سورِ سرخِ یلدا

اما مادربزرگ با آن گونه‌های گل انداخته از گرمای دیدار فرزندان و نوه‌هایش، اینجا نشسته است تا یلدایی دیگر، گل بگوید و گل بشنود. خان‌دایی هم وسط قصه‌های مادربزرگ، شعرهای پروین را می‌خواند. یکی حافظ را می‌آورد. از مطبخ صدا می‌آید که قدیم‌ها شاهنامه هم می‌خواندند. خلاصه اینکه در کنار آنان که گرمای وجودشان، دل‌هایتان را گرم می‌کنند، طولانی‌ترین شب سال، به یادماندنی‌تر خواهدشد.

مادربزرگ می‌گوید که توروخدا یه شب از اخبار نگید. برق هم که به امید خدا قطع نخواهد شد! قیمت بنزین و دلار را هم سرجدتان بی‌خیال شوید. خان‌دایی بیتی از پروین می‌خواند و همه سکوت می‌کنند. بچه‌ها مشغول شیطنت هستند، زن‌ها در مطبخ هندوانه و انار را قاچ می‌کنند. همه جا پر از سرو صداست و زندگی که در جریان است. شاید یلدا بهانه‌ای باشد برای آنکه یک شب، همه غم‌ها را کنار در بگذاریم و به خانه‌ای گرم، قدم نهیم. خانه‌ای که نصیب همه نمی‌شود. برخی در تنهایی خود، طولانی‌ترین شب سال را می‌گذرانند و شاید به همین علت است که رستوران‌ها و کافه‌ها و سفره‌خانه‌ها در سطح و اطراف شهر، در این شب برنامه‌های تفریحی ویژه‌ای تدارک دیده‌اند، تا شاید برخی ترجیح دهند، شب یلدا را در فضایی متفاوت سرکنند. هرچند برای برگزاری شبی گرم در رستورانی بزرگ حداقل باید نفری یکی دومیلیون پیاده شوید.

یک شب هزار شب نمیشه

سر چهارراه ایستاده، با شالی که محکم دور سر و گردنش پیچیده است، اما گرمایش به پای این سرمای استخوان سوز نمی‌رسد. می‌گوید امشب همه گل‌هایم را تقریبا فروختم. تنها چند دسته نرگس باقی مانده‌اند، درست وقتی منتظر است کسی باقی گل‌ها را بخرد، ناگهان خودرویی می‌زند روی ترمز و همه نرگس‌ها را می‌خرد، تا دخترک با لبخندی پررنگ به خانه برود. هرچند جز چندکلمه کوتاه، حرفی نمی‌زند و به چند گلفروش آن طرف چهارراه می‌پیوندد.

در کنار دیواری نشسته است، در چارچوب ورودی ساختمانی که شب‌ها درش بسته است، اما با بازشدن این در، این مرد هرروز به انتظار گرمایی که شاید نصیبش شود، کنار حلیم فروشی می‌نشیند. چشمانش آنقدرسریع دودو می‌زند، که انگار هیچ اعتمادی به هیچ‌کس ندارد. با کفشی پاره، که مشخص است حداقل یک ماه می‌شود از پا درنیاورده است، زل می‌زند به عابرانی که شاید او را به کاسه‌ای آش یا حلیم مهمان کنند. اما همه آنقدر عجله دارند که کسی او را نمی‌بیند.

بساط دستفروش‌هایی که آجیل می‌فروشند هم در چندروز قبل از یلدای امسال بد نیست. یک بسته کوچک پسته را 200هزارتومان می‌فروشد. پسته‌هایی ریز و برخی هم دهان بسته هستند، پیچیده در پتویی کهنه، می‌گوید خودم هم گران خریدم. یک هفته دیگر ارزان‌تر می‌شود، این گرانی‌ها به‌خاطر شب یلداست، هرچند می‌گوید سال قبل پررونق‌تر از امسال بود.

در مترو هم فروشنده‌ها می‌گویند بعد از روزهای کسادی بازار، حالا انگار به بهانه شب یلدا هم برخی شده خریدی کوچک هم می‌کنند. گل سری با شکل هندوانه، یا جوراب‌های با طرح شب یلدا، برخی هم زیورآلات می‌خرند.

