ترامپ، پوتین را به میز مذاکره می‌کشاند

با این حال «دونالد ترامپ» همواره نشان داده که باید در انتظار تصمیمات جنجالی‌ش باشیم. چرخه اقتصادی کشورها به‌صورت مستقیم ‌و غیرمستقیم به دلار آمریکا متصل است و نه‌تنها نگاه اقتصادی رئیس‌جمهور جنجالی آمریکا می‌تواند سرنوشت بسیاری را تحت‌تاثیر قرار دهد بلکه تصمیمات نظامی او به‌همین اندازه حیاتی خواهد بود. آنچه در غربِ کره زمین می‌گذرد شاید زیاد برای ما اهمیت نداشته باشد ولی تصمیمات مرد جنجالی قرن اخیر در شرق زمین می‌تواند آینده بسیاری را دگرگون کند. در این مورد با یکی از تحلیلگران حوزه بین‌الملل گفت‌وگویی انجام داده‌ایم. صادق زیباکلام، استاد پیشین دانشگاه در این مصاحبه تفصیلی به بررسی نگاه ترامپ به شرق می‌پردازد.

با حضور دوباره ترامپ در کاخ سفید باید در انتظار چه باشیم؟

ترامپ بیش از اینکه اهل رویارویی و درگیری نظامی باشد بیشتر اهل معامله و توافق است. او چند دور با «بنیامین نتانیاهو» و رهبران حماس در قطر گفت‌وگو داشت و آنها گفت پیش از اینکه وارد کاخ سفید شود باید توافق‌نامه آتش‌بس را به‌امضا برسانند. توجه داشته باشید که ریشه آتش‌بسی که بین حماس و اسرائیل برقرار شده است در دولت «جو بایدن» طراحی شده بود. اگر یادتان باشد در مقطعی حدودا اردیبهشت ماه، بایدن اعلام کرد تا به‌زودی آتش‌بس برقرار خواهد شد. او با اطمینان گفت ولی توافقی برقرار نشد. آن هم به‌دلیل اینکه نتانیاهو در برابر بایدن ایستادگی کرد و زیر میز مذاکره زد و در حقیقت خواسته‌های خودش را افزایش داد. اینکه چرا آتش‌بس اکنون به امضا رسید و بایدن نتوانست اسرائیلی‌ها را هدایت کند به‌دلیل این است که ترامپ به‌دنبال مصالحه است. او در برابر امتیازاتی که می‌دهد، امتیازاتی هم می‌خواهد ولی اگر با هر طرفی به توافق نرسد اعمال قدرت خواهد کرد. نتانیاهو و 3 وزیر تندروی کابینه ترامپ که حامی اسرائیل هستند با توافق بین آنها و فلسطینی‌ها مخالفند و هیچ مصالحه‌ای با فلسطینی‌ها را نخواهند پذیرفت، چون نمی‌خواهند به آنها رسمیت بدهند. ترامپ به طرف‌های اسرائیلی و فلسطینی گفته است که اگر آتش‌بس را نپذیرند بعد از حضورم در کاخ‌سفید به‌تهدید آنها ادامه خواهد داد.

در سوی دیگر ترامپ می‌خواهد به وضعیت جنگ روسیه و اوکراین هم سر و سامان دهد. در این مورد چه خواهد کرد؟

در مورد اوکراین هم همین رفتار در دستور کار خواهد بود. روسیه ظرف سه‌سال گذشته که جنگ شروع شده است حدود 18 درصد از خاک اوکراین را اشغال کرده است. بخشی از آن را به مرور زمان تصرف کرده بودند و بخشی را هم در جنگ تسخیر کرد. ترامپ به دولت اوکراین خواهد گفت که باید با بخشی از آن 18 درصد خداحافظی کنند، به‌خصوص مناطقی که روس‌تبار هستند. چون نمی‌توانند مسکو را شکست دهند. در مقابل هم کرملین را مجبور می‌کند در برابر اینکه اوکراین به ناتو اضافه نشود، از مناطقی که روس‌تبار نیستند عقب‌نشینی کند. حالا نوبت روسیه است که در ادامه ارتش خود را از خاک اوکراین خارج ‌کند و همینطور دولت فعلی اوکراین را به‌رسمیت خواهد شناخت و در ادامه دو کشور به روابط عادی باز خواهند گشت. البته روسیه مسئولیت امنیت اوکراین را هم خواهد پذیرفت.

