به وقت توافق

 به همین جهت نیز رئیس‌جمهور و دستگاه سیاست خارجی به ترتیب ابتدا با همسایگان، شرقی‌ها و غربی‌ها به تعامل و مذاکره می‌پردازد. رویکردی که هر چند مورد تایید جریان حامی‌و جامعه است؛ اما جریان مخالف و تندرو آن را بر نمی‌تابد و معتقد است که سیاست خارجی ایران صرفا باید در همگرایی با همسایگان و قدرت‌های شرقی خلاصه شود و غربی‌ها را کنار بگذاریم. حال اینکه دولت سیاست خارجی خود را متوازن و درست پیش می‌برد و همان اندازه که از ظرفیت گسترش روابط و ظرفیت‌های قدرت‌های شرقی بهره می‌برد از ظرفیت‌های موجود در روابط با قدرت‌های غربی نیز استفاده می‌کند. در همین راستا نیز چهارشنبه اخیر رئیس‌جمهور در تازه‌ترین سفر خارجی خود در صدر هیأتی به تهران را به مقصد تاجیکستان و سپس روسیه ترک کرد و پس از 2 روز حضور در دوشنبه و دیدار با همتای تاجیک خود دوشنبه را مقصد مسکو برای دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه ترک کرد. مهم‌ترین محورهای این سفر نیز دیدار و ملاقات با پوتین رئیس‌جمهور روسیه و امضای توافق جامع میان ایران و روسیه بود که پیش از این در دیدارها و ملاقات‌های گذشته در خصوص آن صحبت و مذاکره شده است. چه اینکه پیش از این نیز روزهای ابتدایی آبانماه سالجاری مسعود پزشکیان برای نشست کشورهای عضو بریکس و همچنین دیدار دو جانبه با پوتین به کازان روسیه رفته بود و در آن دیدار نیز مقدمات توافق جامع ایران و روسیه مورد بحث قرار گرقت و مقامات دو کشور شرایط به انجام رسیدن این توافق را فراهم کردند. حال در چنین شرایطی ایران که نشان داده از همه فضاها و بسترها در جهت منافع ملی خود استفاده می‌کند گسترش همه‌جانبه ارتباطات با روسیه نیز می‌تواند گام مثبت و موثری در این مسیر تلقی گردد. البته مشروط به اینکه به اندازه‌ای که این توافق برای ایران اعتبار و اهمیت دارد و بدان پایبند خواهند بود؛ روس‌ها نیز به همان اندازه به این توافق با ایران اهمیت دهند و پایبند باشند. البته اخیرا اروپایی‌ها هم به این موضوع واکنش نشان داده‌اند و آنیتا هیپر سخنگوی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نشست با خبرنگاران در بروکسل گفت: «ما موضع و پیام روشنی داریم که همواره در خصوص همکاری روسیه با ایران منتقل کرده‌ایم و در این مورد نیز هیچ شگفتی وجود ندارد. این همکاری پیام بسیار روشنی ارسال می‌کند که با وجود ادعاهای روسیه، آن‌ها علاقه‌ای به صلح ندارند و پیام آن‌ها کاملا غیرصادقانه است».

*توافق جامع

اما این پرسش و شاید ابهام مطرح است که توافق جامع ایران و روسیه دارای چه مولفه‌هایی است و شامل چه جزئیاتی می‌شود یا به بیان ساده‌تر اساسا از توافق ایران و روسیه چه می‌دانیم؟ سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان اظهار داشت:‌ این معاهده، تمامی ‌جنبه‌های همکاری دو کشور را پوشش می‌دهد و به سه حوزه اصلی: همکاری اقتصادی، همکاری علمی‌ و فناوری و همکاری در حوزه فرهنگ و گردشگری توجه ویژه‌ای دارد. اولین مورد همکاری اقتصادی، ایجاد روابط قوی‌تر است. توافق جامع تاکید ویژه‌ای بر تقویت روابط اقتصادی بین دو کشور دارد: کریدور شمال - جنوب: این پروژه بزرگ حمل و نقل ایران را به روسیه و از آنجا به اروپا و آسیا متصل می‌کند. با تکمیل این کریدور، مسیرهای تجاری بین دو کشور کوتاهتر و هزینه‌ها کاهش می‌یابد. به گفته عراقچی، ایران و روسیه با مشارکت فعال خود در سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای، گروه بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، مدل جدیدی از همکاری‌های منطقه ای و جهانی را تعریف می‌کنند. این سازمان‌ها به نمایندگی از قدرت‌های نوظهور و مخالفان نظم تک قطبی، بستری برای هم افزایی و هماهنگی بیشتر ایران و روسیه ایجاد می‌کنند.» همچنین کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه گفت: «معاهده مشترک جامع همکاری‌های دو کشور که شامل یک مقدمه و ۴۷ ماده است، همه حوزه‌های مناسبات دوجانبه را در بر می‌گیرد و در نگارش آن، توازن و حفظ استقلال و احترام به تمامیت ارضی کشور مورد توجه بوده است. همچنین همکاری در بخش انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای، مسائل دفاعی و نظامی‌ و همکاری در مبارزه با تروریسم، مسائل محیط‌زیست و دریای خزر، مقابله با پولشویی و جرائم سازمان‌یافته، برخی دیگر از مفاد این موافقت‌نامه را تشکیل می‌دهند.» حال باید دید که این توافق در بلندمدت چه تاثیری بر روابط و طرفین خواهد گذاشت.

