تصمیم نظام ؛ ابتکار دولت

شرایطی که این بار مذاکرات نه با حضور اروپایی‌ها و چین و روسیه؛ بلکه به صورت سه‌جانبه و صرفا با حضور نمایندگانی از ایران، آمریکا و کشور میزبان یعنی عمان کلید بخورد و پیش برود. هر چند که برخی تحلیلگران بر این باورند که برای کلیدخوردن این مذاکرات برخی موافقت‌های طرفینی قبلی میان طرفین صورت گرفته و همان موافقت‌ها باعث شده تا ایران و آمریکا در مسقط به مذاکره غیر مستقیم بپردازند. لذا این تحلیل درستی نیست که گفته شود ترامپ یک شبه و بدون هیچ پیش زمینه‌ و موافقتی با طرف ایرانی بحث مذاکره با ایران را مطرح کرده است. چنانکه رد و بدل شدن نامه میان ایران و آمریکا را می‌توان یکی از این پیش زمینه‌ها برای انجام مذاکره در نظر گرفت. قدر مسلم نیز طرفین برای انجام مذاکره در جهت رسیدن به توافق به مسقط خواهند آمد. حال اینکه این مذاکره چگونه پیش برود و طرفین تا چه اندازه بتوانند به مواضع یکدیگر نزدیک شوند و شرایط را برای رسیدن به توافق هموار کنند خود مستلزم گذشت زمان و طی شدن مذاکرات است که در نهایت چه نتیجه‌ای حاصل خواهد شد. نکته مهم در این میان جدیت طرفین برای انجام مذاکره برای رسیدن به یک توافق است. واقعیت امر بر آن است که هیچیک از طرفین صرفا برای مذاکره، مذاکره نمی‌کنند بلکه مذاکرات عمان در وهله اول به‌دنبال رسیدن به نتیجه و توافق است. حال اگر توافق آنطور که در آن منافع ملی ایران به طور کامل لحاظ شد امر بسیار مبارکی است و اگر هم به هر دلیلی اعم از زیاده‌خواهی طرف مقابل یا عدم پذیرش خواسته‌ها و شروط ایران به توافق نینجامید نیز مثل تمامی ادوار مذاکراتی به پایان خواهد رسید و ایران روند مذاکرات خود را از مسیرهای دیگری پی خواهد گرفت. هر چند که بسیاری معتقدند دور اول مذاکرات میان سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان و مذاکره‌کننده ارشد ایرانی با استیو ویتکاف نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور غرب آسیا و البته با میزبانی بدر البوسعیدی وزیر امور خارجه عمان می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد، بسته به اینکه طرفین تا چه میزان در مذاکرات بتوانند اشتراک نظر معطوف به توافق پیدا کنند. آنچه که مسلم است شنبه پیش‌رو روز بسیار پرخبر و مهمی خواهد بود روزی که پس از چند سال که مسقط میزبان مذاکرات ایران و آمریکا در دولت‌های احمدی‌نژاد و روحانی بود این بار پس از سال‌ها میزبان نمایندگان ایران و آمریکا در دولت پزشکیان است و باید دید دور اول این مذاکرات به کجا خواهد انجامید. مذاکراتی که صرفا خبر آن باعث تاثیر مستقیم بر بازارهای سرمایه‌ای ایران شده و طی چند روز اخیر شاهد ریزش قیمت ارز، سکه و طلا بوده‌ایم.

*اراده نظام؛ اجرای دولت

هر چند خبر مذاکرات ایران و آمریکا بسیار مورد توجه و استقبال جامعه قرار گرفته؛ اما به طور مشخص طی روزهای گذشته شاهد تحرکات تندروها در جهت تخریب و تخطئه دولت و اتخاذ مواضع نه چندان درست از سوی آنها بوده‌ایم. اتفاقی که برای امروز نیست و ریشه تاریخی دارد. هر زمان که صحبت از مذاکره میان ایران و غرب به میان آمده، تندروها به نحوی از انحاء به تخریب دولت مستقر، دستگاه سیاست خارجی و تیم مذاکره‌کننده پرداخته‌اند. لذا بدون اینکه نگاهی به منافع ملی داشته باشند صرفا منافع باندی و جناحی خود را لحاظ کرده‌اند. چه اینکه امیرحسین ثابتی نماینده تندرو تهران در کانال تلگرامی خود نوشت: ‌«مذاکره با آمریکا یعنی سرکارگذاشتن مردم، چه مستقیم و چه غیرمستقیم» ‌یا میثم نیلی، دبیر مسئول رجانیوز و برادر داماد مرحوم رییسی در حمله‌ای به عراقچی وزیر امور خارجه به جهت حضور وی در مذاکره با آمریکا، او را متهم به تخطی از فرامین رهبری کرده است. گرچه پیش از این کیهان نیز بسیار تندتر در قبال مذاکره با آمریکا موضع‌گیری کرده بود. با این حال آنچه که مسلم است و تندروها نیز باید مدنظر قرار دهند و در مسیر مذاکراتی سنگ‌اندازی نکنند این است همانطور که مذاکرات برجام با کشورهای 1+5 تصمیم نظام بود و دولت یازدهم و دستگاه سیاست خارجی به‌عنوان مجری و وظیفه انجام مذاکرات را بر عهده داشت، مذاکرات مسقط با آمریکا نیز تصمیمی است که در سطح نظام گرفته شده و تصمیم دولت نیست. لذا اگر تندروها بنای حمایت از دستگاه سیاست خارجی و وزیر امور خارجه را ندارند بهتر است لب فرو بندند تا دولت و وزارت خارجه به‌عنوان مجری کار مذاکرات را بر پایه منافع ملی پیش ببرند.

