مذاکره از مسیر واشنگتن

 ایران از سال 2018 تا کنون تحت تحریم‌های یکجانبه آمریکا قرار گرفته که به واقع تاثیرات خود را در حوزه‌های بسیاری به ویژه اقتصاد کشور گذاشته و مراودات، تجارت بین‌المللی و صادرات و واردات ایران را نیز با مشکل مواجه کرده است. در چنین شرایطی بسیاری بر این باورند که ایران حداقل برای رفع تحریم‌ها نیز شده باید با غربی‌ها پای میز مذاکره بنشیند و توافقی حاصل کند. این در حالی است که از شامگاه دوشنبه دونالد ترامپ رسما رئیس‌جمهور آمریکا شده و می‌توان گفت که شرایط مذاکره برای ایران نیز تا حدی تغییر کرده است. البته از آنجایی که ایران مذاکره مستقیمی با آمریکا ندارد شاید این مساله تاثیر چندانی در ابتدای امر نداشته باشد اما آنچه مسلم است اگر مذاکرات با اروپایی‌ها به نتیجه‌ای برسد قدر مسلم آنها شرایط را برای رسیدن به توافقی جامع با حضور آمریکایی‌ها فراهم خواهند کرد و آنجا خواه، ناخواه ایران باید با طرف آمریکایی در قالب مذاکرات جدید به گفت‌وگو بپردازد. لذا از هم اکنون باید مشخص شود که قرار است چه سیاستی در این قبال اتخاذ خواهد شد. هرچند که از چندی پیش برخی کشورهای منطقه مثل عراق و عمان آمادگی خود را برای میانجی‌گری در مذاکرات بین تهران و واشنگتن اعلام کرده‌اند و حال باید دید که موضوع دو کشور یعنی ایران و آمریکا در شرایط حاضر در خصوص مذاکره چیست.

* لزوم مذاکره با غرب

شاید برای نخستین بار باشد که به واسطه شرایط کشور، لزوم حل مساله تحریم و... مساله مذاکره با آمریکا یا رسیدن به توافقی بین‌المللی که آمریکا در آن حضور داشته باشد، مورد موافقت جریانات سیاسی قرار گرفته است. چنانکه اصلاح‌طلبان و اصولگرایان به این مساله اذعان دارند که باید این مساله به نحوی حل و فصل شود و نمی‌توان در صحنه روابط بین‌الملل حاضر بود و آمریکا را در نظر نگرفت. چنانکه رسول منتجب دبیر کل حزب جمهوریت ایران اسلامی اظهار کرد: «آنچه برای کشور و حکمرانی خوب، مهم است، عقلانیت، فکر، اندیشه و دوراندیشی و توجه عمیق به منافع ملی و مصالح کشور است. هر حکومتی اعم از دینی و غیردینی باید این کار را انجام دهد. اما دولت‌های ما متفاوت عمل کرده‌اند. قطعا اهداف ما و آمریکا در مذاکرات متفاوت است، ما باید مذاکره را به‌عنوان رسیدن به هدفمان تعیین کنیم و اینطور نباشد که مدام پای مذاکره رفته و برگردیم و هیچ نتیجه‌ای هم نگیریم و طرفین هم دلسرد شوند. اگر هر یک از طرفین مذاکره پیش از نشستن پشت میز مذاکره تصمیم خود را گرفته باشند و نخواهند از تصمیم خود پایین بیایند، نه تنها مذاکره به نتیجه نمی‌رسد، بلکه نقض غرض می‌شود.» در همین راستا سیدنقوی حسینی فعال اصولگرا و نماینده پیشین مجلس نیز تاکید کرده که «اگر آمریکا را نادیده بگیریم مشکلات بین‌المللی ما حل نمی‌شود. اجماع داخلی در ایران برای حل موضوعات سیاست خارجی همچون FATF و پرونده هسته‌ای وجود دارد چون اگر این موضوعات همچنان باقی بمانند مشکلات کشور مخصوصا در حوزه اقتصادی روز‌به‌روز بیشتر خواهد شد». علی مطهری نماینده ادوار مجلس نیز در گفت‌وگویی اظهارکرده که «باید با آمریکا مذاکره کرده و حتی رابطه با آمریکا را از سر بگیریم.» هر چند که پیش از این نیز محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور گفته بود که «نباید از ترامپ غول بسازیم،» وی تاکید کرده بود که «اگر منافع ملی ایجاب کند، مذاکره خواهیم کرد». اما مساله مهم اینجاست، جدای از تندروها که نشان داده‌اند در سیاست خارجی عقلانیت‌ورزی نمی‌کنند عقلای اصولگرا و اصلاح‌طلبان باید به یک هماهنگی داخلی در این مورد برسند تا یک تجدیدنظر اصولی در خصوص مذاکره با غرب در راستای حل مشکلات کشور و مهم‌تر از همه برداشته شدن تحریم صورت گیرد. آنچه مسلم است امروز می‌توان با مذاکراتی از سر عزت و بر پایه منافع ملی حل مشکلات کشور را تسریع کرد و با رسیدن به توافقی موثر به برداشته شدن تحریم‌ها و روابط بین‌المللی مطلوب‌تر امیدوار بود. حتی در گامی فراتر می‌توان مساله مذاکره مستقیم را نیز در دستور کار قرار داد و بی‌واسطه به مذاکره پرداخت و ضمن رعایت خطوط قرمز و منافع ملی نسبت به دستیابی به نتیجه مطلوب خوش‌بین بود.

