پاسخگویی وزیر نفت به میراث گذشتگان

هرچند پاسخ‌های وزیر نفت دولت چهاردهم با توجه به نامه‌های طبقه‌بندی شده امنیتی که از درخواست وزیر نفت وقت دولت سیزدهم مبنی بر ضرورت مازوت‌سوزی حتی در فصل تابستان در دولت قبل تاکید دارد، اما به گفته کارشناسان، دلایل ناترازی حاصل عملکرد 6 ماهه دولت چهاردهم و حتی سیزدهم نیست. در این راستا نباید از تاثیرگذاری دلیل اصلی یعنی تحریم‌ها و فقدان سرمایه‌گذاری برای بازسازی نیروگاه‌ها و محرومیت‌ها برای مبادلات نفت و گاز و... غافل شد. از سوی دیگر قطعاً دلایل دیگری نیز در این موثر است که احتمالاً بعد از بررسی نامه‌های طبقه‌بندی شده امنیتی می‌توان به طور جدی‌تری به آن پرداخت که شاید باز هم به نتایجی مشابه آنچه که به صدور حکم نهایی حبس در پرونده چای دبش برای دو وزیر دولت سیزدهم انجامید منتهی شود.

سکوت مجلس در بحران‌های گذشته

به گزارش «آرمان ملی»، اظهارات روز گذشته پاکدامن، وزیر نفت در مجلس، نشان داد که بحران ناترازی انرژی موضوعی جدید نیست، بلکه از سال‌ها پیش وجود داشته است. به گفته وی، بسیاری از ابعاد این مشکل از قبل تعیین تکلیف شده بود و زمینه‌ساز آن سیاست‌های انرژی دولت‌های پیشین، از جمله دولت سیزدهم، بوده است. به گفته پاکدامن در دوران ریاست‌جمهوری ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فقید و با اعلام وزیر نفت وقت، آقای اوجی، مشخص شد که مشکل ناترازی نه‌تنها در گاز بلکه در تأمین سوخت نیروگاه‌ها نیز وجود دارد. به‌ویژه در مورد تأمین توربین‌های گازی (توگا)، این بحران از سال‌های گذشته شکل گرفته است.

به گفته صاحب‌نظران، بحران ناترازی انرژی که دلیل اصلی حضور وزیر نفت در مجلس بود، به درستی میراثی از دولت قبل و حتی دولت‌های قبل است که نشان عینی آن قطعی برق گسترده در روز تحلیف پزشکیان، رئیس‌جمهور دولت چهاردهم، خود را نشان داد، اما اینکه چرا مجلس بدون توجه به این امر هیچ واکنشی نسبت به این مسأله نشان نداده و یا نمی‌دهند، خود مسئله‌ای است که احتمالاً باز هم در ادامه واکنش‌های سیاسی در دایره اقتصاد به دنبال آن گشت. سوال کارشناسان در این حوزه این است که، اگر امروز وزیر نفت برای پاسخگویی احضار می‌شود، چرا همان حساسیت در زمان وقوع اولین نشانه‌های بحران وجود نداشت؟ آیا این مسأله تنها یک برخورد سیاسی است یا واقعاً اراده‌ای برای حل مشکلات اساسی کشور در حوزه انرژی وجود دارد؟

بازی سیاسی یا اصلاحات

پاکدامن با استناد به اسناد غیرقابل انتشار به دلایل امنیتی، از وجود ناترازی‌هایی در حوزه انرژی در دوران دولت سیزدهم خبر داد که احتمالاً حقایق تازه‌ای را درباره نقش دولت‌های قبلی در حوزه بحران انرژی آشکار کنند. اما آیا این افشاگری‌ها به نتیجه‌ای منجر خواهد شد، یا تنها فرصتی برای تصفیه‌حساب‌های سیاسی است؟ کما اینکه وزیر نفت پزشکیان نیز از افشای آن به دلیل حفظ منافع ملی-امنیتی خودداری کرد. به گفته صاحب‌نظران، هر چند احضار وزیر نفت به مجلس می‌تواند گامی در جهت پاسخگویی باشد، اما نباید از یاد برد که این بحران، ریشه‌دارتر از یک دوره وزارتی یا یک دولت خاص است. اگر مجلس و نهادهای تصمیم‌گیرنده قصد دارند واقعاً به دنبال اصلاحات باشند، باید به‌جای تمرکز بر مقصرسازی، راهکارهای عملی برای حل ناترازی انرژی ارائه دهند. در غیر این صورت، این احضارها چیزی جز یک نمایش سیاسی نخواهند بود.

