بحران ناترازی‌ها و سقف‌زنی تعطیلات

حال آنکه ایران جایگاه خوبی در تولید گاز در جهان داراست. ناترازی‌های انرژی در حوزه برق وگاز در زمستان امسال تا حدی شدید بود که باعث تعطیلی روزهای زیادی در کشور شد تا بتوان شاید «تراز» را به حوزه‌های مختلف کشور بازگرداند. به منظور بررسی این مشکلات و یافتن راه حلی برای آن با رمضانعلی سنگدوینی نماینده مجلس گفت‌وگو کرده‌ایم که در ذیل مشاهده می‌فرمایید.

تحقق رشد و توسعه پیش‌بینی شده در برنامه‌های توسعه به ویژه برنامه توسعه هفتم، نیازمند توسعه کمی و کیفی و آماده بودن پیش نیازها در حوزه‌های مربوطه است. آیا این پیش نیازها در بخش انرژی و پیش شرط‌های لازم برای برون‌رفت از ناترازی‌ها در برنامه توسعه هفتم وجود دارد و ما در این مسیر حرکت می‌کنیم؟

مهم‌ترین سند برای توسعه کشور را سند برنامه توسعه هفتم است که به استناد این سند به تمامی مطالب و اولویت‌هایی که باید در هر سال از نظر کمی و کیفی مورد توجه قرار گیرد پرداخته شده است، ما نیز باید در مسیر تحقق اهداف آن حرکت کنیم. این سند نه تنها در حوزه انرژی، بلکه در سایر حوزه‌ها نیز به شفاف‌سازی نیازها و اولویت‌ها پرداخته است، از این رو با پیروی از این سند، می‌توان به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور کمک کرد و از ظرفیت‌های موجود به بهترین نحو بهره‌برداری کرد. در برنامه توسعه هفتم به تحقق رشد ۸ درصدی به طور جدی و شفاف پرداخته شده است. در این برنامه، وظیفه هر بخش از جمله کشاورزی، صنعت و انرژی و... پرداخته شده است که این موارد باید در راستای تحقق اهداف برنامه توسعه هفتم مورد توجه قرار گیرند. قطعاً همکاری میان بخش‌های مختلف برای دستیابی به این رشد و توسعه پایدار ضرورتی انکارناپذیر است اما بدیهی است، با اجرای دقیق این برنامه، می‌توان به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور کمک کرد و از ظرفیت‌های موجود به بهترین نحو بهره‌برداری کرد.

تمام موارد لازم برای افزایش تولید، ثبات و توسعه اقتصادی در برنامه هفتم توسعه به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته است. بسیاری از فعالان در بخش‌های خصوصی عملاً نیازی به حمایت‌های سرمایه‌ای و اقتصادی از طرف دولت ندارند، بلکه تنها به حمایت در جهت قرار گرفتن در مسیری که با بروکراسی و مشکلات اداری مواجه نباشند، نیاز دارند. باید بخش خصوصی را آزاد بگذاریم تا بتوانند صادرات را انجام دهند و ارز را به داخل کشور وارد کنند. این امر به آن‌ها کمک می‌کند تا در مسیر تولید به نحو بهینه‌تری فعالیت کنند و از ظرفیت‌های خود بهره‌برداری کنند. با فراهم کردن این شرایط، می‌توان به رشد اقتصادی و بهبود وضعیت تولید در کشور کمک کرد.

