وضعیت آسیب پذیر حیات وحش در ایران

کارشناسان عوامل متعددی را در تخریب زیستگاه‌ها دخیل می‌دانند، که از آن جمله می‌توان به سدسازی، قطع درختان، جاده سازی و احداث معادن در دل زیستگاه‌ها اشاره کرد، که آن گونه که باید، نظارتی بر آنها صورت نمی‌گیرد. متاسفانه این تخریب‌ها همچنان ادامه دارد و کسی به فکر درختان قطع شده بی‌شماری که هرروز اخبارش را می‌خوانیم و میش مرغ‌هایی که مدام تعدادشان کم می‌شود و یوزپلنگانی که از بین می‌روند، نیست.

علیرضا شهرداری، فعال محیط زیست، درباره مشکلات حیات وحش ایران، به «آرمان‌ملی» گفت: حیات وحش ما به نسبت سال‌های گذشته، از نگاه عمومی و مردمی توجه بیشتری را به خودش جلب کرده است. یکی از دلایل آن هم فضای مجازی است. ولی اینکه بخواهیم بگوییم شرایط حیات وحش ما بهتر شده است و به یک ثباتی رسیدیم یا نه، خیر این طور نیست. همچنان وضعیت حیات وحش ما بسیار آسیب پذیر و شکننده است. اگر بخواهیم مثال بزنیم، پروژه‌های حفاظتی که برای گونه‌های در خطر انقراضمان داریم، هیچ کدام به یک نتیجه مطلوبی نرسیده است. به عنوان مثال، همچنان یوزپلنگ ما به شدت در خطر انقراض قرار دارد و این یک گونه خیلی بزرگ و مهمی است و همه دنیا نگاهش به یوزپلنگ آسیایی ما هست، اما همچنان همه مشکلاتی که 25 سال قبل یوزپلنگ داشته است، همه آنها را داریم. یا اینکه پروژه گوزن زرد ایرانی ما کاملا شکست خورده است.

خطر انقراض میش مرغ

شهرداری در ادامه با اشاره به گونه‌های درحال انقراضی مانند میش مرغ، بیان کرد: همچنین میش مرغ، یک گونه به شدت در خطر انقراض در کشور ماست. میش مرغ سنگین وزن‌ترین پرنده قابل پرواز دنیاست، که در کشور ما جمعیتش حدود 20 عدد است. زیرا فقط در یک بخش کوچکی، از کشور ما زندگی می‌کند و چندین سال است که در خطر انقراض است و اوضاع خوبی ندارد. درست است که یک سری پروژه برایش درنظر گرفته شده است، ولی زمانی می‌توانیم بگوییم که حیات وحش ما به یک ثباتی رسیده است، و وضعیت مطلوبی دارد، که لااقل یک سری پروژه موفق برای گونه‌های در خطر انقراض را داشته باشیم.

او با بیان اینکه وضعیت سمندر بهتر از دیگر گونه‌هاست، افزود: اگر بخواهم مثال بزنم، وضعیت سمندر لرستان که گونه اندمیک است، به نسبت سال‌های گذشته، شرایط بهتری دارد. اقدامات حفاظتی که براین گونه انجام شد، تا حدی جواب داد، که آگاهی سازی، یک بخش آن بود و جلوگیری از صید قاچاق آن بخشی دیگر، آموزش‌های زیستگاه‌ها، محیطبانان، مدارس و جوامع محلی، خیلی بخش مهمی است که در همه این پروژه‌ها باید انجام شود. ولی در حال حاضر وضعیت پایداری نداریم. به طور مثال، یکی از پارک‌های ملی ما می‌بینیم که شرایطش به نسبت خوب شده است، مثلا پارک ملی گلستان، در چند سال گذشته به دلیل مدیریت درست مسئول آن زمان، جناب تیموری، شرایطش خیلی بهتر شد. اما همزمان مشاهده می‌کنیم که یک پارک ملی دیگری، هیچ پیشرفتی نداشته است و جمعیت گونه‌هایش، جمعیت پایداری نیست و آسیب پذیر است.

