقاصد صادراتی مهم برای ایران در نظر گرفته شوند. این کشورها با توجه به نیاز روزافزون به انرژی و تمایل به تنوع‌بخشی به منابع تأمین خود، می‌توانند شرکای استراتژیکی برای ایران باشند. قطعاً با توجه به نیازهای داخلی و پتانسیل‌های موجود، جذب سرمایه‌گذاری جدید ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. این امر نه تنها به نوسازی صنعت نفت و گاز کمک خواهد کرد، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز بهبود وضعیت اقتصادی کشور و افزایش اشتغال نیز باشد. در مجموع، آینده صنعت نفت و گاز ایران به شدت وابسته به رفع تحریم‌ها، برنامه‌ریزی دقیق و توانایی کشور در جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. در صورت تحقق این شرایط، می‌توان به افزایش تولید، رشد توانمندی‌ها و بازگشت به جایگاه شایسته در بازار جهانی امیدوار بود.

 فرصت‌های از دست رفته

این کارشناس اضافه کرد: صنعت نفت و گاز ایران در حال حاضر با چالش‌های جدی مواجه است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، نوسازی و به‌روزرسانی زیرساخت‌هاست. بر اساس آمارها، برای نوسازی صنعت نفت به حدود ۲۵۰ میلیارد دلار و برای صنعت گاز به ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است. چنین حجمی از سرمایه‌گذاری تنها در صورت رفع تحریم‌ها و با حضور شرکت‌های بزرگ بین‌المللی امکان‌پذیر خواهد بود. او توضیح داد: نکته مهم دیگر این است که ایران در شرایطی قرار دارد که نیاز به سرمایه‌گذاری بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود؛ همان‌طور که شعار سال نیز بر رشد تولید با مشارکت سرمایه‌گذاری تأکید دارد. ایران تلاش کرده است تا وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی را کاهش دهد و به سمت اقتصاد غیرنفتی حرکت کند، اما واقعیت این است که همچنان بخش عمده‌ای از درآمدهای کشور متکی بر فروش نفت و گاز است. در چنین وضعیتی، برخی کشورها از تحریم نفتی ایران به‌عنوان ابزار فشار استفاده می‌کنند تا مسیر تأمین درآمدهای حیاتی کشور را مسدود کنند. اما آن‌چه امروز کمتر به آن پرداخته شده، فراهم شدن شرایطی است که می‌تواند به بازگشت شرکت‌های بزرگ نفتی و سرمایه‌گذاران خارجی به ایران منجر شود. اگر این روند آغاز شود، بدون تردید درآمدهای ارزی کشور افزایش یافته و بحران کسری بودجه تا حد زیادی کاهش خواهد یافت. علاوه بر آن، ورود سرمایه‌گذاران خارجی می‌تواند انتقال فناوری‌های نوین به کشور را تسهیل کرده و زمینه‌ساز ارتقاء بهره‌وری در بخش‌های بالادستی، پایین‌دستی، پتروشیمی و سایر صنایع مرتبط شود.

استقبال از سرمایه‌گذارها

مرادی افزود: در این راستا، بسیاری از مقامات عالی‌رتبه کشور، از جمله رئیس‌جمهور و دیگر مسئولان اقتصادی، از حضور شرکت‌های خارجی، حتی شرکت‌های آمریکایی، برای سرمایه‌گذاری در ایران استقبال کرده‌اند و آن را گامی در جهت رویکردی مثبت در اقتصاد کشور می‌دانند. هم‌زمانی این تحولات با مذاکرات ایران و آمریکا نیز می‌تواند سیگنال‌های مثبتی به بازار جهانی ارسال کند و در صورت رسیدن به توافق، شرایط برای گشایش اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی بیش از پیش فراهم خواهد شد. سیدمهدی حسینی کارشناس ارشد انرژی نیز در این باره گفت: ضریب برداشت کنونی نفت ایران حدود ۲۵ درصد است، در حالی که کشورهای نفت‌خیز مانند عربستان، عمان و نروژ با تکیه بر فناوری و سرمایه‌گذاری مستمر، ضریب بازیافت را به ۴۵ تا ۵۰ درصد رسانده‌اند. بیش از دوسوم نفت ایران همچنان در زیر زمین باقی مانده و این در حالی است که اقتصاد ایران همچنان نفت‌محور است و بدون توسعه صنعت نفت نمی‌توان انتظار تحول اقتصادی داشت. وی تأکید کرد که افزایش ضریب بازیافت، نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی راهبردی برای تولید ثروت ملی و حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی انرژی به‌شمار می‌آید.