با وجود منابع غنی گاز در کشور به ویژه درمنطقه عسلویه، چرا ایران در این زمینه دارای ناترازی‌ها و کمبودهایی است که به دغدغه‌های جدی برای تامین گاز در زمستان امسال منتهی شده است؟

 بیش از ۸۰ درصد از گاز مورد نیاز کشور از عسلویه تأمین می‌شود، برای تأمین نیازهای مورد نظر در بخش گاز، لازم است که توجه ویژه‌ای به زیرساخت‌ها و امکانات موجود در عسلویه شود. با توجه به ظرفیت‌های بالای این منطقه، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مرتبط با گاز می‌تواند به بهبود وضعیت تأمین انرژی کشور کمک کند و همچنین فرصت‌های شغلی جدیدی را برای جوانان بومی ایجاد کند. این سرمایه‌گذاری نه تنها به تأمین نیازهای داخلی کمک خواهد کرد، بلکه می‌تواند به صادرات گاز و افزایش درآمدهای ملی نیز منجر شود. اما درباره تشدید ناترازی‌ها در حوزه انرژی باید گفت، اگر این مشکلات برطرف نشود، در سال‌های آینده نیز ناترازی‌ها تشدید می‌گردد و قطعاً با مشکلات بسیار بیشتری روبه‌رو خواهیم شد و بدیهی است ناترازی‌ها در حوزه انرژی می‌تواند به بحران‌های جدی منجر شود و بر زندگی روزمره مردم تأثیر منفی بگذارد. برای جلوگیری از این وضعیت، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و منابع انرژی داریم و در صورتی که این مشکلات برطرف نشود، در آینده برای صادرات گاز به کشورهایی مانند ترکیه و عراق با چالش‌های جدی مواجه خواهیم شد. از سوی دیگر، این ناترازی‌ها نه تنها تأثیر منفی بر تأمین انرژی داخلی خواهند داشت، بلکه می‌توانند منابع ارزی حاصل از صادرات گاز را نیز تهدید کنند.

باوجود اشاره شما نسبت به ظرفیت‌های خوب منابع گازی در عسلویه و دیگر میادین گازی در کشور چرا مشکلات در این حوزه هر سال تشدید می‌شود؟

قطعاً باید از منابع صیانت شود و به‌خوبی از آنها محافظت گردد. علاوه بر این باید تلاش کرد تا برای بهره برداری از میادین مشترک هم تلاش کرد و سرمایه‌گذاری‌های لازم در برخی از میادن مانند کیش و پارس شمالی نیز متمرکز شد. همچنین همکاری با کشورهای همسایه در زمینه بهره‌برداری از میادین مشترک می‌تواند به افزایش تولید و درآمدهای ملی کمک کند. این همکاری‌ها نه تنها به تأمین نیازهای داخلی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به تقویت روابط اقتصادی و سیاسی با کشورهای همسایه نیز منجر شود.

مقام معظم رهبری همواره بر بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش خصوصی در حوزه‌های مختلف تاکید می‌کند، این درحالی است که به نظرمی رسد در حوزه انرژی مانند برق، گاز و... کمتر شاهد حضور خصوصی‌ها هستیم. دلیل این امر چیست؟

 اهمیت نقش بخش خصوصی در بهره‌برداری و رونق صنعت گاز، نفت و پتروشیمی غیرقابل انکار است، استفاده بهینه از ظرفیت‌های بخش خصوصی می‌تواند به بهبود وضعیت این صنایع کمک کند و به رشد اقتصادی کشور منجر شود. این رویکرد با توجه به تأکید مقام معظم رهبری در روزهای اخیر در خصوص استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی قابل توجه است، از این رو می‌توان با همکاری و مشارکت بخش خصوصی، به بهره‌وری بیشتری در این حوزه‌ها دست یافت و چالش‌های موجود را برطرف کرد. بدیهی است، برای استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی باید حمایت‌های لازم از سوی دولت عملی شود تا بتوانیم در حوزه‌های مختلف مانند پتروشیمی، گاز، صنعت فولاد و دیگر صنایع مادر و خرد و کلان به توسعه و پیشرفت مطلوب دست یابیم. سنگدوینی اشاره کرد که با تقویت همکاری‌ها و ایجاد بسترهای مناسب برای فعالیت بخش خصوصی، می‌توان به بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش تولید در کشور کمک کرد، این رویکرد نه تنها به نفع صنایع خواهد بود، بلکه می‌تواند به رشد اقتصادی کلی کشور منجر شود. قطعاً باید از ظرفیت‌های بخش خصوصی به نحو احسن استفاده کرد و این امر می‌تواند هم در وزارت نیرو و هم در وزارت نفت با بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها شکل گیرد. در این راستا باید با میدان دادن به بخش خصوصی، از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های این گروه بهره‌برداری کنیم و به توسعه و پیشرفت در این حوزه‌ها کمک کنیم. قطعاً این رویکرد می‌تواند به کاهش بار دولت و افزایش کارایی در مدیریت منابع انرژی منجر شود. بدیهی است، همکاری نزدیک میان بخش دولتی و خصوصی می‌تواند به بهبود عملکرد صنایع انرژی و افزایش تولید و بهره‌وری کمک کند.

