تلاش ترامپ برای محدودیت فروش نفت ایران

در شرایط کنونی مهم‌ترین سوال افکار عمومی جامعه این است که اگر ایران و آمریکا به سمت مذاکره حرکت نکنند چه چشم‌اندازی پیش روی کشور وجود خواهد داشت؟ «آرمان ملی» برای پاسخ به این سوال با قاسم محبلعی تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. محبعلی در این زمینه معتقد است: «تصمیم گیرنده اصلی درباره مذاکره آقای پزشکیان نیست که با توصیه کارشناسان با آمریکا مذاکره کند. همه می‌دانند که تصمیم گیرنده در این زمینه نه دولت است و نه وزارت امور خارجه. در واقع پزشکیان نقش تعیین کننده‌ای در اینکه شرایط مذاکره به چه سمتی حرکت کند ندارد و معمولا در کشورهای مختلف شخصص اول کشور است که مشخص می‌کند آیا باید مذاکره‌ای صورت بگیرد یا خیر. در چنین شرایطی شخص اول کشور در صورتی که تصمیم به مذاکره داشته باشد یا مجوز به مذاکره کنندگان می‌دهد و یا بر مذاکره نظارت می‌کند. این در حالی است که در شرایط کنونی در ایران هیچ کدام از این دو وضعیت وجود ندارد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*با توجه به اظهارات اخیر مقامات ایران و آمریکا چه چشم‌اندازی بین روابط این دو کشور وجود خواهد داشت؟

ترامپ برنامه خود را در مقابل ایران مشخص کرده و با توجه به امضای فشار حداکثری به ایران به دنبال این است که ایران را تحت فشار قرار بدهد. از سوی دیگر وی درباره سیاست‌های منطقه‌ای ایران نیز موضع خود را مشخص کرده و به دنبال این است که فروش نفت ایران را به صفر برساند. در چنین شرایطی وی عنوان کرده برای اینکه بیش از این به ایران فشار وارد نشود آماده مذاکره با ایران است. در واقع آنچه ترامپ پیش روی ایران قرار داده یک معادله دو گزینه است که شامل مذاکره یا فشار حداکثری خواهد شد. با توجه به اینکه رهبر انقلاب در این مورد نظرشان را ابراز کرده‌اند نمی‌توان به این موضوع توجه کرد. ضمن اینکه درباره فشار حداکثری هم نگرانی وجود ندارد. آمریکا قبلا این کار را انجام داده و بیشتر از آن کاری از دستش ساخته نیست. هرچند این فشارها ممکن است با فشارهای امنیتی و سیاسی نیز همراه شود.

*اغلب نخگبان و کارشناسان در هفته‌های اخیر بهترین گزینه را مذاکره می‌دانستند. با این وجود و با صحبت‌های مقام رهبری درباره مذاکره با آمریکا، شرایط به چه سمتی پیش خواهد رفت؟

تصمیم گیرنده اصلی درباره مذاکره آقای پزشکیان نیست که با توصیه کارشناسان با آمریکا مذاکره کند. همه می‌دانند که تصمیم گیرنده در این زمینه نه دولت است و نه وزارت امور خارجه. در واقع پزشکیان نقش تعیین کننده‌ای در اینکه شرایط مذاکره به چه سمتی حرکت کند ندارد و معمولا در کشورهای مختلف شخص اول کشور است که مشخص می‌کند آیا باید مذاکره‌ای صورت بگیرد یا خیر. در چنین شرایطی شخص اول کشور در صورتی که تصمیم به مذاکره داشته باشد یا مجوز به مذاکره‌کنندگان می‌دهد و یا خودش بر مذاکره نظارت می‌کند. این در حالی است که در شرایط کنونی در ایران هیچ کدام از این دو وضعیت وجود ندارد.

* چه پیامدهایی برای اقتصاد کشور قابل انتظار خواهد بود؟

یکی از پیامدهای این وضعیت سخت‌تر شدن وضعیت اقتصادی و نوسان قیمت ارز در کشور است مگر اینکه معجزه‌ای رخ بدهد. منطقه خاورمیانه هیچ گاه قابل پیش‌بینی نبوده و همواره ممکن است اتفاقاتی درآن رخ بدهد که معادلات تغییر کند و ما قبلا تغییر سیاست را تجربه کرده‌ایم. البته کشورهای مختلف سیاست‌های خود را براساس واقعیت تنظیم می‌کنند و نه معجزه، با این وجود مسئولان کشور ما باید به واقعیت‌ها و اتفاقاتی که ممکن است در آینده رخ بدهد توجه داشته باشند و نمی‌توان در این تصور فرو رفت که دستی بیرون بیاید و شرایط را به سود آنها تغییر دهد. این در حالی است که تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است. اگر بخواهیم نگاه صرفا کارشناسانه داشته باشیم، احتمالا نظر به سوی رفع تنش می‌رود حتی اگر دو کشور در شرایط جنگی قرار داشته باشند. به این خاطر که تقریبا به یک اصل شناخته شده تبدیل شده است که در جهان سیاست هر دعوا و تنشی در نهایت با دیپلماسی حل می‌شود. مثال‌های زیادی نیز در این زمینه وجود دارد. از جنگ آمریکا و ویتنام گرفته تا جنگ ایران و عراق و... به هر حال زمانی فرا می‌رسد که کشورهایی که در حال جنگ هستند به این نتیجه می‌رسند که باید مشکلات خود را از این راه حل کنند. آنجه که در این بین قابل توجه است این است که تجربه‌ای وجود دارد که چنین کاری را سخت می‌کند. هرچه باشد قبلا این کار انجام شده و تجربه مثبتی به دست نیامد.

