آلبرت بغازیان در گفت‌وگو با «آرمان ملی»:
تحرک دلار باعث جهش تورم می‌شود
آرمان ملی- احسان انصاری: افزایش قیمت‌ها در بازار طلا و ارز و ثبت رکوردهای جدید و البته نجومی در این بازارها به‌خصوص برای انواع قطعات سکه و طلا موجب شده است فعالان بازار و کارشناسان اقتصادی بر پرریسک بودن معاملات در این شرایط تأکید کنند، هرچند عامل اصلی افزایش قیمت طلا و سکه مخصوصاً در روزهای اخیر ناشی از افزایش محسوس قیمت طلای جهانی و صعود اونس طلا است، اما بخشی از این افزایش قیمت‌ها هم به‌خاطر افزایش قیمت ارز در بازار است.
تحلیلگران بر این باورند که ترکیبی از عوامل داخلی نظیر کسری بودجه، کاهش عرضه ارز و افزایش انتظارات تورمی، و عوامل خارجی مانند تنش‌های خاورمیانه و سیاست‌های پولی جهانی، بازار ارز را در فاز جدیدی از نوسان قرار داده است. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی مهم‌ترین دلایل افزایش نرخ ارز و طلا با دکتر آلبرت بغازیان اقتصاددان گفت‌وگو کرده است. بغازیان در این زمینه معتقد است: «در شرایط کنونی نرخ‌های متفاوتی از ارز در سامانه‌های مختلف مطرح می‌شود. افزایشی یا کاهشی شدن نرخ ارز بستگی به این دارد که دو گروهی که بر سر ارز توافق می‌کنند به چه رقمی دست پیدا کنند. این در حالی است که ما با وضعیت شناوری مواجه هستیم و مشخص نیست که چه زمانی این وضعیت به ثبات می‌رسد. آن چیزی که باعث افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر شده تشکیل بازار ارز توافقی بوده است. این در حالی است که من مخالف این تصمیم نیستم و نباید نرخ ارز نیمایی همچنان باقی می‌ماند اما معتقدم زمانی که برای این تصمیم‌گیری در نظر گرفته‌اند زمان مناسبی نبوده است. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که سیاست‌های جبرانی نیز برای آن در نظر گرفته نشده است. بدون تردید افزایش قیمت نرخ ارز به همراه خود تورم خواهد آورد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
مهم‌ترین دلایل افزایش قیمت ارز و سکه در روزهای اخیر چیست؟
برای اینکه دلیل افزایش قیمت نرخ ارز را مورد بررسی قرار بدهیم باید در فاصله افزایش قیمت دلار از70 هزار تومان به77 هزار تومان را مورد تحلیل قرار بدهیم. به هر حال برای اینکه قیمت دلار به70 هزار تومان برسد دلایل مختلفی وجود داشته که هر کدام به نوبه خود در روند صعودی قیمت دلار تأثیرگذار بوده است. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که هر عاملی که تاکنون نرخ ارز را افزایش داده ماندگار شده و مرتفع نشده که دوباره قیمت دلار به نرخ قبلی بازگردد. حتی در شرایطی که یک عامل نیز از بین رفته به سرعت عامل دیگری جای آن را گرفته و بیش از گذشته قیمت ارز را افزایش داده است. در واقع در هفته گذشته بوده که قیمت دلار از 70 هزار تومان به 77 هزار تومان افزایش پیدا کرده است. برای پیدا کردن دلیل این قضیه نیز باید متغیرهای متفاوت را در نظر گرفت، اما در هر صورت مناسبات اقتصادی داخلی در هفته اخیر تغییر نکرده و نمی‌توان عنوان کرد که دلیل اصلی افزایش نرخ ارز تغییر مناسبات اقتصادی درکشور بوده است.