واکنش‌ها به مذاکرات

گرچه بعضا شاهد مخالفت‌هایی با مذاکرات ایران و آمریکا بودیم اما موافقت‌ها و حمایت پررنگ‌تر بود. در همین خصوص یک فعال سیاسی اصولگرا درباره تلاش تندروها برای نسبت دادن مذاکرات عمان به تصمیم دولت اظهار کرد: این گروه هیچ راهی برای نجات کشور از معضلات اجتماعی و اقتصادی ندارد و فقط دنبال ایجاد محدودیت برای نقش‌آفرینی نظام در عرصه بین‌الملل است چون نیروهای آن فقط گروه و باند خود را محور می‌دانند و نه منافع ملی را. منصور حقیقت‌پور با بیان اینکه تندروها اگر منافع‌شان ایجاب کند حتی از اصل نظام عبور می‌کنند، افزود: اگر جریانی اصیل و ریشه‌دار در داخل کشور باشد، خطوط قرمز نظام را رعایت می‌کند، پاس می‌دارد و محترم می‌شمارد. متأسفانه تندروها خود را به ندانستن و جهل می‌زنند تا آدرس اشتباه به جامعه بدهند، حال آنکه وقتی وزیر خارجه به کشور ثالث می‌رود تا با طرف آمریکایی مذاکره کند، این اقدام بدون نظر و مجوز مسئولان عالیرتبه نظام انجام‌پذیر نیست. این فعال سیاسی ادامه داد: تمام تصمیمات کلان نظام را شورای عالی امنیت ملی می‌گیرد و تا مصوبات این شورا به تأیید رهبر معظم انقلاب نرسد، اجرایی و عملیاتی نخواهند شد. از سوی دیگر یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب در خصوص فضاسازی برای مذاکرات اظهار داشت: به نظرم این حرف‌ها تاثیر چندانی ندارد. اگر مجموعه نظام به این نتیجه رسیده باشند که امیدواریم برای حل مسائل کشور به این تصمیم رسیده باشند که بعد از این همه سال مقداری اعصاب مردم آرام‌تر شود، این حرف‌ها خیلی تاثیرگذار نیست. همیشه یک عده‌ای باید از این‌گونه نق‌ها بزنند. اشکالی هم ندارد؛ بالاخره سلیقه‌های خود را مطرح می‌کنند. اما در آخر مردم و اکثریت تصمیم می‌گیرند و تکلیف این‌ها هم بالاخره روشن می‌شود که چقدر مردم با این‌ها هستند. غلامحسین کرباسچی در خصوص اراده نظام در پیشبرد مذاکرات گفت: اگر اراده نداشت که به اینجا منتهی نمی‌شد که جواب نامه را بدهند. نمی‌دانم مستقیم یا غیرمستقیم بودن مذاکرات چقدر در ماهیت آن تاثیرگذار باشد، اما به هرحال با اصل مذاکره موافقت شده است. همین تبادل‌نظر، مذاکره و بیرون آمدن از فازهای امنیتی و نظامی تاثیرگذار است. وی افزود: همین امروز یک آرامش و به اصطلاح یک اعتمادی در بازار سرمایه و مبادلات ارز و طلا ایجاد شد که نشان می‌دهد بسیاری از مشکلات ناشی از جو روانی جامعه است. کرباسچی در ارزیابی تیم مذاکره‌کننده اظهارکرد: اگر دست آقایان باز گذاشته شود، به نظرات آن‌ها بها داده شود و نظرات کارشناسی آن‌ها پذیرفته شود توان دیپلماسی داریم. همچنیبن محسن رضایی فرمانده سپاه در دوران جنگ در ایکس نوشت: «ایران به‌عنوان کشوری که هم به مذاکره و دیپلماسی اهتمام دارد و هم در میدان دفاع از خود توانمند است، در مذاکرات پیش‌رو با آمریکا، با صراحت، منطق و شجاعت از حقوق و منافع ملت ایران و نظام دفاع خواهد کرد. در مقابل، در صورت هرگونه تجاوز از سوی دشمن، در میدان دفاع از خود، با قدرتی فراتر از تصور دشمن وارد عمل خواهیم شد و متجاوزان را پشیمان خواهیم کرد. در هر دو حوزه (دیپلماسی و میدان)، تمامی ارکان نظام، از دولت تا نیروهای مسلح، در یک هم‌افزایی و هماهنگی کم‌سابقه در حال طراحی و اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های مربوطه هستند.»