حلقه مفقوده توسعه نفت

کارشناس ارشد انرژی مهم‌ترین چالش صنعت نفت را کمبود سرمایه اعلام کرد و گفت: برای تولید هر بشکه نفت، بسته به نوع میدان (اکتشافی یا توسعه‌یافته)، نیاز به سرمایه‌گذاری هدفمند وجود دارد. میدان‌های توسعه‌یافته مانند اهواز، مارون و آغاجاری که نیازمند نوسازی و استفاده از فناوری‌های مدرن هستند، باید در اولویت سرمایه‌گذاری قرار گیرند و به نظر می‌رسد این میدان‌ها نیازمند مشوق‌های مالی و قراردادی قوی‌تری باشند. در مقابل، سرمایه‌گذاری در میدان‌های اکتشافی یا نیمه‌توسعه‌یافته (Greenfield) به‌دلیل جذابیت بیشتر و سرمایه‌گذاری پایین مورد توجه شرکت‌های سرمایه‌گذار است.

 حمایت از سرمایه‌گذاران داخلی

قائم مقام اسبق مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به استفاده از سرمایه‌های مردمی ادامه داد: با توجه به کاهش اعتماد عمومی به بورس، انتشار اوراق فروش نفت با قابلیت نقدشوندگی بالا و سود مشخص می‌تواند راهکار مناسبی باشد، البته مشارکت مردمی بدون رفع نگرانی نسبت به بازده و امنیت سرمایه، ممکن نخواهد بود. حسینی با بیان اینکه حمایت از سرمایه‌گذاران داخلی غیرنفتی یکی دیگر از راهکارها در جذب منابع خواهد بود، افزود: این دسته با ابزارهای مالیاتی و حقوقی می‌توانند به بازار نفت ورود کنند، مشروط به اینکه مدل‌های قراردادی با سطح مناسبی از بازگشت سرمایه و پوشش ریسک همراه باشند. وی با تأکید بر اینکه منابع داخلی به‌تنهایی پاسخگوی نیاز توسعه‌ای صنعت نفت نیست، خواستار بازگشت به ابزارهای تأمین مالی بین‌المللی ازجمله فاینانس بانکی شد و گفت: بانک‌های خارجی برای بخش پایین‌دستی مانند پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها فاینانس می‌کنند، اما برای بخش بالادست باید شرایط جذاب‌تری فراهم شود.

غول‌ها در صف!

معاون اسبق بین‌الملل وزیر نفت با ابراز خوش‌بینی محتاطانه نسبت به مذاکرات جاری تأکید کرد: در دوران تحریم‌ها نیز سابقه جذب ده‌ها میلیارد دلار سرمایه را داریم، حتی در دوره برجام، شرکت‌های آمریکایی برای سرمایه‌گذاری در نفت ایران اعلام آمادگی کردند، چراکه هزینه تولید نفت در ایالات متحده (شیل، آلاسکا و خلیج مکزیک) بالاست و ایران می‌تواند گزینه‌ای بسیار اقتصادی برای آنها باشد. حسینی با اشاره به تجربه شخصی‌اش در کنفرانسی در لندن گفت: واکنش مدیرعامل اکسون پس از سخنرانی من درباره قراردادهای سروش و نوروز این بود که هر قراردادی که ایران امضا می‌کند، مثل میخی است بر تابوت تحریم‌ها. وی از علاقه‌مندی شرکت‌های بزرگی چون شل، توتال، اینپکس و دیگر شرکت‌های نفتی بین‌المللی به حضور در صنعت نفت ایران خبر داد و گفت: آمریکایی‌ها فناوری‌های برجسته‌ای دارند و علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در نفت ایران هستند.

شفافیت در معرفی فرصت‌ها

معاون اسبق بین‌الملل وزیر نفت همچنین فرآیندهای کُند تصمیم‌گیری در نهادهایی چون شورای اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه را از عوامل مهم کاهش جذابیت ایران برای سرمایه‌گذاران خواند و ادامه داد: پروژه‌های نفتی به‌صورت شفاف و قابل سنجش به بازار معرفی شوند تا سرمایه‌گذار بداند با چه حجم از سرمایه‌گذاری مواجه است؛ برای مثال در گذشته ۲۲ پروژه اکتشافی با ظرفیت تولید روزانه ۱. ۶ میلیون بشکه نفت و ۱. ۸ میلیارد فوت‌مکعب گاز تعریف کردیم که اعلام عدد سرمایه‌گذاری مورد نیاز، سبب درک درست مسئولان و مردم از حجم تحول مورد نیاز در اقتصاد کشور ‌شد. حسینی برگزاری رویداد تحول در سرمایه‌گذاری بالادستی نفت و گاز را همزمان با ازسرگیری مذاکرات بین‌المللی، فرصتی راهبردی خواند و تأکید کرد: باید تیمی چندبخشی متشکل از متخصصان وزارت نفت، خارجه، انرژی اتمی و دفاع از آغاز مذاکرات در کنار وزارت امور خارجه حضورداشته باشند تا منافع ملی در قالب توافق‌های اقتصادی مؤثر پیگیری شود. وی تصریح کرد: حتی در دوران تحریم نیز کشورهایی همچون ژاپن با وجود محدودیت‌ها، اقدام به امضای قرارداد میلیاردی کردند. از این رو اگر فضای دیپلماتیک مناسب ایجاد شود، شرکت‌های بزرگ بین‌المللی دوباره به بازار نفت ایران بازخواهند گشت.