استارت تغییرات از بانک مرکزی؟

این در حالی است که اگر نگاهی به اظهارات و وعده های رئیس‌جمهور پیش از این داشته باشیم همواره به سیاست‌هایی بر پایه کنترل بازار ارز اشاره داشته و به طور کلی سیاست دولت نیز بر همین اساس بوده  است. اما مولفه‌های مختلفی بر افزایش سرسام آور قیمت ارز و طلا تاثیرگذار بوده است که برخی اقتصاددانان برخی از مهم‌ترین این مؤلفه‌ها را تحریم‌ها، روی کارآمدن ترامپ و نوع مواجهه‌اش با ایران و همچنین سیاست‌های ارزی و اقتصادی دولت دانسته‌اند و معتقدند که اگر این سیاست‌ها تغییر پیدا نکند نمی‌توان شرایط بهتر و مطلوب‌تری را فرض کرد. در همین راستا نیز  مجلس‌‌نشینان به‌جای طرح راهکار و راه‌چاره برای این مساله به ابزارهای نظارتی خود پناه برده‌اند و راه‌چاره را در طرح سوال و استیضاح از  وزیر اقتصاد دیده‌اند و به‌دنبال برداشتن همتی هستند. این در حالی است که جسته و گریخته شنیده می‌شود که در دولت نگاه دیگری دنبال می‌شود و اگر هم تغییری در راه باشد آن تغییر کنار رفتن عبدالناصر همتی وزیر امور اقتصادی و دارایی از دولت نیست. از سوی دیگر بسیاری مسئول مستقیم مساله افزایش نزخ ارز و طلا را بانک مرکزی می‌دانند و عملکردهای مدیران این بانک را هم بی‌تاثیر نمی‌دانند. با این حال واقعیت امر بر آن است که  روی کارآمدن ترامپ در آمریکا عامل مهم بروز بحرانی جدی در عرصه‌ اقتصاد ایران است. تهدیدهای ترامپ در خصوص افزایش فشار تحریمی بر ایران یکی از عوامل مهم رشد بهای ارز و طلا و سکه در بازارهای ایران عنوان شده است. در عین حال باید در نظر داشت که چشم‌انداز تورمی نیز تیره‌تر از قبل است و داده‌ها نشان از افزایش دوباره‌ نرخ تورم در ایران دارد. باید در نظر داشت که ایران طی سال‌های اخیر با رشد منفی اقتصادی و همچنین تورم بالا مواجه بوده است. همین رویه باعث شده تا نگاه‌ها همه به سوی محمد رضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی بچرخد و عملکرد او را مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد.

