افق نگاه ایران به شرق

ایران به‌دلیل اینکه با همه کشورها رابطه ندارد و بنا به ضرورت‌های قابل درک به سمت ابرقدرت‌های شرقی یعنی روسیه و چین گرایش پیدا کرده است. باید اضافه کنیم چنین رابطه‌ای نباید به سوی وضعیتی کشیده شود که دوکشور سود بیشتری از رابطه با تهران ببرند. چینی‌ها همواره از رفع تحریم‌های ایران توسط آمریکا استقبال کرده‌اند، نگاهی که با خواسته مسکو چندان همخوان نیست. به‌خصوص روسیه با برداشتن تحریم‌های انرژی و سوخت مخالفت زیادی دارد چون به‌نوعی در زمینه انرژی رقیب ایران است و از اینکه ایران در فروش نفت دست بسته‌ای داشته باشد، منافعش بیشتر تامین خواهد شد. در نتیجه هرچه جوِ بین ایران و اعراب و آمریکا غبارآلودتر باشد بیشتر به سود کرملین خواهد بود. به‌همین دلیل همواره ایران را تشویق به دوری از غرب می‌کند و هرباری نرمشی از سوی مسئولان عالی کشور مشاهده می‌کنیم، با تحرکات منفی روسیه روبه‌رو می‌شویم و با اعمال نفوذ اجازه بهبود روابط را نمی‌دهد. البته چین هم از عدم رابطه ایران و شرق بهره می‌برد چون اطمینان دارد که اگر روابط ایران و غرب رو به بهبود برود مجبور است امتیازات بیشتری به ایران بدهد مانند اینکه دیگر نمی‌تواند پول نفت ایران را نزد خود نگهدارد و بعد با استفاده از همان منابع به ایران وام بدهد و به‌جای اینکه سود پرداخت کند از دارایی‌های ما به‌بهانه نگهداری پول هزینه کم می‌کند. اگر تحریم نباشیم نمی‌‌تواند چنین رفتاری با ایران داشته باشد. سیاست‌خارجه ایران در ارتباط و گفت‌وگو با هر کشوری ابتدا باید منافع ملی را مدنظر داشته باشد. یکی از مواردی که در سفر عراقچی به چین باید به آن اشاره کنم موضوع تحولات اخیر خاورمیانه است. چینی‌ها یکی از مصرف‌کنندگان بزرگ انرژی در جهان محسوب می‌شوند و علاقه‌ آنها به‌خاورمیانه به منابع انرژی ارزان باز می‌گردد و در سوی دیگر با اسرائیل در حوزه تکنولوژی همکاری‌های نزدیک و راهبردی دارند که برای پکن بسیار مهم است. همچنین چینی‌ها در پروژه‌های آینده عربستان هم سرمایه‌گذاری زیادی انجام داده‌اند و باتوجه به این موارد باید بدانیم که آرامش و صلح در خاورمیانه تا چه اندازه می‌تواند برای پکن مورد توجه باشد و همچنین چین نمی‌خواهد که آمریکا به‌تنهایی در منطقه حضور داشته باشد و در سال‌های اخیر هم نشان داده که با نزدیکی به ایران، عربستان، اعراب حاشیه خلیج فارس و... جای خود را در منطقه باز کند که باتوجه به قراردادها و البته میانجی‌گری بین ایران و اعراب به چنین جایگاهی رسیده است.

* قاسم محبعلی

تحلیلگر بین‌‌الملل