نجات اقتصاد با «تومان»؟

به گفته کارشناسان، افزایش نرخ تورم در کشور، یکی از دلایل اصلی این کاهش ارزش است، با افزایش قیمت کالاها و خدمات، پرداخت‌ها با ریال به یک معضل تبدیل شده و مردم با مشکلات فراوانی در تأمین نیازهای اساسی خود روبه‌رو هستند. برخی از صاحب‌نظران،  حذف صفر از واحد پولی کشور به عنوان یکی از گزینه‌های مطرح شده اعلام می‌کنند که می‌تواند به کاهش بار روانی ناشی از قیمت‌های بالا کمک کند و به نوعی به بهبود وضعیت اقتصادی کمک نماید. با این حال، این تغییر نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اجرای مؤثر است تا از بروز مشکلات جدید جلوگیری شود. از سوی دیگر، برخی از کارشناسان و مسئولان تغییر واحد پول رسمی کشور از ریال به تومان را راهکاری مناسب در شرایط کنونی می‌دانند که به گفته آنها این تغییر می‌تواند به عنوان یک راهکار برای ساماندهی وضعیت اقتصادی و کاهش اثرات منفی تورم مورد استفاده قرار گیرد. در این راستا اظهارنظرات مختلفی صورت گرفته است که در نهایت به نظر می‌رسد انجام هر اقدامی در این راستا نیاز به بررسی حواشی و نتایج و پیامدها و هزینه‌های احتمالی آن است.

حذف 4 یا 6 صفر؟

به گزارش «آرمان ملی»، تغییر واحد پولی ایران از ریال به تومان، به عنوان یکی از راهکارهای مدیریت بحران اقتصادی و مقابله با کاهش ارزش پول ملی، سال‌هاست که در محافل کارشناسی و دولتی مطرح شده است. این تغییر که با حذف چهار صفر از پول ملی همراه خواهد بود و همزمان با اجرای آن باعث می‌شود ارزش‌های پولی ساده‌تر شوند و درک آن‌ها برای مردم آسان‌تر باشد که البته این موضوع در زندگی روزمره، به ویژه در خرید و فروش، تاثیرات روانی و اقتصادی مطلوبی برجای خواهد گذاشت. برخی از کارشناسان حذف 4 صفر از واحد پول ملی کشور را راهکاری مناسب و به اندازه برای رفع چالش‌های مالی و... درشرایط کنونی می‌دانند، اما برخی از صاحب‌نظران مانند طهماسب مظاهری وزیر اقتصاد اسبق معتقد به حذف 6 صفر به جای 4 صفر از واحد پول است و معتقد است، شرایط اقتصادی و نرخ تورم و چشم‌انداز وضعیت اقتصادی چنان است که حذف چهار صفر هم چاره‌ساز نخواهد بود. از سوی دیگر به گفته وی، در صورتی که چاره‌ای برای این مشکل اندیشیده نشود، هزینه چاپ اسکناس جدید، بیشتر از هزینه ذاتی خود اسکناس‌ها خواهد بود و هیچ منطقی انتشار اسکناس‌های جدید با این وضعیت تورم و بی‌ارزش شدن پول ملی، آن را توجیه نمی‌کند. از این رو به نظر می‌رسد، تغییر واحد پولی می‌تواند هزینه‌های مربوط به چاپ، حمل‌ونقل و نگهداری اسکناس‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. از طرفی کاهش صفرها و تبدیل ریال به تومان می‌تواند تأثیر مثبتی بر اعتماد عمومی به پول ملی داشته باشد و از احساس کاهش شدید ارزش آن جلوگیری کند.

غم ملی بی‌ارزشی ریال

انتشار کلیپ‌ها و اظهارنظرهای طنزِ داخلی و خارجی در فضای مجازی، از بی‌ارزش شدن ریال ایرانی، دل هر ایرانی را که در کشوری سرشار از منابع فراوان طبیعی با پیشینه‌ای غنی از دانشمندان و صاحب‌نظران در رشته‌های مختلف زندگی می‌کند را به راستی به درد می‌آورد. تحلیلگران این رویکرد را نتیجه تشدید تورم، ناکارآمدی مدیران و تصمیم‌گیرندگان در سطوح مختلف، فقدان نظام پاسخگویی به عملکرد مسئولان در سطوح مختلف و... می‌دانند که در نتیجه آن هر از چندگاهی باعث می‌شود دیگر شنیدن خبر اختلاس‌های خُرد و کلان در سطوح مختلف برای همگان رویکردی عادی تلقی شود و در این میان مردم باید به جبران فرار این سرمایه‌ها و کلاهبرداری‌های دولتی و خصوصی، پای ثابت جبران کسری بودجه باشند که از طرق مختلف مانند افزایش مالیات‌ها، گرانی اقلام اساسی و غیراساسی و... تامین می‌شود و در نهایت همه این مشکلات و سقوط ارزش پول ملی به این راهکار ختم شده است که شاید، در تعاملات خارجی، استفاده از واحد پولی با ارزش اسمی بالاتر می‌تواند بهبود جایگاه ریال (یا تومان) را در مقابل ارزهای خارجی به دنبال داشته باشد.

