دیپلماسی ایران و پایان جنگ اوکراین

اروپایی که بعد از خروج ترامپ از برجام تلاش داشتند همچنان از بقایی این توافقنامه دفاع کنند، بعد از حمله روسیه رفتاری متفاوت را بر علیه تهران در پیش گرفتند. آنها ایران را متهم کردند که برخی از تسلیحات نظامی روسیه در این جنگ را تامین می‌کند، اتهامی که ایران هرگز آن را نپذیرفت ولی اتحادیه اروپا به‌همین دلیل بارها و بارها جمهوری اسلامی را با تحریم‌های خود روبه‌رو کرد.  ناآرامی‌های 1401 باعث شد برگ تازه‌ای در روابط ایران و اروپا باز شود، حمایت برخی از کشورهای اروپایی از معترضان خارج‌نشین باعث شد روابط دیپلماتیک طرف‌ها وارد وضعیت تعلیق شود، اختلافاتی که شاید اتمام جنگ اوکراین بتواند آنها را کم‌رنگ‌تر کند. در ادامه این گزارش با یکی از تحلیلگران حوزه دیپلماسی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم. محبعلی در این مصاحبه معتقد است که تهران قبل از اتمام جنگ اوکراین و توافق‌های روسیه و آمریکا باید روند مذاکرات خود را با غربی‌ها به جدیت دنبال کند و به‌ نتیجه برسد. در ادامه بیشتر می‌خوانید.

تمایل اروپا به مذاکره

قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین و تحلیلگر مسایل بین‌الملل در پاسخ به اینکه پایان احتمالی جنگ بین روسیه و اوکراین که کاخ‌سفید و کرملین مدعی هستند که به‌زودی پایان خواهد یافت، چه تاثیراتی می‌تواند بر وضعیت دیپلماسی جمهوری اسلامی خواهد گذاشت، به‌ خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید:‌‌ «باتوجه به اینکه دور مذاکرات تنها بین روسیه و آمریکا برگزار می‌شود می‌تواند چالش‌هایی را به‌وجود بیاورد از این‌رو ابتدا باید بگوییم که پیش‌بینی اینکه جنگ چه زمانی به پایان برسد همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در این رابطه دو طیف هستند که باید نگران تحولات آینده باشند، یکی طرف‌ اروپایی که اوکراین محور اصلی این نگرانی‌ها خواهد بود چون قدرت‌های بزرگتر در حال تصمیم‌گیری برای آینده‌اش هستند و همینطور کشورهایی که با روسیه هم‌پیمان هستند هم باید روند این مذاکرات را ارزیابی کنند. چنانچه کشورهایی مانند چین، ایران، کره‌شمالی ونزوئلا و... هم باید نگرانی‌هایی داشته باشند چون هر توافقی می‌تواند بر مناسبات طرف‌ها تاثیرگذار باشد. اروپایی‌ها در مورد امنیت اروپا بعد از جنگ اوکراین نگران هستند، چون روسیه می‌تواند آنها را تهدید کند. توجه داشته باشید که اگر آمریکا در پشت‌ صحنه اروپایی‌ها نباشد باید بگوییم که ساکنان قاره‌سبز در برابر روسیه بی‌دفاع محسوب می‌شوند. در این سو هم اشاره کنم کشورهایی که نزدیک به روسیه بودند هم نگرانی‌هایی باید داشته باشند. سرنوشت سوریه نشان داد که کرمیلن می‌تواند بر سر مواضع هم‌پیمان‌هایش معامله کند. روس‌ها در همکاری با ترک‌ها و برخی کشورهای غربی عاملی برای سقوط بشار اسد، محسوب می‌شود». این تحلیلگر بین‌المللی در همین مورد و با اشاره به تجربه توافق‌ قدرت‌های بزرگ در سال‌های گذشته ادامه می‌دهد: «اگر بخواهیم تجربه توافقات دولت‌های بزرگ در تاریخ را بررسی کنیم، می‌بینیم در وضعیتی که دولت‌های مهم جهان دور یک میز حضور پیدا می‌کنند، این کشورهایی کوچکی که متحد آنها هستند باید نگران تصمیمات و رخ‌دادهای آینده باشند. اینکه بخواهیم رفتارهای اروپایی‌ها با ایرانِ بعد از جدال روسیه و اوکراین را پیش‌بینی کنیم، باید ابتدا ببینیم که این جنگ پیچیده، چگونه و چه زمانی به پایان خواهد رسید. اینکه با چه تفاهم‌هایی در این حوزه بین روسیه و آمریکا تصویب خواهد شد و از همه مهم‌تر توافقات بین روسیه و اروپا هم می‌تواند برای کشوری مانند ایران تعیین‌کننده و تاثیرگذار باشد. البته ایران باید در این وضعیت زمانی، بسیار هوشمندانه عمل کند. جمهوری اسلامی قبل از به ‌نتیجه رسیدن توافقات روسیه و آمریکا باید با اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها به توافق برسد و یا اینکه رشته مذاکراتی را برای حل‌کردن چالش‌های اقتصادی فی‌مابین اقداماتی انجام دهد تا در صورتی‌که توافقی شکل گرفت منافع ایران حفظ شود. ایران باید نگرانی‌های اروپا را مرتفع کند تا همچنان بتواند روابط خوبی با آنها داشته باشد. اروپایی‌ها حتما علاقه‌مند هستند که با ایران به جمع‌بندی برسند ولی آنها همواره نشان داده‌اند که بدون حمایت آمریکا نمی‌توانند برنامه‌‌ای را طراحی و موفق شوند. در این زمینه باید بگوییم که در روند مذاکرات ایران باید با آمریکا هم به نتایجی برسد چون اروپا در حال حاضر آنچنان قوی نیست که بتواند تصمیمی مستقل بگیرد».