آیا ظرفیت‌های بخش خصوصی در حال حاضر امکان تولید در شرایط تحریمی بر اساس استانداردهای روز دنیا را دارند؟

بخش خصوصی، به ویژه استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان، در زمینه تولید و تجهیزات نوآوری و فناوری‌های پیشرفته می‌توانند موفق باشند. به نظر می‌رسد که ایران در زمینه‌های مختلف تولیدی، به ویژه در حوزه‌های نظامی و فناوری، پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است. تولید تجهیزات نظامی پیشرفته، موشک‌ها و فناوری‌های ماهواره‌ای نشان‌دهنده توانایی‌های فنی و علمی کشور است. این موفقیت‌ها به وضوح نشان می‌دهد که ایران می‌تواند در زمینه‌های پیچیده و حساس در دیگر صنایع هم خودکفا باشد. اما در عین حال، اظهارنظرهایی وجود دارد که ایران نمی‌تواند در برخی حوزه‌ها مانند تولید سوخت یا تجهیزات مورد نیاز در صنعت نفت و خودرو به خودکفایی برسد. این موضوع ممکن است ناشی از چالش‌هایی باشد که بخش خصوصی و تولیدکنندگان با آن مواجه هستند، از جمله محدودیت‌های مالی، تحریم‌ها و موانع قانونی. این تناقض بین توانایی‌های ایران در تولید فناوری‌های پیشرفته و چالش‌های موجود در تولیدات صنعتی می‌تواند به دلیل عدم حمایت کافی از بخش خصوصی و استارتاپ‌ها باشد. اگر این موانع برطرف شوند و حمایت‌های لازم از تولیدکنندگان صورت گیرد، ایران می‌تواند در تمامی زمینه‌ها، از جمله صنعت نفت و خودرو، به موفقیت‌های بیشتری دست یابد و به خودکفایی واقعی برسد. در حقیقت هزینه‌های جاری دولت به قدری افزایش یافته که بخش بزرگی از بودجه کشور را به خود اختصاص می‌دهد و این موضوع می‌تواند به مشکلات اقتصادی دامن بزند. اما که اگر به بخش خصوصی توجه بیشتری شود و آن‌ها را در زمینه تولید آزادتر و مستقل‌تر بگذاریم، می‌توانیم شاهد ارزآوری و پیشرفت‌های قابل توجهی باشیم. در نهایت این رویکرد می‌تواند به ایجاد درآمدهای مطلوب برای کشور منجر شود و بهبود وضعیت اقتصادی را به همراه داشته باشد، اگر بخش خصوصی به درستی حمایت شود، می‌تواند به کاهش هزینه‌های دولت کمک کند و در عین حال، تولید و اشتغال را افزایش دهد. در واقع، آزادسازی و حمایت از بخش خصوصی می‌تواند به عنوان یک راهکار مؤثر برای بهبود شرایط اقتصادی و کاهش وابستگی به هزینه‌های جاری دولت عمل کند. این تغییرات می‌تواند به نفع کشور باشد و به ایجاد یک اقتصاد پایدار و کارآمد کمک کند.

