زمان جراحی اقتصادی نبود

وی در دولت هشتم به عنوان معاون پارلمانی وزیر امور اقتصاد و دارایی وقت، ریاست هیات‌مدیره بورس اوراق بهادار تهران را نیز بر عهده داشت. وی بنیان‌گذار تابلوی معاملات بورس ایران در ساختمان بورس بوده است. مدیریت گروه صنعتی بهشهر، هیات‌مدیره بانک رفاه، رئیس سابق هیات‌مدیره بورس، مدیرعامل مؤسسه مالی و اعتباری توسعه و... از دیگر سوابق وی است. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی وضعیت بازار ارز با این اقتصاددان گفت‌وگو کرده است. وی معتقد است: «واقعیت این است که در چهار دهه گذشته ما هیچ گاه در چنین شرایط بی‌ثباتی قرار نداشته‌ایم که امروز قرار داریم. به همین دلیل تک نرخی کردن نرخ ارز باید در زمانی رخ بدهد که ما در شرایط باثبات اقتصادی قرار داشته باشیم. در شرایطی مانند امروز که ثبات اقتصادی در کشور وجود ندارد، اینکه چرا چنین تصمیمی گرفته شده جای سوال است. این در حالی است که چنین تصمیماتی بدون تردید بر میزان تورم و فشار معیشتی به مردم تأثیرگذار خواهد بود. این تصمیمات باعث خواهد شد سفره مردم روزبه‌روز کوچک‌تر شود. به همین دلیل من فکر می‌کنم یک نوع بدسلیقگی برای انتخاب زمان این دو تصمیم صورت گرفته و اما و اگر‌های زیادی درباره این تصمیمات وجود دارد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

* چرا در روزهای اخیر نرخ ارز و طلا با افزایش کم سابقه‌ای مواجه شده است. چه دلایلی در این اتفاق نقش داشته‌اند؟

اتفاق مهمی که در این زمینه رخ داده این است که تیم اقتصادی دولت تصمیم گرفته ارز را تک نرخی کند. زمینه‌سازی این تصمیم را نیز در گذشته در همایش‌ها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها به وجود آورده بودند. آقای همتی از جمله کسانی بود که در این زمینه صحبت می‌کردند. از سوی دیگر بانک مرکزی نیز با اعلام اینکه به زودی تک نرخی شدن ارز شکل خواهد گرفت زمینه‌های این وضعیت را به وجود آوردند که فضای بازار را به سمت یکسان‌سازی نرخ ارز ببرند و از چندگانگی نرخ ارز جلوگیری شود. این اتفاق مهمی بود که در کش و قوس‌های سیاسی و تنش‌های منطقه‌ای رخ داد. این در حالی است که رسانه‌ها و به خصوص صداوسیما کمتر به این موضوع اهمیت دادند. نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز به این تصمیم دولت صحه گذاشتند و آن را تأیید کردند. این اتفاق زمانی رخ داده که تیم اقتصادی دولت در مجلس شورای اسلامی برای تشریح تصمیمی که قرار است گرفته شود حضور پیدا کردند. مجلس حتی نرخی را مشخص کرد و عنوان کرد که از نظر علمی نرخ ارز باید در این بستر قرار داشته باشد. در نتیجه تیم اقتصادی دولت به صورت آگاهانه درباره اتفاقاتی که در بازار ارز رخ داده تصمیم‌ گرفته است.

* آیا این تصمیم در شرایط کنونی را صحیح می‌دانید؟آیا این تصمیم فشار تورمی بیشتری به مردم وارد نمی‌کند؟

این تصمیم را باید از چند وجه مورد بررسی قرار داد. نخست اینکه کسی با تک نرخی کردن ارز مخالفتی ندارد. در واقع کمتر کارشناس اقتصادی است که با چنین تصمیمی مخالفت داشته باشد. با این وجود نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که در چه شرایط اقتصادی و در چه زمانی می‌توان وضعیت بازار را به سمت تک نرخی شدن ارز سوق داد؟ آیا باید در بدترین شرایط اقتصادی چنین تصمیمی گرفت؟ به نظر می‌رسد تصمیمی که دولت در این زمینه گرفته از نظر زمانی در یک زمان نامناسب صورت گرفته است. یکی از اهداف تیم اقتصادی دولت از این تصمیم این بوده که مانع از رانت در بازار ارز شود، اما با چنین تصمیمی رانت‌های جدیدی در بازار ارز شکل خواهد گرفت. اتفاق دیگری که در دولت رخ داده این است که دولت چهاردهم به تصمیم دولت گذشته در راستای حذف چهار صفر از پول ملی نیز صحه گذاشته است. دولت آقای پزشکیان این تصمیم دولت گذشته را نیز تأیید و به مجلس ارسال کرده تا مورد بررسی قرار بگیرد. این اتفاق نیز در بدترین شرایطی اقتصادی در کشور گرفته شده است. نکته مهمی که وجود دارد این است که اگر قرار است اصلاحات اقتصادی انجام شود تصمیماتی مانند تک نرخی شدن ارز و حذف صفر از پول ملی باید در مراحل پایانی اصلاحات انجام شود و نه مراحل ابتدایی آن. این در حالی است که دولت چهاردهم اصلاحات اقتصادی خود را از چنین تصمیماتی آغاز کرده است. حذف صفر از پول ملی باید در شرایطی رخ بدهد که تورم در کشور تک رقمی باشد و اقتصاد در وضعیت با ثباتی قرار داشته باشد. هنگامی که ما با بی‌ثباتی کامل در حوزه‌های اقتصادی مواجه هستیم نباید چنین تصمیماتی گرفته شود.