تخریب زیستگاه‌ها

این فعال محیط زیست، در ادامه با اشاره به تخریب زیستگاه‌ها، به عنوان عمده‌ترین مشکل حیات وحش افزود: زیستگاه‌های ما همچنان تخریب می‌شود. به دلیل جاده سازی، یا سد سازی، یا احداث معدن، در دل زیستگاه گونه‌های در خطر انقراض ما، اینها مسائلی است که ارگان‌های مختلف باید دست‌به‌دست هم بدهند، تا یک زیستگاه یا حیات وحشی را حفظ کنند. مشاهده می‌کنیم که همچنان مجوز ساخت مثلا مرکزی را به یک ارگانی می‌دهند، و همه درخت‌های یک منطقه بریده می‌شود، زیرا مثلا می‌خواهند در آنجا مثلا یک سافاری برای ببرها درست کنند. یک کاسبی کاملا بی‌محتوا از لحاظ محیط زیستی و به شدت تخریب کننده، به‌خاطر احداث یک مکان تفریحی مثل همین سافاری که الیمالات برای ببرها ساختند، که یک حجم زیادی از درخت‌ها و جنگل‌ها را تراشیدند.

او در ادامه گفت: حیات وحش آسیب پذیر و درختان ما که چندین ساله هستند، به جای اینکه حفظ شوند، متاسفانه به دلایل گوناگونی از بین می‌روند، به‌خاطر یک معدن، احداث یک پالایشگاه یا سد، و... تخلفات زیاد است. طبیعت آسیب پذیر است. اگر قراربه حفظ آن باشد، همه ارگان‌های مختلف باید همکاری کنند. مثلا راهسازی باید همکاری کند، تا یک بخشی از جاده‌ای که یوزپلنگ همیشه در آن تصادف می‌کند را حفظ کند. نیروی انتظامی، سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری‌ها در برخی مناطق، نیز باید متحد باشند. نه اینکه هرکدام متفاوت عمل کنند و مثلا یک سازمانی بگوید که این معدن برای من است و این زمین برای من است و این سد را باید بسازیم. متاسفانه تا زمانی که گردش‌های مالی هنگفتی برای پروژه‌های مخرب محیط زیستی وجود داشته باشد، مافیا تشکیل داده می‌شود و این مافیا حیات وحش را، طبیعت را، درخت و گیاه و حشره و آب و خاک را، همه اینها را تحت تاثیر خودش از بین می‌برد. حیات وحش ما در چند سال گذشته هیچ پیشرفتی نداشته است. ما نتوانستیم یک زیستگاه یا طبیعتی را حفظ کنیم. مدام در اخبار می‌بینیم که در فلان جا درخت‌ها را بریدند، از حیات وحش شهری گرفته تا حیات وحش مناطق مختلف.

شهرداری در پایان با بیان اینکه برخی نهال کاری‌ها، گونه‌های مهاجم است و بی‌نظارت کاشته می‌شوند، گفت: ناگهان می‌بینید که یک گونه مهاجمی را می‌کارند، مثلا در دل زیستگاهی می‌آیند و کاجی را که برای ما نیست، می‌کارند. ارگانی که این اقدام را می‌کند، تحت نظارت کجا اقدام به این کاشت می‌کند؟ مثلا می‌بینید، در دل یک زیستگاهی، نهال عرعر یا گیاه پالونیا، یا کهور پاکستانی می‌کارند. اینها گونه‌های مهاجم هستند، یعنی نظارت سازمان حفاظت محیط زیست درست نبوده است و یک ارگانی که مسئولیت کاشت نهال را داشته است، نهالی را که اصلا بومی آن زیستگاه نیست را کاشته است. در تمام مناطق شاهد این اتفاق بودیم و هستیم. این تخریب‌ها متاسفانه همچنان ادامه دارد.