پایتختِ مستعدِ لرزش

با وجودی که بیش از دو دهه از وقوع این زلزله می‌گذرد، اما به گفته کارشناسان سوانح طبیعی، ما به اندازه کافی از این ماجرا عبرت نگرفتیم. سال هاست که کارشناسان از وقوع زلزله‌ای در پایتخت هشدار می‌دهند. زلزله‌ای که اگر با بیش از 6ریشتر در این شهر بزرگ روی دهد، قطعا تبعات جبران ناپذیری خواهد داشت. هرچند گوش مسئولان همچنان بدهکار هشدارهای کارشناسان نیست و به گفته فریبرز ناطقی الهی، هر سال در سالگرد بم، تنها همان گفته‌های سال قبل تکرار می‌شود و اقدامی جدی برای پیشگیری از وقوع زلزله احتمالی در تهران، تاکنون صورت نگرفته است.

فریبرز ناطقی الهی، استاد نمونه کشور در مهندسی زلزله، درباره وقوع زلزله در تهران، به «آرمان‌ملی» گفت: من همین الان سخنرانی داشتم درباره زلزله بم در شهر کرمان، متاسفانه مسئولان کشور درس‌هایی را که باید از زلزله بم می‌گرفتند، هیچ کدام را یاد نگرفتند. در این سمینار هم متاسفانه باز همان حرف‌های کلی و بحث‌هایی که به صورت کلان است و هیچ راه حل منطقی و قابل قبولی را ارائه نمی‌دهد، باز بحث و گفت‌وگو شد، مثل هر سمینار دیگری که در مسائل سوانح و به‌خصوص زلزله رخ می‌دهد، باز هم دوباره تکرار مکررات است.

دقیقا می‌دانیم باید چه کنیم

ناطقی الهی درباره درس‌هایی که از زلزله بم گرفتیم، افزود: چندتا درس مهم از زلزله سال82 در بم یاد گرفتیم. یکی این بود که وقتی زلزله در یک شهری که انسجام داشت و 90هزارنفر در آن ساکن بودند، در عرض چند ثانیه 50هزارنفر، آمار رسمی از 34هزارنفر تا آمار غیررسمی تا70هزارنفر، اگر میانگین این را در نظر بگیریم، یک شهر 90هزارنفری وقتی زلزله در آن رخ داد، 50هزارنفر، یعنی نیمی از مردم یک شهر از بین رفتند. این درس مهمی است. باید به آن توجه شود. این به این معنی است که اگر در شهرکرمان هم این زلزله رخ بدهد، از یک میلیون یا 800هزارنفری که مردم این شهر هستند، باید فرض کنیم که بین 400تا500هزارنفر از بین می‌روند. اگر این را تعمیم بدهیم به شهر تهران که اکنون به نظرمن حادترین منطقه کشور، برای زلزله تهران است. زیرا سکونتگاهی است که دارای حدود14میلیون نفر انسان است. اگر با همین فرض زلزله شهری که در بم رخ داد، این را تعمیم دهیم، خواهیم دید که باید منتظر حداقل6میلیون نفر کشته، زخمی، و مصدوم باشیم. ولی به هرحال داریم درباره اعداد آخرالزمانی صحبت می‌کنیم. این درس را متاسفانه یاد نگرفتیم. هنوز درباره کلیات صحبت می‌کنیم که باید این کارها را بکنیم. درصورتی که ما الان دقیقا می‌دانیم که باید چه کار کنیم و نمی‌کنیم.