*ترامپ در عین حالی که فرمان فشار حداکثری به ایران را امضا کرد عنوان کرد از این کار خرسند نیست و امیدوار است اتفاقات خوبی در این زمینه رخ بدهد. اظهارات دو پهلوی ترامپ به چه معناست؟

این همان سیاست چماق و هویج است که ترامپ به کار گرفته است. ترامپ نیز به صورت طبیعی به دنبال این است که بدون درگیری و تنش و اینکه هزینه‌های پرداخت کرد مشکلات بین آمریکا و ایران با مذاکره حل شود. این وضعیت درباره کشورهای مکزیک، پاناما و کانادا نیز وجود داشته که ترامپ تلاش کرد بدون اینکه هزینه‌ای پرداخت کند مشکلات را حل کند. این وضعیت برای ترامپ نیز وجود دارد و وی به دنبال این است که بدون پرداخت هزینه مشکلات خود را با ایران حل کند. امروز دیگر ابهامی در سیاست‌های ترامپ نسبت به ایران وجود ندارد و دستورالعمل‌های وی کاملا شفاف است. این دستورالعمل‌ها را نیز می‌توان در سایت رسمی کاخ سفید و یا وزارت خارجه آمریکا مشاهده کرد. در نتیجه کسانی که می‌گویند در سیاست‌های ترامپ نسبت به ایران ابهام وجود دارد، برداشت صحیحی از وضعیت کنونی ندارند. وزیر خارجه دولت ترامپ به صراحت در این زمینه صحبت کرده است. نکته مهم در این زمینه این است که وزیر خارجه دولت ترامپ از معدود وزرای خارجه است که به صورت همزمان رأی دو حزب سیاسی را با خود دارد. به همین دلیل اقداماتی که وی انجام می‌دهد برخلاف دوران بایدن و اوباما و یا حتی دولت اول ترامپ مورد توافق جامعه سیاسی آمریکا است.

کشورهای مختلف سیاست‌های خود را براساس واقعیت تنظیم می‌کنند و نه معجزه، با این وجود مسئولان کشور ما باید به واقعیت‌ها و اتفاقاتی که ممکن است در آینده رخ بدهد توجه داشته باشند

*با توجه به جنگ تعرفه‌ای که احتمالا بین ترامپ و اروپا صورت خواهد گرفت به چه میزان کشورهای اروپایی با ترامپ در مقابل ایران همراهی خواهند کرد؟

این دو موضوع با هم متفاوت است. مسأله بین آمریکا و کشورهای اروپایی اقتصادی است اما مسأله بین ایران و آمریکا امنیتی است. در مسائل امنیتی آمریکا و اروپایی‌ها در کنار هم قرار می‌گیرند. به صورت طبیعی بین آمریکا و کشورهای اروپایی رقابت اقتصادی وجود دارد و منافع آنها در زمینه‌های مختلف با هم تفاوت دارد. با این وجود در مسائل امنیتی کشورهای اروپایی نیز در کنار آمریکا خواهند بود.

*در چنین شرایطی تا ما اکتبر که برجام به پایان می‌رسد چقدر این احتمال وجود دارد که با توجه به شرایط موجود، کشورهای اروپایی مکانیسم ماشه را فعال کنند؟

براساس آنچه در برجام بین ایران و کشورهای غربی توافق شده پس از10 سال باید برنامه هسته‌ای ایران به یک برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای تبدیل شده باشد. این در حالی است که غربی‌ها در این زمینه ادعاهایی را مطرح می‌کنند و حرف دیگری می‌زنند. به همین دلیل احتمال اینکه گزارش آژانس از فعالیت‌های هسته‌های ایران بر علیه ما باشد وجود دارد. در چنین شرایطی احتمال استفاده کشورهای اروپایی از مکانیسم ماشه افزایش پیدا خواهد کرد و ممکن است کشورهای اروپایی با استفاده از قطعنامه سازمان ملل و یا فعال کردن مکانیسم ماشه تحریم‌های ایران را به وضعیت قبل از برجام بازگردانند. البته این حرف با توجه به شرایط اکنون است که وضعیت مذاکرات مشخص نیست، با این وجود نمی‌توان ناامید بود. در جنگ ایران و عراق نیز تا لحظه آخر کسی انتظار نداشت که مذاکره‌ای بین طرفین صورت بگیرد و تنش‌ها تا حد زیادی کاهش یابد. اما دیدیم که رهبری کشور تصمیم به رفع تنش گرفت و در نهایت مذاکره انجام شد و با مذاکره جنگ به پایان رسید. امروز نیز همین وضعیت وجود دارد و کسی نمی‌تواند آینده را پیش‌بینی کند که شرایط به چه سمتی خواهد رفت. این وضعیت درباره برجام نیز وجود داشت و اگر برجام در سال2015 امضا نمی‌شد شاید تنش‌ها تا حد ورود کشور به درگیری بالا می‌رفت اما برجام توانست این کار مهم را به انجام برساند و ایران را برای ده سال از درگیری دور کرد. اگر برجام امضا نمی‌شد شاید اتفاقاتی که امروز پیش‌بینی می‌شود در سال92 و یا سال‌های پس از آن رخ می‌داد. در حال حاضر که ترامپ دنبال به صفر رساندن فروش نفت ایران است، این احتمال وجود دارد که مراودات تجاری و سیاسی در سطح بین‌المللی کاهش پیدا کند. به همین دلیل باید تصمیمات جدیدی گرفت تا کشور با چالش‌های سخت مواجه نشود.