تنش سه‌گانه و آینده مبهم

 دیدار میان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، که قرار بود زمینه‌ساز همکاری‌های جدیدی باشد، به دلیل اختلافات جدی میان دو طرف، به نتیجه مطلوبی نرسید. این نشست که در ابتدا با هدف توافق بر سر دسترسی آمریکا به معادن اوکراین در ازای حمایت نظامی برنامه‌ریزی شده بود، عملاً به یک رویارویی لفظی تبدیل شد که در نهایت با خروج بی‌حاصل زلنسکی از آمریکا پایان یافت. رفتار ترامپ در این دیدار فراتر از چارچوب‌های معمول دیپلماتیک بود. او زلنسکی را تحت فشار قرار داد و تلاش کرد امتیازاتی از اوکراین بگیرد. ترامپ حتی زلنسکی را عامل اصلی افزایش تنش‌های جهانی و سوق دادن دنیا به سمت یک جنگ جهانی دیگر معرفی کرد. این در حالی است که مواضع ترامپ در قبال روسیه کاملاً متفاوت به نظر می‌رسد. او در جریان این نشست اجازه نداد که زلنسکی از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، انتقاد کند، که این موضوع نشان‌دهنده نوعی نرمش در سیاست‌های ترامپ نسبت به مسکو است. یکی از دلایل این رویکرد، نگرانی آمریکا از توان هسته‌ای روسیه است، چرا که مسکو با در اختیار داشتن حدود ۲۵ هزار کلاهک هسته‌ای، همچنان یک تهدید استراتژیک محسوب می‌شود. ترامپ با وجود آنکه تجاوز روسیه به خاک اوکراین را پذیرفته، معتقد است که ادامه جنگ به سود کی‌یف نخواهد بود. اوکراین تاکنون میلیاردها دلار کمک نظامی از آمریکا دریافت کرده، اما ترامپ قصد دارد مسیر این کمک‌ها را تغییر دهد و به جای حمایت مالی مستقیم، از منابع اقتصادی اوکراین برای جبران هزینه‌ها استفاده کند. در همین راستا، او حتی به صراحت اعلام کرده که زلنسکی توان ادامه جنگ را ندارد و بهتر است کنار برود تا زمینه برای برقراری نوعی توافق با روسیه فراهم شود. مواضع ترامپ در برابر درخواست اوکراین برای دریافت تضمین‌های امنیتی از آمریکا نیز نشان می‌دهد که واشینگتن قصد ندارد مستقیماً در برابر مسکو قرار گیرد. او اعلام کرده که حضور اوکراینی‌ها در آمریکا خود نوعی تضمین امنیتی است و ایالات متحده نمی‌تواند یک تعهد رسمی برای دفاع از اوکراین ارائه دهد، زیرا این امر عملاً به معنای ورود مستقیم آمریکا به جنگ با روسیه خواهد بود. یکی دیگر از پیامدهای مهم این نشست، افزایش فاصله میان آمریکا و متحدان اروپایی‌اش است. کشورهای اروپایی که به‌طور جدی از اوکراین حمایت کرده‌اند، از مواضع ترامپ ناخرسند هستند و این موضوع موجب تضعیف روابط سنتی میان دو سوی آتلانتیک شده است. به نظر می‌رسد بندهای نازکی که اروپا و آمریکا برای دهه‌ها بر آن استوار بوده‌اند، اکنون در حال پاره شدن است. این روند، گواهی است بر آن که جهان در حال حرکت به سمت یک دوران تاریک و نامعلوم است و آینده روابط بین‌الملل به‌طور فزاینده‌ای مبهم و پیچیده به نظر می‌رسد. نهایتاً، به نظر می‌رسد که تحولات اخیر در عرصه بین‌المللی نشان‌دهنده تغییرات بنیادینی در سیاست‌های جهانی است. کشورهای مختلف، از جمله اعضای اتحادیه اروپا، به دلیل رویکردهای ترامپ نسبت به اوکراین و روسیه، فاصله‌های خود را از ایالات متحده افزایش داده‌اند. این تغییرات می‌تواند به بحران‌های جدید در نظام جهانی منجر شود که هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند که چه پیامدهایی خواهد داشت.

* علی بیگدلی

کارشناس روابط بین‌الملل