مدیران جدی بگیرند

او با اشاره به دومین درسی که از زلزله بم گرفتیم، ادامه داد: دومین درس این بود که 50هزارنفر از 90 هزارنفر جمعیت شهر از بین رفتند. یعنی شهر نصف شد. اما بلافاصله در دوسه روز بعد زلزله، جمعیت شهر 130هزارنفرشد. معنی‌اش این است که شهرهای اقماری هجوم آوردند به این شهر زلزله زده، برای انواع مسائل. از جمله بزهکاری، بزهکاری‌های وحشتناکی در این شهر رخ داد، که اصلا قابل بیان نیست. دزدی‌هایی رخ داد. خیلی اتفاقاتی که بیان نشود بهتر است، اما درسی که باید از آنها یاد گرفت، این بود که شهر تهران، بین دو و نیم تا سه و نیم میلیون نفر در شهرهای اقماری تهران و اطراف تهران هستند. به اصطلاح در حلبی‌آبادهایی زندگی می‌کنند که ساختمان‌هایشان دارای انسجام صفر هم نیست. حالا فرض کنید، تهران زلزله‌ای رخ دهد، 5 تا6میلیون نفر زخمی و کشته خواهیم داشت و بلافاصله این 3میلیون نفر، برای تامین آذوقه و زندگی خود، چاره‌ای هم البته ندارند، وارد تهران می‌شوند و تهران یک مکافاتی از نظر بزهکاری و هزاران مساله اقتصادی و اجتماعی دیگر می‌شود. خب اینها در کجا بحث می‌شود در کشور ما و در حاکمیت؟

ناطقی الهی با اشاره به تاریخ زلزله‌ها در ایران گفت: تاریخ زلزله‌های ایران حداقل در 200سال گذشته، همه در مناطق روستایی یا در مناطق بیابانی رخ داده است و تلفات آنقدر بالا نبوده است. زلزله بم، اولین زلزله تاریخ اخیر بود که در یک شهر رخ داد. ما دیدیم که 50درصد مردم این شهر متاسفانه از بین رفتند. اینها شوخی نیست.

همچنان سخن‌های تکراری

استاد نمونه کشور در مهندسی زلزله افزود: ما هر سه چهار سال مدیرانمان تغییر می‌کنند. یک سری مدیران تازه می‌آیند و همه این افراد باز از اول شروع می‌کنند. انگار پیشینه‌ای نبوده است. من در همین کنفرانس دیدم که، داریم همچنان همان سخنانی را که بعد از زلزله رودبار منجیل سال 69و 70 صحبت کردیم، دوباره همان سخن‌ها را می‌گوییم. این باعث افسردگی است. ما کشوری هستیم که کاملا می‌دانیم پهنای زلزله‌مان چقدر است. کاملا می‌دانیم آسیب پذیری هایمان چه است. کاملا راه‌ها و روش‌های مقاوم سازی و مقابله و مدیریت بحران را داریم. ولی متاسفانه یک سری مدیرانی داریم، که مثلا یکی دوسال است که آمدند. تازه این کلمات را شنیدند. ما پیشینه صد ساله روی زلزله‌ها داریم. تجاربی داریم. اینها را باید به کار بگیریم و استفاده کنیم که اگر نکنیم در تهران ما حقیقتا آخرالزمان را خواهیم دید. این جمله‌ای است که من بارها گفتم. اگر زلزله 7به بالا در تهران رخ دهد، پایان یک تمدن در تهران خواهد بود.

ناطقی الهی با بیان اینکه ما از زلزله بم درس نمی‌گیریم، بیان کرد: در یک سمینار زلزله در روزی که تخصیص پیدا کرده است دراستان به مطلب بم، ما اصلا درس‌های آن را به کار نمی‌بریم و همه داریم در مسائل حاشیه‌ای و واهی صحبت می‌کنیم. اگر امروز به این مساله به صورت جدی نپردازیم، تاوان و تبعات آن را با جان و مال مردم در مقیاسی بسیار وحشتناک خواهیم پرداخت. اگر زلزله در تهران که مرکز تمام اتفاقات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است، رخ دهد، اگر زلزله تهران را نابود کند، چون افراد وابستگی‌های خانوادگی و اقتصادی با تمام شهرهای دیگر دارند، آنها هم متاثر خواهند شد. با توجه به اینکه شرایط مرزی و ژئوپلیتیکی که امروزه بر ما حاکم است، کشورهای همسایه نیز، کشورهای خیلی دوستی نیستند. اگر اتفاقی بیفتد و پایتخت ما که مرکز سیاسی ماست از بین رود، انتظار این را باید داشت که پایان کشور را داشته باشیم. این مساله خیلی جدی است و باید مسئولان ما جدی بگیرند. اگر در تهران زلزله‌ای با بیش از 7ریشتر رخ دهد، مشکلات بسیار وسیعی در سطح حاکمیتی در سطح کشور خواهیم داشت. این شوخی بردار نیست.