کانال پاناما و رقابت‌های جهانی

 ساخت این کانال که در اوایل قرن بیستم با سرمایه‌گذاری کلان ایالات متحده انجام شد، هزینه‌های مالی و انسانی سنگینی به همراه داشت. آمریکایی‌ها برای مدت‌ها حاکمیت خود را بر این کانال حفظ کردند، اما پس از کشمکش‌های سیاسی و تغییرات در سیاست‌های جهانی، حاکمیت آن در نهایت به دولت پاناما واگذار شد. با این حال، در سال‌های اخیر، بحث‌های زیادی درباره کنترل و نفوذ بر این کانال مطرح شده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، بارها اعلام کرده بود که چین نفوذ قابل توجهی بر این کانال پیدا کرده و این موضوع امنیت و منافع ملی آمریکا را تهدید می‌کند. او مدعی بود که آمریکا که سال‌ها برای ساخت و نگهداری این کانال سرمایه‌گذاری کرده، نباید اجازه دهد که چین در این منطقه قدرت بگیرد. با وجود همه چالش‌های فنی، این کانال یکی از حیاتی‌ترین مسیرهای دریایی جهان است. سالانه هزاران کشتی از این مسیر عبور می‌کنند و این کانال نقش مهمی در تسهیل تجارت بین‌المللی دارد. به همین دلیل، تسلط و کنترل بر آن برای قدرت‌های جهانی، به ویژه ایالات متحده و چین، اهمیت زیادی دارد. پس از واگذاری کانال پاناما به دولت پاناما، ایالات متحده همچنان به این منطقه به عنوان یک حوزه نفوذ استراتژیک نگاه می‌کند. در سال‌های اخیر، چین سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در زیرساخت‌های این کشور انجام داده و حضور اقتصادی و تجاری خود را در پاناما تقویت کرده است. این موضوع باعث نگرانی واشنگتن شده است. ترامپ و مقامات آمریکایی بارها ادعا کرده‌اند که چین کنترل غیرمستقیمی بر این کانال دارد و این مسأله به تهدیدی برای منافع آمریکا تبدیل شده است. با این حال، دولت پاناما تأکید کرده است که این کانال به طور مستقل و بی‌طرفانه اداره می‌شود و هیچ محدودیتی برای عبور و مرور کشتی‌ها، از جمله کشتی‌های چینی یا نظامی دیگر کشورها، اعمال نشده است. حتی کشتی‌های نظامی ایران نیز در مقاطعی از این کانال عبور کرده‌اند، بدون آنکه مانعی از سوی پاناما یا دیگر قدرت‌های جهانی برای آن‌ها ایجاد شود. این نشان می‌دهد که برخلاف تبلیغات سیاسی آمریکا، کانال پاناما همچنان یک مسیر آزاد برای تجارت جهانی است. این مسأله باعث شده که ایالات متحده احساس کند در حیاط خلوت سنتی خود در حال از دست دادن نفوذ است. تأکید بر تهدید چین در کانال پاناما بیشتر بهانه‌ای برای افزایش فشار بر این کشور در رقابت‌های جهانی است. کانال پاناما همچنان یکی از نقاط کلیدی در سیاست جهانی است. گرچه از نظر قانونی تحت کنترل پاناما قرار دارد، اما رقابت‌های قدرت‌های جهانی برای تأثیرگذاری بر این منطقه همچنان ادامه دارد. آمریکا و چین هر دو تلاش می‌کنند که نفوذ بیشتری در این منطقه داشته باشند، و این رقابت می‌تواند در آینده به یکی از چالش‌های مهم ژئوپلیتیکی تبدیل شود.

* علی‌اصغر زرگر

 کارشناس روابط بین‌الملل