اما مسافران مترو با دست‌های پر به خانه می‌روند. با توجه به تعطیلی‌های این هفته، برخی به بازار رفته‌اند، هرچند معتقدند که قیمت‌ها بسیار بالا بود. برخی به دلیل سرخی انار و هندوانه شب یلدا، درمهمانی‌ها هم لباسی سرخ برتن می‌کنند. این مساله سبب شده است که برخی فروشگاه‌ها هم پوشاکی با تم شب یلدا بیاورند. قیمت‌ها همچنان بالاست. یک ژاکت یا پیراهنی سرخ، بیش از یک میلیون تومان قیمت دارد. این درحالی است که آجیل و میوه‌ها و شیرینی‌ها هم هرکدام به دلیل این شب طولانی دچار افزایش بها شده‌اند. برای خرید یک کیک متوسط حدود یک کیلو باید حدود یک میلیون تومان بپردازی، خلاصه اینکه اجدادمان با این هزینه‌هایی که ما یک شب مهمانی یلدا را برگزار می‌کنیم، می‌توانستند چندماه یا حتی سال زندگی کنند!

افزایش انسجام اجتماعی

امان ا... قرایی مقدم درباره آیین شب یلدا به «آرمان ملی» گفت: بزرگداشت و پاسداری از میراث فرهنگی که هویت ملی و میهنی ماست، از لحاظ انسجام اجتماعی و اتحاد و همبستگی و اینکه جوانان ما به هویت ملی و میراث فرهنگی خود پی ببرند و به آیندگان منتقل کنند، بسیار اهمیت دارد. یعنی امثال شب یلدا، مهرگان، آبانگان، تیرگان، می‌دانید که ما در دوران باستان، هرماه حداقل یک سور یا جشن داشتیم. مثلا دی ماه در گذشته سه روز تعطیل بوده است، می‌دانید که پایه و اساس کریسمس هم برخی معتقدند، که همین شب یلدا بوده است. بنابراین بزرگداشت و پاسداری از شب یلدا و مانند اینها که کم هم نیستند، این جشن‌ها برای اینکه انسجام، وحدت ملی را بالاببرند و سرور و شادی را به درون جامعه بیاورند، همبستگی اجتماعی را افزایش می‌دهد و حتی می‌توانیم بگوییم که چون در شهرهای بزرگ خانواده‌ها در یک شب دور هم جمع می‌شوند. البته در شهرهای کوچک این شب نشینی‌ها بیشتر از شهرهای بزرگ است.

قرایی مقدم با بیان اینکه این دورهمی‌ها سبب کاهش احساس تنهایی در افراد می‌شود، افزود: به دلیل این دورهمی‌ها، افراد احساس تنهایی و بی‌کسی و بی‌هویتی نمی‌کنند و در نتیجه حتی جلوگیری از خودکشی می‌کند. زیرا فرد وقتی به سمت خودکشی می‌رود، که احساس کند تنها و بی‌هویت است. براساس تحقیقات مثلا کاتولیک‌ها کمتر از پروتستان‌ها خودکشی می‌کنند. برای اینکه روز یکشنبه در کلیسا دور هم جمع می‌شوند و افراد احساس تنهایی و بی‌کسی نمی‌کنند. همین طور نماز جماعتی که در ایران برگزار می‌شود، یا مراسم ایام عاشورا و.... کاتولیک‌ها وقتی که در کلیسا جمع می‌شوند، احساس می‌کنند که تنها نیستند. خودکشی چرا در برخی از استان‌ها بیشتر است؟ برای اینکه افراد دچار سرخوردگی می‌شوند، درمانده می‌شوند. در شهرهای بزرگی مثل تهران یکی از عوامل مهم خودکشی این است که افراد خودشان را بی‌کس و تنها احساس می‌کنند. از خانواده دور شدند.

این جامعه شناس، با اشاره به تئوری‌های علمی در افزایش اثرات مثبت دورهمی‌ها و جشن‌های بزرگ، ادامه داد: بنابراین براساس تئوری‌های علمی می‌توان به جرات گفت که برگزاری مراسمی مانند شب یلدا که افراد خانواده دور هم جمع می‌شوند، به‌خصوص نسل جوان، کمتر احساس تنهایی می‌کنند. چون احساس می‌کنند که خانواده و پیوندهایی دارند. بنابراین می‌توان گفت یکی از مزایای برگزاری جشن‌هایی مانند شب یلدا، علاوه برآن که ما هویت ملی خود را بزرگ می‌شماریم و به آن ادای احترام می‌کنیم، جلوگیری از بروز احساس تنهایی است. ما باید مانند کشورهای ژاپن و کره جنوبی و آمریکا، و همه کشورهای جهان سعی کنیم آن هویت ملی و میهنی خود را پاسداری کنیم. و به فرزندانمان منتقل کنیم. ایرانیان در طول تاریخ سعی کردند تا جشن‌های خودشان را از نوروز باستانی تا سیزده به‌در، از جمله شب یلدا را پاس بدارند.