ادعای اروپایی‌ها

روز دوشنبه 28 آبان «تسنیم» در گزارشی نوشت: «اتحادیه اروپا با تکرار ادعاهای اثبات‌نشده درباره حمایت موشکی و پهپادی ایران از روسیه در جنگ اوکراین تحریم‌های جدیدی علیه تهران اعمال کرد. اتحادیه اروپا گفته تصمیم امروز ممنوعیت‌هایی برای صادرات، انتقال، عرضه یا فروش قطعات مورد استفاده در ساخت و تولید موشک و پهپاد از سوی اتحادیه اروپا به ایران در نظر گرفته است. اتحادیه اروپا علاوه بر این هر گونه مبادله با بنادری که تحت مالکیت یا کنترل شرکت‌ها و افراد تحریم‌شده هستند را ممنوع کرده است. مطابق بیانیه شورای اروپا نام یک فرد و چهار شرکت به این فهرست تحریمی اضافه شده است. شرکت کشتی‌رانی ایران و محمدرضا مدرس خیابانی، مدیر این شرکت جزو کسانی هستند که در فهرست قرار گرفته‌اند. علاوه بر این سه شرکت کشتی‌رانی روسیه‌ای به نام‌های «ام جی فلات»، «وی‌تی‌اس بروکر» و «آراپاکس» هم تحریم شده‌اند. اتحادیه اروپا ادعا کرده کشتی‌های این سه شرکت در انتقال تسلیحات ایران به روسیه نقش داشته‌اند». بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه 19 دیماه با مردوددانستن ادعای رئیس‌جمهور فرانسه در مورد برنامه هسته‌ای ایران، تاکید کرد که فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران در چارچوب قوانین بین‌المللی و تحت نظارت دقیق و مستمر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و طرح ادعاهای خلاف واقع از سوی دولتی که خود از انجام تعهدات برجامی سرباز زده و از سوی دیگر نقش عمده‌ای در دستیابی یک رژیم نسل‌کش به تسلیحات هسته‌ای و کشتار جمعی داشته است، آشکارا فرافکنانه و مزورانه است. بقایی با یادآوری موضع ثابت و اصولی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ضرورت حل‌وفصل مسالمت‌آمیز منازعه اوکراین، ادعای تکراری مداخله ایران در منازعه اوکراین را رد کرد و گفت: «این‌گونه اظهارات غیرمسئولانه به مثابه تحریف واقعیات و تلاش در جهت اختفای نقش مخرب بازیگران اصلی بحران‌ساز در جهان است».