ارزیابی شما از ناترازی گاز به ویژه در زمستان امسال چیست و به نظرتان این ناترازی‌ها تا کی ادامه خواهد داشت؟

به باور من، در حال حاضر کمبود گاز نداریم، بلکه آنچه به عنوان چالش مطرح می‌شود، ناترازی‌هایی است که در زمینه تجهیزات به کار گرفته شده وجود دارد. این ناترازی‌ها باعث هدر رفت انرژی می‌شود و در حقیقت مردم از این موضوع آسیب می‌بینند. به عبارتی اگر تجهیزات به درستی مدیریت و بهینه‌سازی شوند، می‌توان از ظرفیت‌های موجود به نحو بهتری استفاده کرد و مشکلات موجود را کاهش داد. در حقیقت با بهبود زیرساخت‌ها و استفاده بهینه از منابع، می‌توان به حل مشکلات موجود در زمینه تأمین گاز و انرژی کمک کرد. از سوی دیگر بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان نقش مهم در کاهش مصرف انرژی دارد، اما در حال حاضر، به ویژه در مناطق روستایی و اطراف شهرهای بزرگ، به دلیل زیرساختهای قدیمی و غیراستاندارد، فرصت‌های کافی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی وجود ندارد که در نهایت این موضوع باعث می‌شود که نتوانیم به طور مؤثر از منابع انرژی استفاده کنیم. در این راستا باید با اجرای اصل نوزدهم مقررات ملی ساختمان و... درصدد استانداردسازی ساختمان‌ها در حیطه بهینه سازی مصرف انرژی توجه کامل کرد. به این ترتیب، در مرحله نخست باید تجهیزاتی که مانع از مصرف زیاد انرژی می‌شوند، وارد کشور یا در داخل تولید کرد، از طرف دیگر در ساخت و سازهای مسکن و دیگر حوزه‌هایی که می‌توانند مصرف انرژی را تحت تأثیر قرار دهند هم تجدید نظر شود تا در بهینه‌سازی مصرف انرژی کمک کند و از هدر رفت منابع جلوگیری نماید. قطعاً اگر در مسیر صرفه‌جویی و رعایت تمامی جوانب تولید، توزیع و مصرف انرژی گام برنداریم، حتماً در سال‌های آینده در تأمین انرژی خانگی و حتی صنعتی با مشکلات جدی‌تری روبه‌رو خواهیم شد و ناترازی‌ها از شرایط کنونی بسیار بدتر خواهد بود.

بیش از ۸۰ درصد از گاز مورد نیاز کشور از عسلویه تأمین می‌شود، برای تأمین نیازهای مورد نظر در بخش گاز، لازم است که توجه ویژه‌ای به زیرساخت‌ها و امکانات موجود در عسلویه شود

اصلی‌ترین عامل در به کارگیری ظرفیت‌های بخش خصوصی در حوزه تولید در بخش‌های مختلف چیست؟

 استان‌هایی مانند بوشهر دارای ظرفیت‌های زیادی برای تولید انرژی و حرکت به سمت تراز کردن انرژی در حوزه‌های مختلفی مانند گاز، پتروشیمی و نفت هستند. فعالان بخش خصوصی نیز به طور مکرر از وجود بروکراسی‌های اداری افزایش یافته ابراز نارضایتی کرده‌اند، که این مسأله مانع از تولید و پیشرفت در این حوزه‌ها شده است. برای بهره‌برداری بهتر از این ظرفیت‌ها، لازم است که موانع اداری کاهش یابد و تسهیلات لازم برای فعالان بخش خصوصی فراهم شود. این اقدام می‌تواند به بهبود وضعیت تولید انرژی و افزایش بهره‌وری در استان‌های دارای پتانسیل کمک کند و در نهایت به تأمین پایدار انرژی در کشور منجر شود. بروکراسی‌های اداری به نوعی می‌توانند به عنوان یک نوع خودتحریمی تلقی شوند. قطعاً این موانع اداری نه تنها به روند تولید آسیب می‌زنند، بلکه باعث می‌شوند که فعالان اقتصادی نتوانند به درستی از ظرفیت‌های موجود استفاده کنند. بروکراسی‌های اداری را می‌توان به عنوان نوعی خودتحریمی در نظر گرفت که مانع از حضور بخش خصوصی در مسیر تولید می‌شود. این موانع گاهی اوقات به خروج سرمایه‌گذاران از کشور و کاهش سرمایه‌گذاری منجر می‌شود. اما اگر بخش خصوصی بتواند به خوبی فعالیت کند، نه تنها تولید افزایش خواهد یافت، بلکه اشتغال نیز بهبود پیدا می‌کند و مشکلات دیگری که ناشی از عدم فعالیت مؤثر بخش خصوصی در کشور وجود دارد، کاهش خواهد یافت، از این رو با تسهیل فرآیندهای اداری و حمایت از بخش خصوصی، می‌توان به رشد اقتصادی و بهبود شرایط معیشتی مردم کمک کرد.