اگر طرف‌ها این پیشنهادات را قبول نکنند چه خواهد شد؟

یکسری امتیازاتی را پوتین می‌دهد و یکسری از امتیازاتی توسط رهبران اوکراین داده خواهد شد ولی اگر پوتین حاضر به این معامله نشود و حتی زلنسکی و یارانش آن را نپذیرند ترامپ کمک خود به اوکراین را قطع می‌کند. اگر مقصر پوتین باشد و توافق را نخواهد، آن وقت سیلی از مهمات پیشرفته را به سمت اوکراین روانه خواهد کرد. هم روسیه و هم اوکراین این را به‌خوبی می‌دانند، بنابراین همانطوری که ترامپ سران اسراییل و حماس را به معامله کشاند، پوتین و زلنسکی را هم به میز مذاکره دعوت خواهد کرد.

به‌نظر خوشبینانه به موضوع نگاه می‌کنید.

شاید به این حرف بخندید ولی هیچ بعید نیست که سال آینده یعنی 2026 ترامپ نامزد دریافت جایزه صلح نوبل شود، در صورتی که بتواند آتش‌بس و صلح را به خاورمیانه بیاورد و جنگ اوکراین و روسیه را پایان دهد. اگر بتواند این گام مهم تاریخی را بردارد تا عربستان سعودی، اسرائیل را به رسمیت بشناسد و در مقابلش اسرائیلی‌ها و «کنست»، پارلمان این کشور قبول خواهند کرد که کشور مستقل فلسطینی را به‌رسمیت خواهند شناخت. اگر ترامپ بتواند این هدف را بعد از 77 سال به سرانجام برساند قطعا جایره صلح نوبل را دریافت خواهد کرد. اگر بتواند کشور مستقل فلسطینی را از رویا به واقعیت تبدیل کند منِ صادق زیباکلام به‌احترامش کلاه از سر خواهد برداشت البته با همه تضادی که با عقاید و تفکرات ترامپ دارم. اینکه در ادامه خواهد توانست این کار را انجام دهد بعید به‌نظر می‌رسد. برای اینکه مخالفت با ایجاد کشور فلسطینی در اسرائیل زیاده بود و 7 اکتبر و خشونت‌های مربوط به آن این تضادها را افزایش داده است. این رویدادها باعث شده تا آنهایی که پیش از این فرمول 2 کشوری را پذیرفته بودند، بعد از 7 اکتبر نظرشان را تغییر دادند. این کار را دشوار کرده است ولی اگر کسی را بخواهیم برای این کار انتخاب کنیم او قطعا ترامپ خواهد بود. البته بن‌سلمان و سعودی‌ها اعلام کرده‌اند که شناختن کشور اسرائیلی از سوی آنها به این بستگی دارد که فلسطین هم به‌عنوان کشور مستقل شناخته شود.

نقش جمهوری اسلامی در این بین چه خواهد شد؟

همه این تحولات باعث خواهد شد که ایران به حاشیه رانده شود. شاهدیم در گردهمایی‌هایی که در مورد آینده کشورهای خاورمیانه برگزار می‌شود ایران حضور ندارد. در مورد جمهوری اسلامی هم ترامپ گفته که تهران نباید به توانایی ساخت سلاح هسته‌ای دست ‌پیدا کند. صرف نظر از اینکه ایران در این مورد چه می‌گوید ترامپ تنها همین هدف را دنبال می‌کند و تنها وضعیتی را می‌خواهد که ایران نتواند در آن به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. ترامپ می‌گوید اگر بتواند از راه دیپلماسی جلوی این دسترسی را خواهم گرفت و اگر این راه نتیجه نداد راه‌های دیگری را روی میز خواهد گذاشت.