* اروپا راه‌حل تحریم نیست

یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در خصوص مذاکره ایران و غرب اظهار داشت: با سخنرانی سوگند آقای ترامپ مشخص شد که چه شرایطی در روابط ایران و آمریکا شکل می‌گیرد و من معتقدم آقای ترامپ در سخنرانی سوگند خود ملی‌گرایانه‌ترین چهره یک رئیس‌جمهور آمریکا را در چند دوره اخیر نشان داد و با توجه به این موضوع معتقدم مذاکرات ایران با غرب تا حد زیادی متاثر از این نگاه ملی آمریکایی‌ها در یک سمت و دستور کار دولت ایران برای کاهش تحریم‌ها در سمت دیگر قرار می‌گیرد. حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه به«آرمان ملی» گفت: به عبارتی هیچوقت جنگی بین ایران و آمریکا در زمان ترامپ شکل نمی‌گیرد مگر اینکه به هر حال آمریکایی‌ها به این نتیجه برسند که ایران مستقیما مولفه‌های امنیت ملی آمریکا را تهدید می‌کند و از طرفی هیچوقت مذاکره‌ای هم بین ایران و آمریکا شکل نمی‌گیرد مگر اینکه دولت ترامپ به این نتیجه برسد که از دل این مذاکره منافع آمریکا شکل می‌گیرد. وی افزود: آمریکا امروز می‌خواهد به‌عنوان یک بازیگر اصلی حضور داشته باشد تا اگر منافعی وجود دارد در درجه اول به خزانه آمریکا واریز شود. وی عنوان کرد: در سمت ایران سیاست کلی دولت به اصطلاح جلوگیری از احیای فشار حداکثری است و برای این موضوع مسیری که دولت در پیش گرفته مسیر مذاکره با 3 کشور اروپایی در صورتی‌که من معتقدم مذاکره با کشور اروپایی نمی‌تواند اثر چندانی در کاهش فشار حداکثری داشته باشد فقط باعث می‌شود که کشورهای اروپایی وزن خود را در مذاکره با آمریکا افزایش دهند. نماینده ادوار مجلس بیان‌کرد: به نظر من نه چراغ سبزهای بی‌پاسخ با آمریکا راهکار رفع تحریم ایران است و نه از طرفی رفتن به سمت اروپایی‌ها و به هر حال تلاش برای استفاده از اروپا برای مقابله با برای جلوگیری از سیاست فشار حداکثری؛ در نهایت این ایران و آمریکا هستند که دو طرف اصلی هستند و من معتقدم که ترامپ واسطه‌ها را در مناسبات ایران و آمریکا اصلا قبول ندارد و در نهایت اگر مذاکره‌ای وجود داشته باشد این مذاکره در شرایطی نتیجه می‌دهد که بین ایران و آمریکا باشد.