میز مذاکرات ایران و آمریکا

با این حال، برگزاری این مذاکرات باعث کاهش نسبی سطح تنش‌ها شد و بار دیگر روزنه‌هایی از امید به حل مسالمت‌آمیز پرونده هسته‌ای ایران از طریق راهکارهای دیپلماتیک پدید آمد. آن‌گونه که منابع رسمی اعلام کرده‌اند، توافق میان دو طرف صرفاً محدود به موضوعات هسته‌ای بوده و هنوز سایر مسائل مورد اختلاف وارد دستورکار نشده است. ادامه گفت‌وگوها ظاهراً قرار است با میانجی‌گری عمان و در پایتخت ایتالیا در رم، دنبال شود. انتقال محل مذاکرات از مسقط به رم نیز از منظر سیاسی حائز اهمیت است، چراکه این انتقال می‌تواند نوعی چراغ سبز به کشورهای اروپایی تلقی شود؛ کشورهایی که در جریان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) نقشی مؤثر داشتند. اینکه آیا در مذاکرات رم مسائل جدیدی مطرح خواهد شد یا همان مسیر مذاکرات مسقط دنبال می‌شود، هنوز مشخص نیست. اما تحلیل اولیه نشان می‌دهد که طرفین علاقه‌مند به ادامه روندی مشابه با گفت‌وگوهای پیشین هستند. از سوی دیگر، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور فعلی ایالات متحده، اعلام کرده است که با مشاوران ارشد خود درباره مذاکرات با ایران گفت‌وگو کرده و فضای مذاکرات را مثبت ارزیابی می‌کند. او حتی اشاره کرده که قصد دارد در آینده‌ای نزدیک موضع رسمی خود در قبال ایران را به‌طور شفاف اعلام کند. این تحولات نشان می‌دهد که دولت آمریکا دست‌کم از نظر سیاسی آمادگی لازم برای رسیدن به یک توافق را دارد. در این میان، نباید از نقش اروپا غافل شد. هرچند نشانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه ترامپ علاقه‌مند است گفت‌وگوها را به‌صورت دوجانبه با ایران پیش ببرد و نقش اروپا را کم‌رنگ کند، اما به نظر می‌رسد ایران چنین رویکردی را نمی‌پذیرد. سیاست مذاکراتی ایران بر حفظ ساختار چندجانبه مبتنی بر گروه ۵+۱ استوار است. بر همین اساس، شاهد سفر معاون وزیر امور خارجه ایران به مسکو بودیم و احتمال می‌رود در ادامه، سفرهایی به چین و کشورهای اروپایی نیز انجام شود. این تحرکات نشان می‌دهد که ایران در تلاش است تمام طرف‌های مؤثر در توافق هسته‌ای را در جریان روند مذاکرات جدید قرار دهد. احتمالاً در هفته‌های آینده هیأتی از ایران راهی رم خواهد شد تا با طرف‌های اروپایی درباره دورنمای توافق و چگونگی بازگشت به تعهدات متقابل گفت‌وگو کند. بنابراین برخلاف تصور برخی تحلیلگران، حذف اروپا از مذاکرات نه خواست ایران است و نه راهبردی مؤثر. اکنون باید منتظر ماند و دید که نگاه کاخ سفید، به‌ویژه شخص ترامپ، نسبت به نقش اروپا در آینده مذاکرات چه خواهد بود.

* عبدالرضا فرجی‌راد

 استاد ژئوپلیتیک