به اعتقاد شما اگر دولت به بخش خصوصی میدان هم بدهد آیا بخش خصوصی در شرایط دشوار کنونی اقتصاد و نامطمئن بودن بازار حاضر به سرمایه‌گذاری در کشور است؟

در هر حال، مجموعه حاکمیت باید به سمت تقویت بخش خصوصی گرایش پیدا کند و حضور دولت در بخش اقتصادی کاهش یابد. کشورهای بزرگی مانند چین و هند، با جمعیت‌های بسیار زیاد، توانسته‌اند با بهره‌گیری مؤثر از توانمندی‌های بخش خصوصی در صنایع مختلف، به رشد و توسعه چشمگیری دست یابند. این رویکرد نشان‌دهنده این است که اگر دولت‌ها به جای تمرکز بر کنترل و مدیریت مستقیم اقتصاد، به بخش خصوصی اجازه دهند تا در زمینه‌های مختلف فعالیت کند، می‌توانند به نتایج بهتری دست یابند. بخش خصوصی معمولاً با نوآوری، کارآفرینی و ایجاد اشتغال همراه است و می‌تواند به بهبود کیفیت محصولات و خدمات کمک کند. قطعاً کاهش نقش دولت در اقتصاد می‌تواند به افزایش رقابت و کارایی در بازار منجر شود و به بخش خصوصی این امکان را بدهد که با استفاده از منابع و استعدادهای خود، به تولید و صادرات بیشتر بپردازد. این تغییر می‌تواند به نفع اقتصاد کشور باشد و به رشد پایدار و توسعه اقتصادی کمک کند. ایجاد اعتماد بین ملت و حاکمیت یکی از شروط اساسی برای توسعه سرمایه‌گذاری است. او تأکید کرد که اگر این رویکرد محقق شود، مردم می‌توانند با اطمینان بیشتری در زمینه‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری فعالیت کنند. اعتماد به حاکمیت می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی کمک کند و فضای مناسبی برای فعالیت‌های اقتصادی فراهم آورد. وقتی مردم احساس کنند که حاکمیت به نیازها و خواسته‌های آن‌ها توجه دارد و در راستای بهبود شرایط اقتصادی تلاش می‌کند، تمایل بیشتری برای سرمایه‌گذاری و مشارکت در پروژه‌های اقتصادی خواهند داشت. این اعتماد می‌تواند به بهبود فضای کسب و کار، افزایش تولید و اشتغال و در نهایت به رشد پایدار اقتصادی منجر شود. بنابراین، ایجاد یک رابطه مثبت و سازنده بین ملت و حاکمیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند به عنوان یک عامل کلیدی در توسعه اقتصادی کشور عمل کند. در نهایت، باید بر این نکته تأکید کرد که برای تحقق این هدف، نیاز به شفافیت، پاسخگویی و تعامل مثبت بین دولت و مردم وجود دارد تا بتوان به یک اقتصاد پویا و پایدار دست یافت.