بازگشت به مسیر گفت‌و‌گو؟

جامعه ایران در ادوار اخیر با چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی روبه‌رو هستند و معتقدند که دولت‌ها توجه زیادی به دغدغه آنها ندارند آنها بر اساس منابع و مطالبات از مسئولان وضعیتی با ثبات می‌خواهند، شرایطی که با آن هم فاصله زیادی داریم. بعد از روی کارآمدن دولت چهاردهم در حالی که تقریبا نیمی از جامعه در انتخابات شرکت نکرده بودند، به‌نظر می‌رسد مسئولان تلاش دارند تا موانعی را که باعث فاصله ملت و دولت شده، کاهش دهند. همانطور که از ادبیات پزشکیان بر می‎‌آید به‌نظر می‌رسد وی برای کاهش این فاصله مجوزهایی دریافت کرده است که عدم اجرای قانون حجاب یکی از آنها محسوب می‌شود ولی برای جذب اعتماد شهروندان همچنان فاصله زیادی وجود دارد. روزگذشته پزشکیان در آیین گرامی‌داشت روز زن به جامعه پیشنهاد داد تا پیش از حضور در خیابان‌ها برای حل مشکلات می‌توان گفت‌وگو کرد. آنچه مشخص است دیالوگی که نتیجه در برداشته باشد می‌تواند بهترین و البته کم‌هزینه‍‌ترین راه بین دولت و ملت محسوب شود. در این مورد با یکی از جامعه‌شناسان سیاسی گفت‌وگو کرده‌ایم. مطهرنیا معتقد است جامعه ایران همواره خود را آماده گفت‌وگو نشان می‌دهد و این سیستم است که باید با چند نشانه مهم آنها را به میز گفت‌وگو دعوت کند. در ادامه این مصاحبه را می‌خوانید. 

