پایداری اجتماعی و زیست محیطی

 پایداری اغلب مترادف محیط زیست تلقی می‌شود، اما این تمام داستان نیست. پایداری فقط مربوط به محیط زیست نیست و در مورد برابری اجتماعی و رفاه اقتصادی نیز هست. بررسی تعادل پیچیده بین فعالیت‌های انسانی و فرآیندهای محیطی شهرها و مناطق شهری کلید پایداری واقعی است و پایداری برای سیاره زمین و برای افرادی که در آن ساکن هستند، نقطه عطف زندگی است. برای ایجاد درک انتقادی از توسعه شهری پایدار نیاز به مقابله با چالش‌های پیچیده شکل‌گیری شهرهای پایدار است. اینکه چگونه فرآیندهای توسعه شهری درک، ارزیابی و مدیریت شود از طریق یک برنامة با دقت طراحی شده که شامل سیاست شهری، برنامه‌ریزی و علوم زیست محیطی است، حاصل می‌گردد، اما لازم است درکی گسترده از پیوندهای بین اکوسیستم‌های شهری، سیستم‌های شهری (برنامه‌ریزی، حمل و نقل، انرژی، بازیافت و غیره) و مشکلات چند بعدی شهرنشینی، به‌ویژه آنهایی که به سیاست‌های عمومی و اجتماعی مربوط می‌شود، حاصل گردد. ساختن جوامع و شهرهایی که از نسل بعدی حمایت کند و یا به بیان ساده‌تر هوای نسل آیندة انسان‌ها را نیز در مدت حیات خود و در مسیر استفاده از منابع طبیعی و سیر تکاملی رشد و زندگی خود در رویارویی با محیط زیست داشته باشد، و اینکه هر کدام از ما بتوانیم تأثیر ماندگاری در مسیر زندگی‌مان داشته باشیم به درک عمیقی از چالش‌های محیطی فعلی و دانش و مهارت‌هایی که برای پاسخ به این مسائل مهم که حاصلش پایداری است، منجر می‌گردد. پروژه برنامه‌ریزی برای پایداری اجتماعی شهری و توسعه مناطق شهری پایدار، با هدف تشدید پایداری اجتماعی به عنوان یک مفهوم مهم و اساسی یکی از مبرم‌ترین مسائل در شهرها است. تحقیقات نشان می‌دهد که شناخت سیاست‌ها، رویکردها، فرآیندها و مسائلی که برای آینده سیارة ما حیاتی هستند، نحوه زندگی و تصمیم‌گیری ما در مورد محیط زیست، از جمله شهرهایمان، چگونگی ایجاد پیش‌شرط‌ها و فرصت‌ها برای تعامل افراد با جامعه و با محیط زیست شهری، نشانه‌ای از اهمیت مسأله «پایداری اجتماعی» است ودر دستور کار هر برنامه ریزی شهری قرار دارد. پایداری اجتماعی در تلاش است تا شرایط زندگی را برای افرادی که در حال حاضر ساکن شهرها هستند و یا در آینده در شهر زندگی می‌کنند بهبود بخشد این یک مفهوم پر ارزش و چند بعدی است که جنبه‌های متعددی از زندگی را در بر می‌گیرد. برابری اجتماعی، تنوع مشمولیت رفاه اجتماعی، انسجام در مشارکت، نمونه­هایی از مفاهیم بسیاری هستند که ایده پایداری اجتماعی را متصورند. تا به امروز، اجماع در مورد چگونگی مفهوم سازی و ارزیابی پایداری اجتماعی حاصل نشده است. زیرا ترتیبات اجتماعی پایدار به‌طور مشخص در جنبه‌های مختلف قابل ارزیابی است، و تمرکز را از جنبه‌های «ملموس‌تر» پایداری اجتماعی مانند اشتغال و مسکن به جنبه‌های «ناملموس‌تر» مانند رفاه و احساس خوب اجتماعی سوق می‌دهد. از آنجا که این جنبه‌های اخیر را نمی‌توان مستقل از شرایط زمینه‌ای محیط زندگی افراد ارزیابی کرد، نیاز به ارزیابی پایداری اجتماعی نیز مهم است. مطالعه مفهوم پایداری اجتماعی شهری برای شناسایی و اجرابه دو چالش روش‌شناختی می‌پردازد. اولین مورد: چالش تبدیل مفهوم گسترده پایداری اجتماعی شهری که به اهداف خاصی مربوط می‌شود و چند بعدی بودن و کلی بودن آن برای تفسیرپذیری ذهنی افراد پیچیده است و ممکن است با مطالبات ساکنان در مناطق شهری مطابقت نداشته باشد زیرا منافع عموم جامعه و محیط زیست را حافظ است و از طرفی چالش دوم: ارزیابی پایداری اجتماعی شهری در سراسر مراحل این ایده توسعه یافته و عملیاتی کردن پایداری اجتماعی در محیط را می‌طلبد. اهدافی مانند ارتقای انسجام اجتماعی یا رفاه اجتماعی، اغلب توسط برنامه‌ریزان تحت عنوان چتر پایداری اجتماعی شهری تعیین می‌شود و همین مفاهیم برای شناسایی شاخص­هایی برای ارزیابی پیامدهای اجتماعی در مورد پایداری شهری که عمدتاً بر عوامل محیطی و اقتصادی متمرکز شده است و اغلب جنبه اجتماعی وعمومی دارد، حیاتی است و با بررسی تأثیر برنامه ریزی شهری بر سطح پایداری اجتماعی شهری، یک چارچوب مفهومی کلیدی را برای پایداری اجتماعی شهری ترسیم می‌کند و سپس این چارچوب در ارتقای عدالت اجتماعی و شهرنشینی هدایت هدایت خواهد شد و اساساً توسعه شهری را در پی خواهد داشت.

* امیرحسین روان

کارشناس امورشهری