زهرِ داروهای تاریخ گذشته

حالا پلیس فتا خبر از فروش این داروها که برخی از آنها تاریخ گذشته بودند، درحالی خبرداده است، که حتی در ناصرخسرو هم برخی از این داروها به فروش می‌رسد. داروهایی که با برچسب جدید و از طریق سودجویان و دلالان دارو در فضای مجازی به خروش می‌رسند.

با گسترش فضای مجازی و دسترسی آسان همه افراد به منابعی نامحدود، افراد سودجو و کلاهبرداران اینترنتی، به راحتی در محیطی قابل دسترس به فعالیت‌های غیرقانونی خود پرداختند. ابعاد کلاهبرداری‌ها نیز رشد کرد. اما قاچاق دارو و فروش غیرقانونی برخی داروها، تنها به فضای مجازی محدود نیست و مافیای دارو سال‌هاست که در ایران به فعالیت خود ادامه می‌دهد. آن هم در شرایطی که کوچک‌ترین دسترسی و اطلاعاتی از این افراد در دست نیست. در هفته‌های گذشته خبری مبنی بر دادن آب مقطر به جای داروی شیمی درمانی در یکی از بیمارستان‌های تبریز منتشر شد که تلخ بود. این اولین و آخرین خبر در این حوزه نبود و نشان از آن دارد که در داخل مراکز درمانی هم اتفاقات تلخی رخ می‌دهد. پس این مسائل تنها به حوزه‌های مجازی مربوط نمی‌شود. شاید لزوم بازنگری و نظارت بیشتری در همه مراحل از تولید تا پخش دارو هستیم.

برخی بیماران خاص نیز که برای تهیه داروهای خود مجبور به پناه بردن به فضای مجازی هستند، چاره‌ای ندارند جز تن دادن به مبالغ گزاف داروهایی که خودشان هم نمی‌دانند از کجا تهیه می‌شود. فردی که مبتلا به سرطان مغز استخوان است، به «آرمان‌ملی» می‌گوید: برای تهیه دارو با شماره‌ای که در فضای مجازی عنوان کرده بود، تماس می‌گیرم و بعد از پرداخت مبلغ مورد نظر، دارو را با پیک به منزل می‌فرستد این درحالی است که این دارو در مراکز درمانی موجود نیست و این فرد با مبلغ بالایی مجبور به خرید این داروست.

در همین راستا، سردار داود معظمی گودرزی رئیس پلیس فتا پایتخت در گفت‌وگو با مهر درباره ورود داروهای قاچاق و تاریخ گذشته به بازار گفت: یکی از مشکلات عمده در این زمینه، ورود داروهای قاچاق به کشور و شرایط نگهداری داروها است. بسیاری از این داروها در شرایطی نگهداری می‌شوند که به هیچ وجه با استانداردهای بهداشتی و دمایی مشخص شده برای حفظ کیفیت و اثرگذاری داروها همخوانی ندارد. به عنوان مثال، برخی داروها مانند انسولین باید در دمای بین ۵ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند. اما در صورت ورودی غیررسمی و قاچاق، این شرایط به شدت نقض می‌شود. به همین خاطر، تضمینی برای سلامت و کارایی این محصولات وجود نخواهد داشت و ممکن است سلامت مصرف‌کنندگان را به خطر بیندازد.

سردار معظمی گودرزی گفت: از ابتدای سال جاری تا کنون با شناسایی و رسیدگی به پرونده‌های متعدد، بیش از ۳۰۰ فقره پرونده قضائی در این زمینه تشکیل شده است. این فعالیت‌ها به دستگیری بیش از ۱۱۵ نفر از افراد متخلف انجامیده شده است. لازم به ذکر است که باید از همکاران خود در پلیس فتا و همچنین دادستانی تهران و دادسرای ویژه رسیدگی به جرایم پزشکی که با پیگیری‌های جدی خود مسیری برای حمایت از حقوق مردم هموار کرده‌اند، قدردانی کنیم.

رئیس پلیس فتا گفت: در راستای این اقدامات، پلیس فتا همچنین اقدام به کشف بیش از ۱۱۰ هزار قلم انواع و اقسام دارو کرده است. این داروها شامل داروهای کمیاب و نایاب، داروهای تاریخ گذشته و داروهایی هستند که ممکن است در چرخه‌های رسمی به سختی یافت شوند، به ویژه داروهای بیماران سرطانی. بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخی از این داروها به صورت قاچاق وارد کشور شده‌اند یا از چرخه‌های رسمی خارج گشته‌اند. این امر نیازمند تحقیقات دقیق‌تر و اقدامات قاطع در این زمینه است. علاوه بر این، بیش از ۱۵۰ صفحه اینستاگرامی و سایتی که دارای محتوای مجرمانه بود، مسدود شدند. این صفحات عمدتاً در زمینه ارائه محصولات سلامت محور و تخلفات مرتبط با آن فعالیت می‌کردند.