بحران انباشته شده

اظهارات اخیر پاکدامن به عنوان وزیر نفت در مجلس، بار دیگر نشان داد که بحران انرژی، اعم از برق، گاز و دیگر حوزه‌های مرتبط، ناشی از سیاست‌های چند ماه اخیر نیست، بلکه ریشه‌های عمیقی در گذشته دارد که حتی اوجی وزیر نفت دولت سیزدهم نیز به طور مکرر به آن اشاره کرده و خواستار مازوت سوزی حتی در فصل تابستان شده بود. گذر از چالش‌ها ومشکلات موجود در حوزه اقتصادی با انگیزه‌های سیاسی ظلم به مردمی است که در شرایط دشوار اقتصادی علاوه بر دغدغه‌های معیشتی باید نگران زد و خوردهای سیاسی به بهانه معیشت مردم هم باشند و در این میان همگان باید به دنبال پرتقال فروشی باشند که پرتقال خود را گم کرده است! در جلسه پرسش و پاسخ وزیر نفت در مجلس، پاکدامن با اشاره به نامه‌های رسمی، از جمله مکاتبات اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم درباره مازوت‌سوزی برای تأمین انرژی نیروگاه‌ها و تولید برق، یادآور شد که این بحران نه‌تنها به‌صورت ناگهانی ایجاد نشده، بلکه از پیش قابل‌پیش‌بینی بوده است. به‌عبارت‌دیگر، دولت چهاردهم وارث بحرانی شده که پیش از آن شکل گرفته بود و برای آن تدبیر خاصی اندیشیده نشده بود. قطعی گسترده برق پایتخت در روز تحلیف رئیس‌جمهور پزشکیان نیز گواهی بر همین مسأله است. این اتفاق نشان می‌دهد که مشکلات ناترازی انرژی به‌قدری عمیق بوده که حتی در روزی حساس برای کشور نیز نمود پیدا کرده است. این مسأله قابل‌تأمل است، چراکه دولت جدید در بدو ورود با چالش‌های جدی در حوزه انرژی روبه‌رو شد. در این شرایط، پرسش اصلی این است که آیا احضار وزیر نفت به مجلس و طرح این مباحث، در جهت حل بحران است یا صرفاً تکرار یک بازی سیاسی؟ تجربه نشان داده که تقابل‌های سیاسی، مشکلات ساختاری را حل نمی‌کنند. در مقابل، آنچه ضروری به نظر می‌رسد، اتخاذ رویکردی همدلانه و ملی برای حل مسائل زیرساختی است.

عملکرد شش‌ماهه

پاکدامن در این جلسه به بیان عملکرد وزارت نفت در دوره شش ماهه حضور خود در دولت چهاردهم پرداخت و گفت: وزارت نفت در طول ۶ ماه اخیر در زمینه افزایش تولید نفت گاز خام، افزایش تولید فراورده‌های نفتی، افزایش واردات نفت گاز که اعداد و ارقام این را من اعلام می‌کنم، عملکرد خوبی داشت. نفت گازی که لیتری ۶۰ سنت خریداری می‌شود به نیروگاهی تحویل داده می‌شود که با راندمان ۳۰ درصد آن را تبدیل به برق می‌کند و ۷۰ درصدش می‌شود دود هوا. میزان سوخت مایع تحمیلی به نیروگاه‌ها هم در این رابطه حائز اهمیت است که خب به درستی در طول ۶ ماه گذشته رکوردهایی در این زمینه ثبت شده است. تولید گاز خام کشور به طور متوسط در ۶ ماه گذشته ۳۶ میلیون مترمکعب در روز افزایش پیدا کرد. با اصلاحات فرایندی و افزایش خوراک پالایش این امکان فراهم شد که به طور متوسط در طول ۶ ماه گذشته ۸ میلیون لیتر به تولید نفت گاز کشور اضافه شود و ما را بی‌نیاز کند به این مقدار از واردات نفت گاز.  ۱۲۲ میلیون لیتر در روز تولید نفت گاز داشتیم که حدود ۱۴ میلیون لیتر آن بیش از بهمن سال گذشته بوده است. در کنار تمام این موضوعات در طول دی ماه و بهمن ماه به تنهایی یک میلیارد لیتر بنزین وارد کشور شد. اگر حساب کنیم فقط در دی و بهمن ۶۰۰ میلیون دلار بابت واردات نفت گاز مورد استفاده قرار گرفته است. وزیر نفت با اشاره به اینکه بیش از ۷۰ روز مصرف بخش خانگی ما بالای ۶۰۰ میلیون متر مکعب در روز بوده است، گفت: امسال سرما هنوز هم ادامه دارد و ما برای اینکه بتوانیم مخازن نفت گاز را در سطح پایدار نگه داریم، تقریباً ۴۵ روز از زمان سفارش گذاری برای خرید تا اینکه نفت و گاز را به نیروگاه برسانیم، در کوتاه‌ترین زمان ممکن به دلیل آشنایی که من و همکارانم با حوزه نفت داشتیم، سوخت زمستانی را به سرعت شروع کردیم.  بخشی از صنایع ما در نیمه جنوبی کشور هستند و وقتی که خطوط انتقال گاز ما می‌خواهد گاز را از مناطق جنوبی و پارس جنوبی منتقل کند، طبیعتاً بخشی از این گاز باید به صنایع عمده مستقر در نیمه جنوبی داده شود.

تحریم‌ها و ناترازی انرژی

یکی از مسائل کلیدی که اکثر کارشناسان بر آن توافق دارند، تأثیر تحریم‌ها بر بحران انرژی است. عدم دسترسی به تجهیزات، سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری‌های نوین، موجب شده تا ایران در مسیر توسعه زیرساخت‌های انرژی با محدودیت‌های جدی مواجه شود. بنابراین، هر راه‌حلی که برای رفع ناترازی انرژی در نظر گرفته می‌شود، باید مسأله تحریم‌ها را نیز در نظر بگیرد. تلاش برای کاهش اثرات تحریم‌ها، چه از طریق دیپلماسی اقتصادی و چه از طریق توسعه ظرفیت‌های داخلی، می‌تواند بخشی از راهکار باشد. کارشناس معتقدند، به‌جای تمرکز بر مقصرسازی و سیاسی‌کاری، لازم است که سیاست‌گذاران، دولت و مجلس، رویکردی واقع‌بینانه و راهبردی برای حل مشکل انرژی در پیش بگیرند. توسعه ظرفیت‌های تولید انرژی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، بهینه‌سازی مصرف و کاهش اثرات تحریم‌ها، از جمله راهکارهایی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در غیر این صورت، دولت‌های آینده نیز همچنان با همین بحران مواجه خواهند شد و تنها شکل بازی‌های سیاسی تغییر خواهد کرد.