عمده نگرانی غربی‌ها از چین، وضعیت متزلزل تایوان است. سوال اینجاست که آیا چینی‌ها بعد از 70 سال استقلالِ تایوان را خواهند پذیرفت یا اینکه همچنان به سیاست‌های خود در قبال این کشور ادامه خواهد داد

کمی به سمت شرق‌‌تر حرکت کنیم. روابط واشنگتن و پکن را در این دوره چگونه تحلیل می‌کنید؟

عمده نگرانی غربی‌ها از چین، وضعیت متزلزل تایوان است. سوال اینجاست که آیا چینی‌ها بعد از 70 سال استقلالِ تایوان را خواهند پذیرفت یا اینکه همچنان به سیاست‌های خود در قبال این کشور ادامه خواهد داد. در برخی از اشاراتی که رهبران حزب کمونسیت چین کرده‌اند، هرگز موجودی به‌نام تایوان را به‌رسمیت نخواهند شناخت، اما خود چینی‌ها هم می‌دانند که اگر به‌اجبار بخواهند تایوان را تصرف کنند کار ساده‌ای نیست. چینی‌ها تجربه هنگ‌کنگ را دارند که نتوانستند آن را به نقشه چین ملحق کنند و در این مورد همچنان انتقادهای گسترده‌ای به حزب کمونیست می‌شود. اعتراضات در زمینه تایوان، بعد از حمله احتمالی چین گسترده‌تر خواهد بود چون شهروندان تایوان اجازه این کار را نمی‌دهند. به‌نظرم موضوع اصلی برای ترامپ در تقابل با چین تایوان نیست زیرا او هم می‌‌داند که چین به این راحتی‌ها نمی‌تواند تایوان را قورت بدهد.

آیا موضوع به تعرفه‌ها و موضوعات کلان اقتصادی بازمی‌گردد؟

بله، آنچه که باعث نگرانی و دلخوری ترامپ از چین می‌شود «ناسیونالیست اقتصادی» است. یعنی او می‌گوید معنایی ندارد که چینی‌‎ها با این حجم زیاد به آمریکا صادرات داشته باشند ولی در برابر سهم آمریکا از صادرات به این کشور ناچیز باقی بماند. در حال حاضر بسیاری از کمپانی‌های تولید کننده آمریکایی تعطیل هستند، به‌همین دلیل ترامپ به‌دنبال افزایش تعرفه‌های کالاهای چینی‌ها است تا این کالاهای ارزان نتوانند بازار آمریکا را بیش از این تسخیر کنند و همچنین باعث رونق دوباره تولیدات آمریکایی شود. محصولات چینی 20 تا 30 درصد کمتر از کالاهای داخلی در بازار همه کشورها به‌فروش می‌رود. همانطور که تولیدات ساخت ایران نمی‌توانند با چینی‌ها رقابت کنند باقی کشورها هم نمی‌توانند با آنها رقابت کنند. ترامپ می‌خواهد بین صادارت و واردات چین و آمریکا تعادل ایجاد کند ولی اینکه چگونه، نمی‌دانم. سازمان تجارت جهانی اما با سیاست‌های ترامپ مخالف است. این سازمان اجازه نمی‌دهد که دولتی بخواهد دسترسی شهروندان به کالاهای ارزان را قطع کند و به‌همین دلیل اجازه جلوگیری از واردات کالاهای چین را نمی‌دهد و به‌کشورها می‌گوید که باید با چینی‌ها رقابت کنند یعنی سازمان تجارت جهانی با تعرفه‌گذاری‌های دولت‌ها بر روی هر کالایی مخالف است و سیاست ترامپ را نخواهد پذیرفت.