* پزشکیان و پوتین

در جریان سفر رئیس‌جمهور کشورمان به روسیه مسعود پزشکیان با ولادیمیر پوتین همتای روسی خود دیدار و گفت‌وگو کرد که در مهم‌ترین نکته رئیس‌جمهور کشورمان با بیان اینکه «سعی کرده‌ایم تمام مشکلات موجود در گسترش روابط دو کشور را در کشور خود از بین ببریم؛ تاکید کرد: ارتباط خود با روسیه را حیاتی، حساس و راهبردی می‌دانیم و در این مسیر محکم ایستاده‌ایم. » در همین راستا رئیس‌جمهور روسیه گفت:‌ زمان زیادی است که بر روی این معاهده کار کرده‌ایم و بسیار خرسند هستیم که این کار به پایان رسید. امضای این سند به ما فرصت خواهد داد که به همه ابعاد در روابط دوجانبه تنوع بدهیم و مطمئن هستم که به گسترش همکاری‌های اقتصادی دو کشور کمک خواهد کرد. رئیس‌جمهور روسیه به طرح‌های مشترک دو کشور اشاره کرد و از طرح‌های توسعه نیروگاه‌ هسته‌ای، حوزه انرژی و افزایش مواصلات و زیرساخت حمل و نقل به‌عنوان جلوه‌هایی از این همکاری‌ها نام برد. وی با ابراز خرسندی از توسعه همکاری‌های بشردوستانه میان روسیه و ایران افزود: مبادلات گردشگری و تروریستی افزایش یافته و به ۲۱ درصد افزایش یافته است. در همین راستا نیز با حضور روسای جمهور ایران و روسیه معاهده مشترک جامع راهبردی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در کاخ کرملین توسط روسای جمهور دو کشور امضا شد.

* توافق ایران و روسیه

یک کارشناس مسائل بین‌الملل در ارتباط با توافق جامع ایران و روسیه بیان داشت:‌ هر نوع گسترش روابط که با همسایه بزرگی مثل روسیه چه با همسایگان دیگر و قدرت‌های دیگر عموما وجه مثبتی در جایگاه ایران خواهد داشت به ویژه وقتی که همه تلاش‌های مخالفان تهران بر این است که ایران در یک انزوا قرار بگیرد. جلال‌ خوش‌چهره به «آرمان ملی» گفت:‌ اتفاقی که افتاده یک اقدامی ‌است از طرف ایران و روسیه به‌عنوان دو کشوری که در حال حاضر موضع مخالفی با غرب دارند برای رهایی از انزوایی که برای هر دو کشور چه روسیه به‌عنوان یک قدرت بزرگ و چه ایران می‌تواند مثبت باشد و در واقع آنچه که اهمیت دارد موازنه ماهیت این روابط است. یعنی اینکه این روابط و همکاری دایره‌ها یا حلقه‌های امنیتی را چقدر بتواند برای دو کشور هم فراهم کنند. اگرچه بخشی از توافقنامه درباره این است که روابط نظامی‌ دو کشور گسترش پیدا کند، اما در حوزه‌های امنیتی به آن معنایی که نیاز است در روابط راهبردی دو کشور در این قضیه لحاظ نشده است. وی افزود: نکته مهم‌تر این است که تهران همزمان دو خط موازی را دنبال می‌کند. هفته گذشته شاهد بودیم که گفت‌‌وگوهای خودش را با اروپا آغاز کرد که البته درباره موضوعات هسته‌ای است اما جنبه‌های دیگر اقتصادی را هم در بر می‌گیرد. در کنارش در این هفته شاهد انجام این توافق با روسیه هستیم و تهران تلاش می‌کند که یک موازنه در روابط خود ایجاد کند. خوش‌چهره ادامه داد: باید توجه داشت هرچه فشارها بر تهران بیشتر شود گرایش به شرق عمق بیشتری پیدا می‌کند و این چیزی نیست که غربی‌ها بخواهند و اصولا یکی از مشکلات‌شان با تهران درباره نوع روابط با روسیه است. چرا که نمی‌خواهند ایران به شکل یک متحد برای روسیه در منطقه به حساب بیاید. البته طبیعی است که تکیه بر یک بخش خیلی برای ایران و منافعش مناسب نیست اگرچه این اتفاق را باید به فال نیک گرفت و باید دید که مزایایی که بعد از این برای ایران در این توافق می‌تواند حاصل شود را چگونه می‌توانیم بشماریم.