نمی‌شود تشخیص داد

یک کارشناس دارو که سال‌هاست در بخش دولتی و خصوصی فعالیت می‌کند، و ترجیح داد نامی از وی برده نشود، به «آرمان ملی» گفت: زمانی که دارو در کارخانه تهیه می‌شود، پروسه آخر ساختن دارو، تاریخ خوردن روی لیبل‌های دارو است. اینطور نیست که حک کنند یا بنویسند، چون نمی‌شود. مجبورند ته آن تاریخ را پنچ کنند. اگر نگاه کنید مشخص است. سخت خوانده می‌شود. اینها ترفندشان این است که آن قسمت را کامل می‌برند و از سمت دیگر خودشان تاریخ می‌زنند. این برای قرص و کپسول است. برای شربت هم که دیگر راحت‌تر است. خیلی راحت روی آن تاریخ مصرف دارد و می‌توانند تاریخش را تغییر دهند. متاسفانه این مسائل را خودم بارها مشاهده کردم. دوستانی هم که این داروها را از مراجع غیرقانونی تهیه می‌کنند، به من نشان می‌دهند. آنقدر تمیز درست می‌کنند که واقعا تشخیصش بسیار سخت است.

مشکل اصلی از محل توزیع

این کارشناس به عنوان فردی که چنددهه است در حوزه دارو و درمان فعال هست، افزود: به نظر من مشکل اصلی از جایی است که دارو توزیع می‌شود و بعد به داروخانه تحویل داده می‌شود. این مشکل اصلی قاچاق داروست. متاسفانه برخی از همکاران ما هم هستند، داروخانه چی و داروخانه دار، به دلیل اینکه الان فضایی است که کاسبی‌ها خراب است و کار به خوبی انجام نمی‌شود. به ناچار این کار را انجام می‌دهند. بخش اعظم قاچاق دارو از خود شرکت‌های دارویی است. بعد می‌آید توسط برخی داروخانه‌ها و بعد متاسفانه توسط برخی پزشکان. این یک زنجیره است. متاسفانه هستند داروخانه‌هایی که با برخی پزشکان مشغول همین فعالیت‌ها هستند. نسخه‌ای دارد که گیرنمی‌آید. با هم همکاری می‌کردند. بعد از جای دیگر سردر می‌آورد. این پروسه‌ای است که بسیار پیچیده است و به راحتی نمی‌توان از آن سردرآورد. فضای مجازی هم به شکل دیگری بخشی از این کار است. آنها هم این کار را انجام می‌دهند. در فضای داروخانه و فضای پزشکی ما و فضای بیمارستان، همه این مسائل است. تنها فضای مجازی نیست. خیلی از مسائل دیگر است که سبب شده است دارو به این شکل شود. مشکل اصلی آن هم بی‌ثباتی و نرخ ارز و از این قبیل مسائل است.

ارتباط داروهای خاص با جان بیماران

این کارشناس دارو درباره تبعات استفاده داروهای تاریخ گذشته بر بیماران افزود: دارو زنجیره دارد. بعضی از داروها داروهای یخچالی هستند و حتما باید در یخچال نگهداری شود. خیلی از داروهای شیمی درمانی که با جان بیماران در ارتباط است، در فضای مجازی یا ناصرخسرو به فروش می‌رسند. دارویی که باید حداقل دو ساعت بعداز اینکه از یخچال درمی‌آید استفاده شود، می‌بینید که حتی سه روز هم خارج از یخچال نگهداری شده است و فروشنده دارو را با چندتا تکه یخ تحویل می‌دهد به خانواده بیماری که به این دارو واقعا نیازمند است و فرد هم چاره‌ای ندارد. خانواده‌اش گرفتار است و مجبور است بخرد. اینها هیچ کدام رعایت نمی‌شود. تنها من در بخش داروخانه‌های دولتی شاهد بودم که این مسائل رعایت می‌شد. زمانی که حتی برق قطع می‌شود، برای داروهای یخچالی ژنراتور دارند، که مبادا یک ساعت این دارو گرم شود و اثرش را از دست دهد. طرفی که درفضای مجازی این نوع داروها را می‌فروشد، اصلا شخصی هم که می‌خواهد این داروها را تهیه کند، بعضا می‌بینیم که متاسفانه آگاهی لازم را هم ندارد. دارو وقتی که تاریخش می‌گذرد، مولکول‌های دارو از بین می‌رود. شاید عوارض جانبی خاصی نداشته باشد، اما اثر مطلوبی هم نخواهد گذاشت. مخصوصا اگر زمانی زیادی هم از تاریخ آن گذشته باشد. در بعضی داروها تا 10 روز شاید قابل استفاده باشد اما برای داروهای تخصصی فوق تخصصی، اصلا قابل استفاده نیست.

او با اشاره به اینکه در گذشته هم این مسائل بود، اما به گونه‌ای دیگر افزود: در دهه‌های قبل‌تر به دلیل ارزان‌تر بودن نرخ ارز، دارو فراوان‌تر بود. اگر هم جاهای دیگری مانند ناصرخسرو سرایت می‌کرد، مانند امروز نبود که آنقدر تفاوت قیمت داشته باشد. قیمتش به این شکل نبود و به سادگی می‌شد آن را تهیه کرد. البته نرخ دلار را هم مقایسه کنید با امروز. آن زمان مثل امروز این حجم کلاهبرداری در فضای مجازی نبود. امروز متاسفانه هرفردی رفته مثلا 6ماه در داروخانه نسخه پیچی یادگرفته و کار کرده، برای خودش دلال دارو شده است. به هر شکل ارتباطات بیشتر شد و کار خلاف بیشتر شد و ادامه پیدا کرد. اما از گذشته هم این قضایا بود.