راهبرد اقتصادی در آسیای میانه

این رویکرد با هدف توسعه روابط اقتصادی با کشورهای شرقی و کاهش وابستگی به دلار در مبادلات تجاری در حال پیشروی است. تا جایی که تحرکات دیپلماتیک ایران در ماه‌های اخیر در ارتباط با اجرای سیاست نگاه به شرق سرعت قابل توجهی گرفته است.

* از تاجیکستان تا قزاقستان

در ماه‌های اخیر، مقامات ارشد جمهوری اسلامی سفرهای متعددی به کشورهای همسایه و شرکای شرقی داشته‌اند. یکی از مهم‌ترین آن‌ها، سفر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، به تاجیکستان بود. این سفر که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت، آن‌قدر موفقیت‌آمیز ارزیابی شد که روسای جمهور دو کشور در مراسمی رسمی به زبان فارسی شعرخوانی کردند. همچنین، دو کشور توافق کردند که روادید سفر را برای شهروندان خود لغو کنند، اقدامی که می‌تواند زمینه‌ساز رشد گردشگری و تجارت شود. چند روز بعد، عباس عراقچی، دیپلمات ارشد ایران، به افغانستان سفر کرد. هرچند این سفر به دلیل برخی چالش‌های دیپلماتیک با واکنش‌هایی همراه شد، اما نشان داد که ایران در مسیر تقویت روابط با کشورهای همسایه جدی است. روسیه نیز یکی از بازیگران کلیدی در سیاست نگاه ایران به شرق محسوب می‌شود. رئیس‌جمهور در سفر اخیر خود به مسکو، سند راهبردی توسعه روابط همه‌جانبه ایران و روسیه را با ولادیمیر پوتین امضا کرد. این توافق می‌تواند مسیر همکاری‌های اقتصادی، نظامی و انرژی را میان دو کشور هموار کند.

* عارف در قزاقستان

در ادامه این سیاست، محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، روز پنجشنبه به قزاقستان سفر خواهد کرد. این سفر به دعوت نخست‌وزیر قزاقستان انجام می‌شود و عارف در اجلاس نخست‌وزیران اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همایش دیجیتال آلماتی ۲۰۲۵ شرکت خواهد کرد. علی نجفی، معاون بین‌الملل و همکاری‌های منطقه‌ای معاون اول رئیس‌جمهور، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار داشت: این اولین حضور یک مقام بلندپایه ایرانی در نشست اتحادیه اوراسیا به‌عنوان عضو ناظر است. ایران اخیراً به این اتحادیه پیوسته و امیدواریم که با اجرایی شدن موافقت‌نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه، شاهد افزایش محسوس در مبادلات تجاری باشیم.

* راهبرد اقتصادی ایران

یکی از اهداف کلیدی ایران در این تعاملات، کاهش وابستگی به دلار در مبادلات تجاری است. این سیاست که پیش‌تر در همکاری‌های ایران با روسیه و چین نیز مطرح شده بود، اکنون در چارچوب اتحادیه اوراسیا و همکاری‌های منطقه‌ای به شکل عملیاتی‌تری در حال پیگیری است. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که: حذف دلار از مبادلات، ایران را از فشار تحریم‌های مالی آمریکا تا حدی رها خواهد کرد. تقویت روابط تجاری با اوراسیا، فرصت‌های جدیدی برای صادرات و واردات با ارزهای محلی ایجاد می‌کند.

*در نهایت

سیاست نگاه به شرق، که از مدت‌ها پیش به‌عنوان یکی از راهبردهای کلان جمهوری اسلامی مطرح بوده، اکنون به مرحله اجرای عملیاتی رسیده است. از لغو روادید با تاجیکستان تا امضای توافقات راهبردی با روسیه و توسعه روابط با اوراسیا، همگی نشان می‌دهد که دولت به دنبال ایجاد جایگزین‌هایی برای تعاملات اقتصادی غربی است. این سیاست البته از سوی برخی کشورهای شرق نیز مورد تاکید قرار گرفته است مدت‌هاست که روسیه در قالب بریکس این سیاست را دنبال می‌کند و کشورهای نزدیک به روسیه نیز خواستار تشکیل مکانیزم مالی جدید برای نقل و انتقال پول هستند و اخیرا در این ارتباط هم تصمیماتی در حوزه انتشار پول مجازی گرفته شده است. به نظر می‌رسد نگاه به شرق دیگر تنها مخصوص سیاست خارجه ایران نیست و بسیاری از کشورهای شرقی که مخالفت‌هایی با هژمون دلار دارند از این سیاست حمایت می‌کنند. سفر محمدرضا عارف به قزاقستان نیز گامی دیگر در این مسیر است. اکنون باید دید که دولت چگونه می‌تواند با مدیریت چالش‌های اقتصادی و استفاده از فرصت‌های منطقه‌ای، سیاست دلارزدایی را به‌طور موثر عملیاتی کند.