عربستان در اندیشه میانجی‌گری؟

در همین راستا، ترامپ بارها تهدید به حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران کرد. این سیاست‌ها باعث شد که رهبر انقلاب اسلامی ایران به صراحت مذاکره با آمریکا را رد کرده و دولت ایران نیز به تبعیت از این موضع، عملاً درهای مذاکرات هسته‌ای با آمریکا را بست. به‌رغم این، ترامپ همچنان به اعمال فشار رسانه‌ای علیه ایران ادامه داد تا شاید بتواند تهران را به مذاکره مجدد ترغیب کند. این سیاست‌ها در حالی ادامه یافت که ایران، به‌ویژه پس از اقدامات خصمانه و تهدیدات مستقیم آمریکا، تحت هیچ شرایطی حاضر به پذیرش فشارهای خارجی و مذاکرات در چنین شرایطی نشد. به نظر می‌رسد ایران تأکید دارد تا زمانی که آمریکا به سیاست‌های خصمانه خود پایان ندهد، مذاکره با واشینگتن امکان‌پذیر نخواهد بود.

**مذاکره غیرمستقیم

پس از بسته شدن پرونده مذاکره هسته‌ای با آمریکا، توجه رسانه‌ها به گزینه‌های دیگر مذاکره جلب شده است که یکی از آن‌ها مذاکره غیرمستقیم است. در این رویکرد، کشورهای ثالث مانند اروپایی‌ها می‌توانند نقش میانجی را ایفا کنند. از زمان آغاز مذاکرات هسته‌ای ایران با غرب، کشورهای اروپایی همواره در نقش میانجی ظاهر شدند و برخی از آن‌ها مانند فرانسه، انگلیس و آلمان نقش مهمی در پیشبرد این مذاکرات ایفا کردند. در دوره اخیر نیز، تلاش‌هایی برای بازگشایی مجدد مذاکرات از طریق میانجی‌گری کشورهای عربی، به‌ویژه قطر، صورت گرفت. این در حالی است که در دوران دولت مرحوم ابراهیم رئیسی، مذاکرات میان ایران و آمریکا از طریق واسطه‌گری کشورهای عربی، به‌ویژه قطر و عمان، ادامه یافت. اگرچه جنگ‌های منطقه‌ای و تحولات جدید مانند جنگ غزه در 7اکتبر، این مسیر را به شدت تحت تأثیر قرار داد، اما به نظر می‌رسد که این ظرفیت هنوز می‌تواند در جهت حل بحران هسته‌ای ایران استفاده شود.

** از دشمن تا میانجی

عربستان سعودی در گذشته به شدت مخالف توافق هسته‌ای ایران و آمریکا بود. زمانی که مذاکرات هسته‌ای در جریان بود، عربستان حتی تهدید کرد که اگر آمریکا قصد دارد با ایران توافق کند، باید از کاهش قیمت نفت صرف‌نظر کند. در نشست‌های مختلف، خصوصا در شرم الشیخ مقامات سعودی و وزرای خارجه کشورهای عربی به جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا، فشارهای زیادی آوردند تا مانع توافق هسته‌ای شوند. با این حال، پس از انعقاد برجام، عربستان سعودی دیگر واکنشی علنی علیه آن نداشت و از سیاست‌های خود در این زمینه تا حدی عقب‌نشینی کرد. اما اکنون و با تغییر شرایط منطقه‌ای و ظهور رویکردهای توسعه‌گرایانه در عربستان تحت رهبری محمد بن سلمان، این کشور به دنبال کاهش تنش‌ها و ایجاد روابط دوجانبه مثبت با ایران است. این تغییر رویکرد سعودی‌ها نه تنها به علت رقابت‌های منطقه‌ای بلکه به‌ویژه برای تحقق اهداف توسعه‌گرایانه بن سلمان است. اخیراً گزارش‌ها نشان می‌دهند که عربستان سعودی تمایل دارد نقش میانجی‌گری بین ایران و آمریکا را بر عهده گیرد تا در نهایت از یک توافق هسته‌ای جدید حمایت کند. سی‌ان‌ان گزارش کرده که بن سلمان آماده است تا از روابط خود با رئیس‌جمهور ترامپ برای تسهیل مذاکرات بین ایران و آمریکا استفاده کند. عربستان نگران است که ایران در شرایط کنونی تمایل بیشتری به توسعه برنامه هسته‌ای خود پیدا کند، این نگرانی عربستان سعودی را به جست‌وجوی راه‌هایی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای واداشته است.

**بن‌سلمان و توسعه منطقه

یکی از کارشناسان روابط بین‌الملل در این خصوص به «آرمان‌ملی» گفت: «محمد بن‌سلمان مدت‌هاست که جایگاه ویژه‌ای در بین قدرت‌های جهانی برای عربستان سعودی به‌ویژه در رابطه با چین، روسیه و آمریکا ایجاد کرده است. بن‌سلمان تلاش کرده است که عربستان را از یک کشور وابسته به نفت به یک بازیگر جهانی تبدیل کند». این کارشناس ادامه داد: «در حال حاضر بن‌سلمان از روابط نزدیک با ترامپ و پوتین استفاده می‌کند تا شاید نقش میانجی بین ایران و آمریکا را ایفا کند. حتی پیش‌بینی شده که دیداری بین ترامپ و پوتین در عربستان برگزار شود که ممکن است به پایان درگیری‌ها در اوکراین و کاهش تنش‌ها در منطقه غرب آسیا منجر شود. از این زاویه می‌توان به میانجی‌گری عربستان در مناقشات منطقه و روابط کشورها نگاه کرد. اگر عربستان بتواند اطمینان طرفین را جلب کند و قبل از توافق به سوی یکی از کشورها تمایل نداشته باشد، می‌توان به چنین موضوعی با نگاه مثبت نگریست. زیرا منطقه غرب آسیا نیازمند آرامش و کاهش تنش است تا بتواند از بحران‌های اقتصادی و سیاسی بیرون‌ آید و شرایط بهتری برای جذب سرمایه‌‌های خارجی فراهم کند.