*تغییر رئیس بانک مرکزی؟

بسیاری بر این باورند که تغییرات در دولت اجتناب‌ناپذیر است و پزشکیان برای اینکه بتواند خون تازه‌ای به رگ‌های برخی از بخش‌های دولت به‌ویژه در حوزه اقتصادی بدمد باید دست به تغییراتی بزند. شرایط اقتصادی حاضر و رشد بی‌سابقه قیمت ارز و سکه باعث شده تا بسیاری بانک مرکزی را اولین مکان برای تغییرات دولت در نظر بگیرند و محمدرضا فرزین را نخستین جداشده از دولت وفاق ملی پزشکیان بدانند. فرزینی که آخرین بازمانده از تیم اقتصادی دولت سیزدهم در دولت چهاردهم است و حال پس از چند ماه دیگر به طور علنی نیز اختلافات میان وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی مشخص شده است و به احتمال قریب به یقین نیز همین امر احتمالات تغییر فرزین را تقویت می‌کند. چه اینکه وزیر اقتصاد اخیرا در جمع مدیران رسانه به صراحت اعلام کرد: «یک عده می‌گویند اگر نرخ نیما را بالا ببریم تورم ایجاد می‌شود. به نظر بنده، اصلا این‌گونه نیست، خود من به یاد دارم در اردیبهشت سال 1400 دلار نیما و بازار آزاد را یکی کردم و با همه فشارها این اتفاق افتاد. در اردیبهشت آن سال اختلاف بین نیما و بازار آزاد اختلاف بین 2 تا 5 درصد بود و نرخ تورم تغییری نکرد.» گویا منظور وزیر اقتصاد از یک عده‌ای که معتقدند رشد نرخ دلار نیما ارتباط مستقیم با رشد تورم دارد، ظاهرا شخص رئیس کل بانک مرکزی است و همچنین همتی چندی پیش در حاشیه جلسه هیأت دولت در خصوص افزایش نرخ ارز اظهارکرد: «قیمت دلار به من مربوط نیست، از فرزین بپرسید!» در حالی‌که وزیر اقتصاد نقش کلیدی در تعیین رئیس بانک مرکزی دارد و عملا وزیر اقتصاد همواره پاسخگوی عملکرد رئیس بانک مرکزی بوده است. هر چند که سخنگوی دولت اخیرا تصمیم دولت برای تغییر رئیس بانک مرکزی را تکذیب کرد؛ اما  به نظر می‌رسد بالاگرفتن زمزمه در خصوص تغییر رئیس کل بانک مرکزی نشان از آن دارد که شمارش معکوس برای اولین تغییر در تیم اقتصادی دولت چهاردهم آغاز شده است. در همین راستا یک روزنامه‌نگار قدیمی و باسابقه خبر داده «دولت در تدارک تغییر رئیس‌کل بانک مرکزی است و استعلام چهار چهره‌ سیاسی- اقتصادی نیز برای این سمت اخذ شده است. نام علی طیب‌نیا، کامل تقوی‌نژاد، شاپور محمدی و همچنین حجت میرزایی در میان گزینه‌های ریاست بانک مرکزی دیده می‌شود که استعلام برخی از آنها مثبت است و منتظر دستور رئیس‌جمهور هستند.» هر چند که با توجه به عملکرد مثبت و موثر دکتر علی طیب‌نیا در وزارت اقتصاد در دولت یازدهم گمانه‌زنی‌ها و البته تمایلات  از حضور او در بانک مرکزی حکایت دارد و به نظر می‌رسد خود دولت و رئیس‌جمهور نیز در این خصوص به حضور طیب‌نیا در قامت رئیس بانک مرکزی بی‌میل نیستند. حال باید دید فرزین که در بحران ارزی رئیسی کل بانک مرکزی در دولت سیزدهم شد و این روزها شرایط سخت و بحرانی ارزی را سپری می‌کند با ساختمان شیشه‌ای خیابان میرداماد خداحافظی خواهد کرد یا اینکه روند امور به سمت و سوی دیگری خواهد چرخید.

* سیاست، مهم‌تر از فرد

یک کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص تغییرات در تیم اقتصادی دولت اظهار کرد:‌ فرض کنیم  فردی که قبل از آقای فرزین رئیس بانک مرکزی بوده اگر امروز هم بود وضعیت بهتر از الان نبود بنابراین به نظر من فرد موثر نیست یعنی مهم سیاست‌گذاری بخردانه است. مهدی پازوکی به «آرمان ملی» گفت: بانک مرکزی مسئول حفظ ارزش پول ملی است و اگر ما یک بانک مرکزی مستقل داشته باشیم این بانک مرکزی صندوقدار و حسابدار دولت نمی‌شود  خط قرمز و  ناموسش باید حفظ ارزش پول ملی و کنترل تورم یک کشور باشد. مثلا در دولت آقای روحانی وقتی نرخ تورم تک ‌رقمی شد این ربطی به وزارت دارایی نداشت این سیاست بخردانه آقای سیف در بانک مرکزی در آن دوران بود که سعی کرد نقدینگی را کنترل بکند.  این چهره اقتصادی بیان کرد: بنابراین اینکه فرد آدم عالمی باشد درست است و قطعا رئیس بانک مرکزی باید یک اقتصاددان درجه یک باشد و کسی باشد که سیاست‌های پولی را بفهمد و سیاست‌گذاری پولی را درک کند. باید بتواند انضباط پولی را بر نظام تصمیم‌گیری کلان اقتصادی کشور حاکم کند. در همین آمریکا رئیس فدرال رزرو معمولا یک اقتصاددان درجه یک است که علاوه بر دانش و دانستن تئوری‌های اقتصادی تجربه مدیریتی هم دارد. لذا می‌طلبد که بانک مرکزی قطعا نیاز به یک شخص خردمند و اقتصاددان آگاه  داشته باشد. کسی‌که در واقع علاوه بر دانش تئوریک تجربه مدیریتی لازم را هم داشته باشد. اما  مهم این است که بانک مرکزی به رسالت اصلی خود که استقلال بانک مرکزی است، برسد.