اما و اگرهای دیپلماسی در پاستور

 این رویه تا به امروز بارها تکرار شده است. اولین بار با حضور امیر قطر در ایران، زمزمه‌های ارسال پیام از سوی آمریکا مطرح شد. رسانه‌ها و تحلیلگران این سفر را به عنوان راهی برای انتقال پیامی از سوی واشینگتن به تهران تلقی کردند. اما وزیر خارجه ایران صراحتاً اعلام کرد که این سفر صرفاً برای توسعه روابط دوجانبه و همکاری‌های مشترک بین دو کشور انجام شده است. به گفته وی، این سفر نه تنها از سوی آمریکا به ایران پیامی نیاورده، بلکه در راستای تحکیم روابط منطقه‌ای انجام گرفت. حضور ناگهانی سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، به تهران نیز موجب شد تا گمانه‌زنی‌هایی درباره تلاش مسکو برای میانجی‌گری بین ایران و آمریکا مطرح شود. برخی تحلیلگران و رسانه‌ها حتی این سفر را به‌عنوان یک فرصت برای کاهش تنش‌ها و برقراری ارتباط میان دو کشور معرفی کردند. با این حال، مقامات ایرانی تأکید کردند که در این سفر موضوعات متنوع و مختلفی از جمله پرونده هسته‌ای ایران و مسائل دوجانبه به بحث و تبادل نظر گذاشته شد، اما لاوروف هیچ پیامی از سوی آمریکا برای ایران نیاورده است. این تکذیب‌ها پس از آن مطرح شد که بسیاری از رسانه‌ها احتمال ارسال پیامی از سوی ترامپ مطرح کرده بودند.

**این همه میانجی؟

واقعیت آن است که زمانی که دونالد ترامپ سیاست فشار حداکثری علیه ایران را امضا کرد، دولت ایران به‌طور قاطع اعلام کرد که تحت هیچ شرایطی مذاکراتی تحت فشار و تهدید نخواهد داشت. در واقع، سیاست «مذاکره تحت فشار» که دولت ترامپ به‌ویژه از طریق تحریم‌های اقتصادی شدید و دیگر فشارهای بین‌المللی در پیش گرفته شده، توسط ایران رد شد. بااین‌حال، همچنان بخشی از جامعه و حتی برخی مقامات سیاسی انتظار دارند که راه‌حلی برای رفع تحریم‌ها و بازگشت به مذاکرات پیدا شود. این در حالی است که منع مذاکره مستقیم با آمریکا به معنای رد هرگونه مذاکره غیرمستقیم و با واسطه تلقی نمی‌شود. به عبارت دیگر، هنگامی که مقامات کشورهای مختلف، از جمله کشورهای منطقه و فرامنطقه، به ایران سفر می‌کنند، این گمانه‌زنی مطرح می‌شود که آیا این سفرها به‌منظور ارسال پیامی از سوی آمریکا به ایران انجام می‌شود یا نه؟ این تصور به‌ویژه در پی میانجی‌گری‌های پیشین کشورهای اروپایی به‌ویژه در پرونده هسته‌ای ایران تقویت شده است. کشورهای اروپایی در گذشته نقش میانجی در انتقال پیام‌ها و بسته‌های پیشنهادی بین ایران و آمریکا ایفا کرده بودند.

**تکذیب معنادار

اخیراً سیدعباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، درباره مذاکرات هسته‌ای و روابط با کشورهای غربی اظهار نظر کرد. عراقچی تأکید کرد: «ما در موضوع هسته‌ای با همکاری و هماهنگی دوستان خودمان در روسیه و چین حرکت کرده و مواضع‌مان را هماهنگ خواهیم کرد. موضع ایران در مذاکرات کاملاً روشن است؛ ما تحت فشار، تهدید و تحریم مذاکره نخواهیم کرد.» این سخنان به‌ویژه به‌منظور پاسخ به گمانه‌زنی‌هایی بود که درباره موضع ایران در قبال مذاکرات هسته‌ای مطرح شده بود. عراقچی همچنین افزود: «دو روز پیش در ژنو، دور جدیدی از مذاکرات با سه کشور اروپایی انجام شد که در این مذاکرات موضوعات هسته‌ای و برخی مسائل دیگر مورد بحث قرار گرفت. مذاکرات با اروپا ادامه دارد و البته فراز و نشیب‌های خاص خود را خواهد داشت.» این گفته‌ها نشان‌دهنده آن است که ایران در مذاکرات با کشورهای اروپایی همچنان به دنبال دستیابی به راه‌حل‌هایی است که بتوانند منافع ملی کشور را تأمین کنند. وی درباره سفر وزیر خارجه روسیه به تهران نیز توضیح داد: «در این سفر، گفت‌وگوهای مفصلی درباره مسائل منطقه‌ای و دوجانبه داشتیم. آقای لاوروف گزارشی از مذاکرات روسیه با آمریکا و گفت‌وگوهای خود با دیگر کشورها ارائه کرد، اما هیچ پیامی در این دیدار مطرح نشد.» این تکذیب صریح و مستقیم از سوی مقامات ایرانی نشان می‌دهد که هیچ پیامی از سوی کشورهای دیگر برای ایران ارسال نشده است و تمامی رایزنی‌ها در سطح دوجانبه و منطقه‌ای صورت گرفته است. عراقچی همچنین در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره دیدار با امیر قطر و احتمال انتقال پیامی از سوی او گفت: «پیامی در کار نبود و صرفاً درباره مسائل منطقه‌ای مشورت و رایزنی کردیم.» این اظهارات نشان می‌دهد که ایران به‌طور قاطع اعلام کرده است که هیچ پیامی از سوی کشورهای دیگر به ایران منتقل نشده است و تمامی رایزنی‌ها در سطح دوجانبه و منطقه‌ای صورت گرفته است.

**دیپلماسی ایران

به‌طور کلی، این تکذیب‌ها و اظهارات نشان‌دهنده عزم راسخ ایران در پیگیری سیاست‌های مستقل خود است. ایران به‌صراحت اعلام کرده است که وارد هیچ مذاکره‌ای تحت فشار نخواهد شد و بر این باور است که تنها در صورتی که آمریکا در سطحی برابر و با رعایت اصول منافع ملی ایران بخواهد مذاکرات را پیش ببرد، تهران آمادگی بررسی آن را خواهد داشت. در عین حال، به نظر می‌رسد که آمریکا همچنان در تلاش است تا با اعمال فشار اقتصادی و تحریمی، ایران را وادار به پذیرش امتیازات در مذاکرات احتمالی کند. تجربه‌های گذشته نیز نشان داده که این راهبرد برای واشینگتن موفقیت‌آمیز نبوده و ایران همچنان بر مواضع خود ایستاده است. بنابراین، این آمریکا است که باید شروط ایران را برای شروع مذاکرات در یک موقعیت برابر بپذیرد.