انسجام برای گفت‌وگو

مهدی مطهرنیا، آینده‌پژوه ‌سیاسی در واکنش اینکه دولت تلاش دارد تا با جامعه دیالوگ بیشتری برقرار کند و این گفت‌وگو به چه زیرساخت‌هایی نیاز دارد به ‌خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید: «آنچه رئیس‌جمهوری می‌گوید از نظر منطق سیاسی صحیح است اما این منطق باید محتوای عملیاتی داشته باشد. در همگرایی میان جامعه و حاکمیت 6 «هـ» را مطرح خواهم کرد. هم‌پذیری، هم‌نشینی، هم‌فکری، هم‌گامی، هم‌دلی و هم‌بستی. بال‌های گوناگون حاکمیتی باید خود را جزوی از ملت بدانند نه اینکه بخواهند در تعاریف خود بین اقشار جامعه مرزبندی کنند. نظام‌های اقتدارگرا که مشروعیت خود را از آن مردم نمی‌دانند، هرگز دنبال راهی برای گفت‌وگو و هم‌پذیری نیستند. دولت‌ها باید براساس تکلیفی که مردم بر دوش آنها گذاشته‌اند، خود را پاسخگو بدانند. تاکید پزشکیان درست است. انسان‌های متمدن و دارای ارزش و فرهیخته همواره دنبال ایجاد فضای گفت‌وگو هستند تا با کمترین هزینه بیشترین منافع را به‌دست بیاورند. جامعه ایران همواره تلاش کرده تا با دولت‌ها گفت‌وگو کند و البته همین راه را ادامه خواهد داد ولی مشاهده کردیم که قوه مجریه در دورن خود نتوانسته به این گفت‌وگوها پاسخ دهد و هر بار برای دیالوگ، شهروندان با در بسته روبه‌رو می‌شوند. به‌هر ترتیب شهروندان با واگرایی از دولت‌ها به‌‎سمتی می‌روند که بر اساس عملکردها، پرسش‌های مشکل‌تری از مسئولان خواهند پرسید». این جامعه‌شناس سیاسی ادامه می‌دهد:‌ «نخست از رئیس‌جمهور این پرسش را باید پرسید که آیا 3 قوه و البته سایر نهادهای فراقوه‌ای توانسته‌اند به یک ادبیات مشترکی برسند؟ امروز اگر نتوانند در دورن خود به ادبیات مشترک برسند با جامعه هم نمی‌توانند ارتباط محکمی بگیرند. در شرایطی که برخی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم تلاش دارند تا کارایی دولت را کاهش دهند، آیا شهروندان می‌توانند انتظار داشته باشند که دولت توانایی چانه‌زنی با جامعه و عملی‌کردن وعده‌ها را داشته باشد؟ او اکنون در آستانه شش ماهگی خود است و در این مدت با یقین می‌توانیم بگوییم که حداقل به 70 درصد مسائل ریز و درشت کشور چه داخلی و چه خارجی اشراف دارد ناترازی‌ها اکنون معیشت جامعه را با خطر جدی روبه‌رو کرده است. سیل بحران‌ها در حال تبدیل‌ شدن به شرایط فرابحرانی است و در این وضعیت آنچه مهم‌تر از هرچیزی باید مدنظر قرار بگیرد شفافیت با جامعه و شنیدن صدای آنها است». مطهرنیا با تاکید بر اینکه جامعه همواره خود را برای گفت‌وگو آماده نشان داده است، اضافه می‌کند:‌ «آیا مردم در همین انتخابات اخیر با سیستم گفت‌وگو نکرده‌اند؟ یا در مراحل دیگر اجتماعی همواره تاکید بر گفت‌وگو است، این نشان می‌‌دهد که قوه اجرایی باید با چند حرکت چشم‌گیر خود را آماده دیالوگ دوجانبه نشان دهد. رای به پزشکیان هرچند حداقلی بود ولی همین درصد آرا برای ایجاد فضای گفت‌وگو بود. مردم نشان دادند که به‌دنبال رئیس‌جمهوری هستند تا بتواند به وعده‌های حداقلی خود عمل کند. این نشان می‌دهد برای تکرار چنین حضور تعیین‌کننده‌ای دولت باید نشانه‌های به جامعه بدهد. در مرحله نخست پزشکیان باید مواضع خود را با ساختار سخت قدرت مشخص کند و بعد از آن با دریافت مجوزهایی در میدان عمل با مردم سخن بگوید. در غیر این صورت چه در سیاست داخلی، دیپلماسی، اقتصاد جهانی با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهیم بود». این جامعه‌شناس سیاسی با تذکری به دولت چهاردهم می‌گوید:‌ «در نظام بین‌الملل با آمدن ترامپ شرایط غیرقابل پیش‌‎بینی خواهد بود که مردم همواره هزینه‌ای آن را می‌پردازند. همین مورد نشان می‌هد در سیاست خارجه هم باید نظر و نگاه شهروندان مورد نظر قرار داده شود. مقدمه گفت‌وگو این است که همه شهروندان را با یک چشم ببینند. نمی‌توانیم بین آن قشری که اکنون معترض است و آنهایی که به حاکمیت نزدیک هستند مرزبندی کنیم. شهروندان می‌خواهند کشور به دست نخبگان اداره شود تا جامعه به جایگاه اصلی خود بازگردد. لازمه اول گفت‌وگوی حاکمیت و جامعه، حضور نخبگان در لایه‌های حاکمیت است. براساس هزینه‌هایی که جامعه ایران در طول نزدیک به 5 دهه داده‌ است، اکنون در چارچوب قانون اساسی می‌پرسد برای ما چه کرده‌اید؟ با همه این شرایط باید بگویم که جامعه مدنی ایران همچنان حاضر است برای بهبود وضعیت هزینه بدهند چون می‌خواهد از کشور خود حمایت کند ولی به این میزانی که شهروندان به کشور تعصب دارند، آیا مسئولان به دغدغه‌ شهروندان اهمیت می‌دهند؟ برخی ساختارها برای گسترش دامنه گفت‌وگو نیاز به اصلاح دارد».ند‌اند

مشکلات را به خیابان نکشیم

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری در مراسم تجلیل از مقام زن با تاکید بر این‌که «باید با گفت‌وگو مسائل و اختلاف‌ها را حل کنیم»، گفت: «با دعوا چه کسی ضرر می‌کند؟ فقط کشور ضرر می‌کند. سعی می‌کنیم با مستندات سیاست‌گذاری کنیم. اگر بتوانیم باهم گفت‌وگو کرده و مشکلات را به خیابان نکشیم ما قادر هستیم همه مشکلات را حل کنیم. در کدام دولت ما توانسته بودیم استاندار سنی بگذاریم؟ در سیستان و بلوچستان استاندار بلوچ گذاشتیم. همه این‌ها برای ایران است. امروز سنگین‌ترین وزارتخانه در دست یک خانم است. با همراهی و کمک رهبری بود. این همراهی اگر نبود، نمی‌شد. امروز در خیلی معاونت‌ها و استانداری‌ها خانم‌ها به صحنه آمدند».