سوریه در وضعیت چهل تکه گی قرار گرفته است

وی معتقد است: «به دلیل موقعیت ژئواستراتژیکی که سوریه دارد و اهداف و منافع بازیگران متعددی که در مسائل سوریه دخالت دارند ما با سرزمینی ایزوله و ساده مواجه نیستیم و این احتمال وجود دارد که اتفاقات در سوریه به شکلی رقم بخورد که بسیاری از کشورهای منطقه را درگیر کند. به عبارت دیگر می‌توان عنوان کرد زایمان سوریه راحت و آسان نیست. من معتقدم این زایمانی که امروز بر سوریه تحمیل شده نیز یک وضعیت طبیعی نیست و بیشتر شبیه سزارین است تا زایمان. در واقع شرایط به شکلی است که چالش‌های موجود در سوریه به شکلی جدی است که نمی‌توان شرایطی را تصور کرد که ترکش‌های آن به کشورهای دیگر منطقه برخورد نکند. عراق به دلیل مرز مشترک زمینی که با سوریه دارد از شرایطی برخوردار است که ممکن است تحت تأثیر اتفاقات سوریه قرار بگیرد. این وضعیت ممکن است برای یمن نیز با توجه به تنش‌هایی که با اسرائیل دارد وجود داشته باشد. ترکش‌های اتفاقات سوریه ممکن است حتی به ایران نیز برخورد کند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*با توجه به اتفاقاتی که در سوریه رخ داده چه آینده‌ای پیش روی این کشور خواهد بود؟

هنوز نمی‌توان هیچ چشم‌اندازی برای سوریه متصور شد و تنها چیزی که وجود دارد ابهام و تیرگی در افق پیش‌رو است. من فکر می‌کنم مردم سوریه روزهای سختی را پیش‌رو خواهند داشت. البته در شرایط کنونی مردم سوریه از سقوط دولت اسد خوشحال هستند و امیدوارند که روزهای خوبی برای آنها رقم بخورد. ما نیز امیدواریم روزهای خوبی در انتظار مردم سوریه باشد، اما به دلیل تعدد بازیگران داخلی و خارجی و تعدد منافع و اهداف این بازیگران بعید به نظر می‌رسد بتوان تحلیل دقیقی از سناریوهای محتمل ارائه داد. به عنوان مثال اسرائیل از همان ابتدای سقوط اسد به صورت مدوام در حال حمله به زیرساخت‌های سوریه است و تاکنون90 درصد زیرساخت‌های نظامی سوریه را نابود کرده است. از سوی دیگر اردوغان اعلام می‌کند تقسیم بندی که پس از جنگ جهانی صورت گرفته عادلانه نبوده و برخی مناطق شمال غربی سوریه مانند حمص، حلب و ادلب که در سوریه قرار گرفته باید در خاک ترکیه باشد. این چشمداشت‌های سرزمینی بعید است سوریه را به ثبات و آرامش برساند. در شرایط کنونی اسرائیل در جنوب و جنوب غربی در حال ترکتازی است و شمال و شمال غرب سوریه نیز مورد طمع ترکیه است و غرب سوریه یعنی منطقه دیرالزور و چاه‌های نفتی که در این منطقه وجود دارد همواره مورد توجه آمریکا بوده است. این در حالی است که موضوع کردها و مطالباتی که دارند نیز در آینده سوریه جدی است. به همین دلیل سوریه با وضیعت چهل تکه‌گی مواجه است و بعید به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت به ثبات و آرامش برسد. برخی که بدبینانه به مسائل سوریه نگاه می‌کنند از خطر تجزیه سوریه صحبت می‌کنند و در مقابل برخی نیز عنوان می‌کنند وضعیت کنونی در آینده نیز وجود خواهد داشت. این در حالی است که با توجه به شرایط موجود انسجام و وحدت سرزمینی سوریه محل تردید است و بعید به نظر می‌رسد شرایط به همین صورت ادامه پیدا کند.