چالش‌ها و مشکلات

کارشناسان معتقدند، هر چند امکان دارد تغییر واحد پول رسمی کشور موجب ایجاد شرایط بهتری شود، اما در عین حال بدیهی است، تغییر واحد پولی نیازمند تغییر سیستم‌های حسابداری، آموزش کارکنان بانک‌ها و طراحی و چاپ اسکناس‌ها و سکه‌های جدید است که هزینه‌های سنگینی را به همراه دارد. از طرفی تغییر ناگهانی واحد پولی می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث سردرگمی مردم، به‌ویژه افراد کم‌سواد و سالمندان، شود و نیاز به آموزش و اطلاع‌رسانی گسترده داشته باشد. از به گفته برخی صاحب‌نظران، تغییر واحد پولی تنها یک اقدام ظاهری است و بدون اصلاحات بنیادی در حوزه‌هایی مانند تولید، صادرات، نظام بانکی و کنترل نقدینگی، نمی‌توان انتظار تأثیرات بلندمدت مثبت داشت و قطعاً اگر تغییر واحد پولی بدون کنترل تورم و اصلاحات اقتصادی انجام شود، ممکن است تورم به سرعت اثرات مثبت این تغییر را خنثی کند و ارزش پول جدید نیز کاهش یابد.

الگوهای موفق جهانی

تغییر واحد پول ملی و حذف صفر از آن، در برخی کشورها به عنوان یک راهکار موفق برای بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش تورم مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از بارزترین آنها کشور ترکیه است که در سال 2005، تصمیم به حذف 6 صفر از لیر ترکیه گرفت، این اقدام به دلیل تورم بسیار بالا و کاهش ارزش پول ملی انجام شد، با تغییر واحد پول به «نولیر» و حذف صفرها، دولت توانست به نوعی اعتماد عمومی را بازگرداند و به بهبود وضعیت اقتصادی کمک کند. این تغییر نه تنها بار روانی ناشی از قیمت‌های بالا را کاهش داد، بلکه به بهبود مدیریت مالی و اقتصادی کشور نیز کمک کرد. برزیل نیز در اوایل دهه 1990، با تورم بسیار بالا و مشکلات اقتصادی جدی مواجه بود، از این رو دولت برزیل با اجرای برنامه‌ای به نام «رئال» در سال 1994، اقدام به حذف صفرها و تغییر واحد پول ملی کرد. این برنامه شامل اصلاحات اقتصادی و مالی گسترده‌ای بود که به کاهش تورم و بهبود شرایط اقتصادی منجر شد. با این تغییر، برزیل توانست به ثبات اقتصادی دست یابد و اعتماد مردم به واحد پول ملی را بازگرداند. در سال 1946، مجارستان با یکی از شدیدترین بحران‌های تورمی تاریخ مواجه بود. دولت این کشور با حذف صفرها از واحد پول ملی و معرفی «فورینت» به عنوان واحد جدید پولی، توانست به سرعت بهبود اقتصادی را تجربه کند. این تغییر به همراه اصلاحات اقتصادی و مالی دیگر، به کاهش تورم و بهبود شرایط زندگی مردم کمک کرد. دولت آرژانتین در سال 1992 با حذف 3 صفر توانست با تغییر واحد پول ملی از «پزو» قدیمی همزمان با جرای سیاست‌های مالی اقتصادی مناسب کاهش تورم و بهبود شرایط اقتصادی را تجربه کند.

انجام اصلاحات بنیادین

تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که تغییر واحد پول ملی و حذف صفرها در شرایط خاص و با همراهی سیاست‌های اقتصادی مناسب، می‌تواند به عنوان یک راهکار مؤثر برای بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش تورم عمل کند. البته، موفقیت این اقدامات به عوامل مختلفی از جمله شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی هر کشور بستگی دارد و نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اجرای مؤثر است. این گزارش می‌افزاید، در نهایت باید توجه داشت که تغییر واحد پول و حذف صفرها می‌تواند مزایای روانی و مدیریتی مهمی داشته باشد، اما برای دستیابی به موفقیت پایدار، باید همراه با اصلاحات اقتصادی بنیادین، کنترل تورم و بهبود مدیریت اقتصادی کشور باشد. در غیر این صورت، این اقدام ممکن است تنها به یک تغییر ظاهری منجر شود و مشکلات عمیق اقتصادی پابرجا بمانند.