سالِ بی‌آبی

حتی مناطق کوهستانی نیز آنچنان که باید، در فصل سرما پوشیده از برف نیستند. در پاییزی که گذشت، تنها بارش‌های محدودی را داشتیم. این مساله هم تنها مربوط به تهران نبوده است. حالا احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور گفته است که چشم‌انداز خوبی از بارش‌های فصل زمستان پیش رویمان نیست.

احد وظیفه؛ رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور با اعلام اینکه امسال بارندگی ۴۳درصد از سطح نرمال پایین‌تر بوده و تا کنون سال آبی بسیار بدی داشته‌ایم، به ایلنا گفت: هنوز نمی‌توان درمورد وضع منابع آبی اظهار نظر کرد زیرا بیش از نیمی از سال آبی باقی مانده و باید امیدوار باشیم که شرایط بهتر شود.

وی با تأیید احتمال بروز ناترازی شدید آب درصورت تداوم روند بارش پاییز در ادامه سال آبی، گفت: در شهرهایی مثل تهران و خراسان رضوی که منابع آب در آن‌ها خیلی محدود است و کفاف جمعیت و مصرف و تقاضای آب را نمی‌دهد، اگر این کمبودها هم وجود داشته باشد در ادامه سال امکان تنش آبی وجود دارد. طی دو هفته آینده هم وضعیت چندان جالب نخواهد بود. یعنی همچنان نسبت به حد نرمال، بارندگی کمتری را تجربه خواهیم کرد. بعد از آن را هم باید دید چه پیش می‌آید.

ویژگی ذاتی منطقه نیمه خشک

در همین راستا، برهان ریاضی، دکترای محیط زیست، با اشاره به شرایط خشک و نیمه خشک بودن ایران به «آرمان‌ملی» گفت: اصولا ما در منطقه خشک و نیمه خشک زندگی می‌کنیم. ویژگی ذاتی این منطقه تفاوت قابل ملاحظه در مقدار بارش‌هاست. در منطقه مرطوب، مثلا بندرانزلی و رشت و... یک سال که خیلی هم کم بارش باشد، 10تا20درصد مقدار بارش کمتر یا بیشتر می‌شود. درحالی که در منطقه‌ای خیلی خشک مانند استان یزد را در نظر بگیرید، با متوسط 60تا70میلیمتر بارش، یک سال ناگهان می‌بینید که 3برابر این مقدار بارش دارد و سالی هم ممکن است 3برابر کمتر باشد. گاهی حتی در منطقه بیابانی می‌بینید که بارش سیل آسا می‌آید. یعنی همه بارانی که باید در یک سال ببارد، مثلا دوبار به صورت سیل آسا می‌بارد. به اعتقاد من اینکه ما پاییز خشکی داشته باشیم و یا زمستان خشکی و یا مرطوب، کما اینکه مشاهده کردید در 10 تا15سال اخیر را درنظر بگیرید، ما چه وضعیت پر بارانی در برخی مناطق به صورت ناگهانی داشتیم و سیل آسا و بعد هم خشک سالی‌ها. این‌ها در حقیقت وضعیتی است که سال‌های سال بوده است. این ویژگی منطقه خشک است.

این کارشناس محیط زیست در ادامه بیان کرد: نکته اصلی این است که ما این را درک نمی‌کنیم و مدیریت بارش را به عنوان منطقه مرطوب متاسفانه به آن توجه می‌کنیم و این است که بیابان‌زایی برایمان ایجاد می‌کند و خشک سالی مشکلات ایجاد می‌کند و آن بارانی هم که یک مرتبه می‌آید و باید به اصطلاح رحمت باشد، تبدیل به زحمت می‌شود. از نظر علمی کافی است که شما به سایت فرودگاه مهرآباد، که میزان آمار بارش 70سال اخیر را ثبت کرده است نگاه کنید. می‌بینید که بارش متوسط سالانه برای ایستگاه فرودگاه مهرآباد، کمابیش متوسط بوده است. تقریبا یکسان بوده است. یعنی 200تا230 میلی متر بوده است. بارش متوسط سالانه در این منطقه بوده است. حالا یک سال کمتر یا سالی بیشتر شده است. ولی در طولانی مدت، یعنی 10 ساله حداقل می‌بینید که همه اینها در بازه‌های زمانی ده ساله، دارای تفاوت بسیار جزئی هستند. از سالی به سالی دیگر ویژگی منطقه خشک همین است. این مشکل نیست، این ویژگی است. این کمابیش بوده است.