مهم‌ترین اتفاقی که در روزهای اخیر رخ داده سقوط دولت بشار اسد در سوریه بوده است. این اتفاق به چه میزان بر افزایش نرخ دلار و ارز تأثیرگذاشت؟
سقوط دولت بشار اسد در کوتاه‌مدت غیرقابل پیش‌بینی و تکان‌دهنده بود. با این وجود در ماه‌های اخیر تنش‌های زیادی در منطقه وجود داشته که ترورهایی صورت گرفته که باعث افزایش نرخ ارز تا به این اندازه نشده است. به همین دلیل نمی‌توان سقوط بشار اسد را به عنوان یک عامل کلیدی برای افزایش نرخ ارز در نظر گرفت. سقوط دولت بشار اسد نیز رخ داده و دیگر تکرار نمی‌شود و به همین دلیل نیز نمی‌توان عنوان کرد شرایط مانند حمله اسرائیل به غزه است که ممکن است دوباره به حالت قبلی برگردد. عامل دیگری که می‌تواند در این زمینه تأثیرگذار باشد نزدیک شدن به آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا است. این در حالی است که ترامپ نیز در دوران رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری دیدگاه‌های خود را درباره ایران مطرح کرده است. به همین دلیل شاید در شرایط کنونی زود است که اثرات حضور ترامپ در کاخ سفید را بر اقتصاد ایران مشاهده کنیم و هنوز مشخص نیست که رویکرد ترامپ نسبت به ایران به چه صورت خواهد بود و آیا رویکردی که وی در پیش خواهد گرفت باعث افزایش نرخ ارز خواهد شد و یا خیر. در نهایت عامل اصلی که قیمت ارز و طلا را در روزهای اخیر افزایش داده تشکیل بازار ارز توافقی است.
چرا تشکیل بازار ارز توافقی مهم‌ترین دلیل افزایش قیمت ارز در روزهای اخیر بوده است؟
هدف کسانی که تصمیم گرفتند بازار ارز توافقی شکل بگیرد این بود که ارز ترجیحی حذف شود و دیگر دولت و بانک مرکزی قیمت‌گذاری نکند. به همین دلیل تلاش شد نرخ ارز را صادرکنندگان با توافق واردکنندگان مشخص کنند که هر دو طرف رضایت داشته باشند. این در حالی بود که صادرکنندگان همواره گلایه می‌کردند که نرخ بازار آزاد از نرخ ترجیحی بیشتر است و به همین دلیل تمایلی به نرخ نیمایی یا ترجیحی نداشتند. وضعیت واردکننده، اما متفاوت بود و واردکنندگان خوشحال بودند که با نرخ پایین‌تری کالا به دست آنها می‌رسد. در این میان رآنتی‌شکل می‌گرفت که همواره درباره آن صحبت و گفته می‌شد که باید مانع از تخصیص ارز به واردکنندگان شد. ما به جای اینکه برای حذف رانت، بازار را به هم بریزیم باید نظارت خود را قوی‌تر می‌کردیم. اما این اتفاق رخ نداد و دولت و بانک مرکزی تصمیم گرفتند به جای اینکه دیکته بنویسند و اشتباهات را تصحیح کنند از اساس دیکته ننویسند. جایگزین این وضعیت نیز بازار ارز توافقی است که مورد نظر وزیر اقتصاد بود. وزیر اقتصاد معتقد بود نرخ ارز باید بالاتر برود تا صادرکنندکان در بازار دخالت کنند و در نهایت رانت نیز حذف شود. البته من می‌دانم که بانک مرکزی چندان رضایتی نسبت به این موضوع نداشته است. به هر حال در هفته‌های اخیر آقای فرزین در بانک مرکزی نوعی ثبات در بازار ارز ایجاد کرده بود که با اتخاذ برخی تصمیم‌ها در حوزه‌های دیگر اقتصادی دوباره نرخ ارز روند افزایشی به خود گرفت. هنگامی که زمزمه حذف ارز نیمایی با هدف پایان دادن به رانت بود و تلاش می‌شد نوعی تک نرخی در بازار ایجاد شود همزمان دولت بشار اسد در سوریه نیز سقوط کرد و زمان ریاست جمهوری ترامپ نیز نزدیک‌تر شد و در نتیجه گرد و خاک‌های ناشی از این حوادث با هم تلاقی پیدا کرد.