اگر قرار است اصلاحات اقتصادی انجام شود تصمیماتی مانند تک نرخی شدن ارز و حذف صفر از پول ملی باید در مراحل پایانی اصلاحات انجام شود و نه مراحل ابتدایی آن

* آیا تیم اقتصادی و تصمیم‌گیران دولت به این موضوع فکر نکرده‌اند که در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی نباید اصلاحات اقتصادی انجام داد؟

 واقعیت این است که در چهار دهه گذشته ما هیچ گاه در چنین شرایط بی‌ثباتی قرار نداشته‌ایم که امروز قرار داریم. تک نرخی کردن نرخ ارز باید در زمانی رخ بدهد که ما در شرایط باثبات اقتصادی قرار داشته باشیم نه در شرایطی مانند امروز که ثبات اقتصادی وجود ندارد. اینکه چرا در شرایط کنونی چنین تصمیمی گرفته شده، سوال‌های زیای ایجاد کرده است. چنین تصمیماتی بدون تردید بر میزان تورم و فشار معیشتی به مردم تأثیرگذار خواهد بود. این تصمیمات باعث خواهد شد سفره مردم روزبه‌روز کوچک‌تر شود. به همین دلیل من فکر می‌کنم یک نو بدسلیقگی برای انتخاب زمان این دو تصمیم صورت گرفته و اما و اگر‌های زیادی درباره این تصمیم وجود دارد. بدون تردید زمانی این تصمیمات و تغییرات مورد توجه جامعه قرار خواهد گرفت که زمینه‌های آن ایجاد شده و جامعه احساس نیاز کند که باید در این زمینه تصمیم‌گیری‌های جدیدی صوت بگیرد. امروز پول ملی ما به اندازه‌ای بی‌ارزش شده که بسیاری از معاملات داخل کشور با ارز خارجی صورت می‌گیرد. در چنین شرایطی که قرار است نرخ ارز به صورت توافقی تعیین شود و ارتباطی با تعادل بین عرضه و تقاضا وجود ندارد، با بهم خوردن عرضه و تقاضا به صورت طبیعی نرخ دلار افزایش پیدا خواهد کرد. اتفاقی که رخ داده نیز این است که افزایش قیمتی که در بازار ارز آزاد صورت گرفته، از افزایش قیمتی که در ارز نیمایی و ارز توافقی صورت گرفته، بیشتر بوده است. به نظر می‌رسد تیم اقتصادی دولت فکر می‌کرده با چنین تصمیمی نرخ ارز در بازار آزاد به نرخ ارز توافقی نزدیک خواهد شد که در عمل چنین اتفاقی رخ نداده است. دلیل این اتفاق نیز این است که شرایط و زمان چنین تصمیمی به موقع نبوده، بلکه باید در مراحل انتهایی اصلاحات اقتصادی صورت می‌گرفته است.

* دولت به همان صورت که زمینه‌های تک‌نرخی کردن ارز را فراهم کرد و در عمل نیز آن را انجام داد در ماه‌های اخیر در حال زمینه‌سازی برای افزایش قیمت بنزین بوده است. آیا در شرایط اقتصادی امروز جامعه وضعیت اقتصادی مردم اجازه می‌دهد قیمت بنزین نیز افزایش پیدا کند؟

اگر دولت به دلیل کسری بودجه و تأمین منابع لازم دنبال تک نرخی کردن ارز و افزایش قیمت بنزین است و می‌خواهد با تغییر قیمت‌ها اصلاحات اقتصادی انجام دهد، در اشتباه محض قرار دارد. در واقع هر اقتصادی که تلاش کند بدون زمینه‌سازی و تنها با تغییر قیمت‌ها اصلاحات اقتصادی انجام دهد، راه به جایی نخواهد برد. متأسفانه تیم اقتصادی دولت چهاردهم تصمیم گرفته اصلاحات اقتصادی را از تغییر قیمت‌ها آغاز کند. برنامه‌ای که دولت برای خود در نظر گرفته مصداق ضرب المثل «از این ستون به آن ستون فرج است»، است. در واقع دولت پیش خود فکر می‌کند فعلا از این چالش عبور کنیم تا در آینده به چالش‌های دیگر برسیم. این در حالی است که رویکرد صحیح این است که دولت به صورت ریشه‌ای و اصولی و در زمان ثبات اقتصادی دست به اصلاحات اقتصادی بزند، اما متأسفانه در شرایط کنونی این اتفاق رخ نداده است.