مدیریتِ باری به هر جهت

وی افزود: هرچه منطقه خشک‌تر باشد، بی‌نظمی جوی در آن منطقه بیشتر است. این یک قاعده ثابت شده است. ما اصلا مدیریت بسیار نادرست و غلطی داریم. زیرا درک نکردیم شرایط جوی منطقه خشک را که ما در آن زندگی می‌کنیم. فرض کنید همین سد سازی‌ها، بسیاری از آنها ناشی از همین عدم درک است که سبب شده است تالاب‌ها و دریاچه‌هایی از بین بروند. ادراک درستی نسبت به منطقه خشک و اکولوژی این منطقه نداریم. مدیریت مبتنی بر شرایط اکولوژیک چنین منطقه‌ای متاسفانه دیده نمی‌شود. این مشکل ماست.

او با اشاره به چَرای بی‌رویه دام، در ادامه گفت: مشکل چرای دام که سال‌های سال بوده است. از اوایل دهه40 که مراتع ملی شد. پوشش گیاهی مناطق تقریبا همه از بین رفته است. یک بارانی هم که می‌بارد، به جای اینکه این بارش آرام آرام با پوشش گیاهی آن منطقه نفوذ کند در زیر زمین و چشمه سارها را سرشار کند و سفره‌های آب زیرزمینی را غنی کند، این به صورت سیل راه می‌افتد. یعنی ما وقتی باران کم می‌بارد مشکل داریم و وقتی باران زیاد ببارد هم باز مشکلاتی را داریم، که همه این مسائل به عدم مدیریت درست سرزمین باز می‌گردد.

ریاضی درباره تاثیر گرمایش زمین نیز افزود: گرمایش زمین مطمئنا یک واقعیت است، منتهی هنوز آنقدری که باید خودش را نشان نداده‌ است. مخصوصا برای کشور ما که مدیریت بسیار ضعیفی در ارتباط با سرزمین، دارد. همه جنگل‌هایمان را داریم از دست می‌دهیم. سفره‌های آب زیرزمینی‌مان را تهی می‌کنیم و فرونشست زمین و... داریم. این مسائل متاسفانه در سرزمین ما بسیار زیاد است. به این اندازه‌ای نیست که ما این فاجعه خشکی و بارش‌های سیل‌آسا و... را نتوانیم مدیریت کنیم. ما باید مدیریت مبتنی بر شرایط محیطی انجام دهیم که نمی‌دهیم و خیلی باری به هر جهت و با سودجویی و منفعت طلبی مدیریت می‌کنیم.

ادامه زمستان کم‌بارش در تهران

مازیار غلامی، مدیرکل هواشناسی استان تهران نیز به ایسنا گفت: بر اساس داده‌های هواشناسی طی دو ماه آینده متوسط دمای هوا در سطح استان حدود ۰.۵ تا ۱ درجه سلسیوس بیش از نرمال برآورد می‌شود و متوسط بارش استان نیز تمایل به کمتر از نرمال دارد.

وی افزود: بر اساس جدیدترین خروجی مدل‌های پیش‌بینی فصلی، طی دو ماه آینده متوسط دمای هوا در سطح استان، حدود ۰.۵ تا ۱ درجه سلسیوس بیش از نرمال برآورد شده است و متوسط بارش استان نیز طی دوره دو ماهه تمایل به کمتر از نرمال دارد و در بهترین شرایط در حد نرمال پیش‌بینی می‌شود.

غلامی با اشاره به وضعبت بارش طی آذرماه گفت: تجزیه و تحلیل آمارهای دریافتی از ایستگاه‌های‌هواشناسی استان مربوط به آذرماه بیانگر آن است که متوسط بارش پهنه‌ای استان تهران در این ماه تنها ۴.۶ میلی‌متر بود که در مقایسه با بلند مدت معرف ۸۶ درصد کاهش بارش است این در حالیست که از ابتدای سال زراعی تا پایان آذر ماه (فصل پاییز)، متوسط بارش استان ۴۷.۷ میلی متر بود که در مقایسه با بلند مدت ۳۴.۷ درصد کاهش را نشان می‌دهد.

به گفته مدیرکل هواشناسی استان تهران متوسط دمای هوای استان تهران در فصل پاییز، ۰.۷ درجه سلسیوس بیشتر از متوسط بلند مدت (نرمال) بوده است.

غلامی در پایان اظهارکرد: بررسی آمار بارش و دما تا تاریخ ۱۰ دی نیز بیانگر آن است که به‌رغم بارش‌های اخیر، کماکان متوسط بارش استان تهران کمتر از مقدار متوسط بلند مدت (نرمال) است. طی 10 روز اول فصل زمستان تنها ۶.۱ میلی‌متر بر بارش استان (به‌صورت پهنه‌ای) افزوده شده است و متوسط بارش به ۵۳.۸ میلی‌متر رسیده که ۳۲.۴ درصد نسبت به بلند مدت (نرمال) کاهش داشته است.