روند صعودی نرخ ارز و طلا همچنان ادامه پیدا می‌کند و یا اینکه دوباره کاهش پیدا می‌کند؟
در شرایط کنونی نرخ‌های متفاوتی از ارز در سامانه‌های مختلف مطرح می‌شود. افزایشی یا کاهشی شدن نرخ ارز بستگی به این دارد که دو گروهی که بر سر ارز توافق می‌کنند به چه رقمی می‌رسند. این در حالی است که ما با وضعیت شناوری مواجه هستیم و مشخص نیست که چه زمانی این وضعیت به ثبات می‌رسد. آن چیزی که باعث افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر شده تشکیل بازار ارز توافقی بوده است. من مخالف تشکیل بازار ارز توافقی نیستم و نباید نرخ ارز نیمایی همچنان باقی می‌ماند، اما معتقدم زمانی که برای این تصمیم‌گیری در نظر گرفته‌اند، مناسب نبوده است. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که سیاست‌های جبرانی نیز برای آن در نظر گرفته نشده است. بدون تردید افزایش نرخ ارز به همراه خود تورم خواهد آورد. برخی حاضر نیستند با نرخی که کالا را خریده‌اند بفروشند و به همین دلیل کمبودهایی در بازار به وجود می‌آید. از سوی دیگر این گروه مطمئن هم نیستند که این نرخ کاهشی می‌شود. در نتیجه بازار با کمبود برخی کالاهای وارداتی مواجه می‌شود و در نهایت قیمت‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. اگر دولت به دنبال رفاه مردم است زمان مناسبی را برای این تصمیم در نظر نگرفته است. واقعیت این است که آنچه دارای اهمیت است سفره مردم است و سفره مردم باید برای دولت در اولویت باشد. نکته مهم دیگر اینکه نرخ توافقی نباید فاصله زیادی از نرخ نیمایی بگیرد. بدون تردید هرچه نرخ ارز توافقی بالاتر تعیین شود به همان میزان نرخ ارز در بازار آزاد بیشتر خواهد شد. هنوز مشخص نیست که بانک مرکزی با چه استدلالی گمان می‌کند اگر بازار توافقی را شناور کند قیمت بازار آزاد کاهش پیدا می‌کند. مگر بازار خودرو را توانستیم با این روش مدیریت کنیم. در همان زمان نیز خودروسازان قیمت را30 درصد افزایش دادند.
وزیر اقتصاد معتقد بود نرخ ارز باید بالاتر برود تا صادرکنندگان در بازار دخالت کنند و در نهایت رانت نیز حذف شود. البته بانک مرکزی چندان رضایتی نسبت به این موضوع نداشته است
در چنین شرایطی چشم‌انداز پیش روی بازار ارز و طلا همچنان صعودی خواهد بود؟
من فکر می‌کنیم فرایند و سازوکاری که در درون بازار توافقی می‌گذرد تا یک نرخ تعیین شود اشکال دارد. نکته دیگر اینکه محوریت تصمیم‌گیری در بازار توافقی با چه کسانی است؟ آیا تنها زور صادرکنندگان در آنجا زیاد است و یا اینکه واردکنندگان نیز قدرت چانه‌زنی دارند؟ آنچه مشخص است این است که صادرکننده‌ای که ارز را در اختیار دارد در تعیین نرخ ارز دست بالاتری دارد. در چنین شرایطی باید انتظار افزایش نرخ ارز را داشته باشیم. با اینکه من معتقدم بانک مرکزی در زمان دکتر فرزین منطقی و عقلایی عمل کرده اما جای تعحب دارد که سازوکار جدیدی که برای تعیین نرخ ارز در نظر گرفته شده منطقی عمل نمی‌کند.
این سازوکار تعمدا در نظر گرفته شده و یا از روی ناآگاهی بوده است؟
من فکر می‌کنم خیلی خوش‌بینانه به موضوع نگاه شده است. به هر حال افراد آگاهی بر مسند تصمیم‌گیری قرار دارند و هدف آنها نیز این بود که قیمت ارز را کاهش بدهند. با این وجود آن چیزی که در بازار ارز در حال رخ دادن است انتظاراتی را برای بازار آزاد ایجاد کرده که قیمت ارز افزایش پیدا می‌کند.
ارسال نظر