*به دلیل اینکه بنیادگرایان فاتح دمشق دارای آرمان‌های فرامرزی هستند به چه میزان این احتمال وجود دارد که درگیری‌های احتمالی در سوریه به کشورهای دیگر منطقه نیز سرایت پیدا کند؟

به دلیل موقعیت ژئواستراتژیکی که سوریه دارد و اهداف و منافع بازیگران متعددی که در مسائل سوریه دخالت دارند، ما با سرزمینی ایزوله و ساده مواجه نیستیم و این احتمال وجود دارد که اتفاقات در سوریه به شکلی رقم بخورد که بسیاری از کشورهای منطقه را درگیر کند. به عبارت دیگر می‌توان عنوان کرد زایمان سوریه راحت و آسان نیست. من معتقدم این زایمانی که امروز بر سوریه تحمیل شده نیز یک وضعیت طبیعی نیست و بیشتر شبیه سزارین است تا زایمان. در واقع شرایط به شکلی است که چالش‌های موجود در سوریه به شکلی جدی است که نمی‌توان شرایطی را تصور کرد که ترکش‌های آن به کشورهای دیکر منطقه برخورد نکند. عراق به دلیل مرز مشترک زمینی که با سوریه دارد از شرایطی برخوردار است که ممکن است تحت تأثیر اتفاقات سوریه قرار بگیرد. این وضعیت ممکن است برای یمن نیز با توجه به تنش‌هایی که با اسرائیل دارد وجود داشته باشد. ترکش‌های اتفاقات سوریه ممکن است به ایران نیز برخورد کند. روزنامه فایننشال تایمز در این زمینه مدعی شده که ایران به دلیل اینکه عمق راهبردی خود را در سوریه از دست داده ممکن است در برنامه اتمی و دکترین هسته‌ای خود تغییر ایجاد کند. من معتقدم ما باید مراقب زایش و یا سزارینی که در سوریه رخ داده باشیم و تلاش کنیم که اثرات و تبعات به کمترین میزان خود برسد. من معتقدم ما باید مراقب زایش و یا سزارینی که در سوریه رخ داده باشیم و تلاش کنیم که اثرات و تبعات به کمترین میزان خود برسد. بدون تردید در چنین شرایطی دیپلماسی نقش مهمی خواهد داشت. بعید نیست که سرمستی ناشی از پیروزی موقت در سوریه باعث ایجاد اشتباه محاسباتی شود. این در حالی است که در طول تاریخ جنگ‌ها بر اثر اشتباه محاسبات صورت گرفته و نه محاسبات درست. در شرایط کنونی مهم‌ترین مولفه بازدارندگی افزایش انسجام ملی در داخل کشور است. این در حالی است که مهم‌ترین عامل موفقیت سیاست خارجی یک کشور انسجام داخلی است و در شرایطی که این وضعیت در کشور وجود داشته باشد ما زودتر به اهداف خود می‌رسیم.

*معادلات بین ایران و سوریه از این پس به چه سمتی خواهد رفت؟ از دست دادن جغرافیای استراتژیک سوریه چه تأثیری بر اهداف ایران در جبهه مقاومت خواهد داشت؟

سوریه دروازه‌ای برای ایران به سمت مدیترانه شرقی است. به همین دلیل یک ظرفیت ژئوپلتیکی برای حمل و نقل نفت و گاز و... ایران به شمار می‌رود. با این وجود ما کمتر موفق شدیم با همراهی کشورهای تأثیرگذار دنیا مگا پروژه‌های مهمی را در این منطقه به نتیجه برسانیم. بخش مهمی از انرژی کشورهای اروپایی از خاورمیانه تأمین می‌شود و ایران می‌تواند نقش مهمی در این زمینه داشته باشد که تاکنون محقق نشده است. من معتقدم با توجه به شرایط موجود ما باید الگوی رفتاری جدیدی را در سوریه تعریف کنیم. سرزمین سوریه میدان مناسبی برای تحرکات نظامی ایران نیست. حساسیت‌هایی که مردم سوریه نسبت به رژیم اسد داشتند و مشکلاتی که بین مردم و حکومت وجود داشت، باعث شده بود حکومت اسد مردم را از دست بدهد. رویکردی که اسد در حکومت خود دنبال می‌کرد فساد گره‌خورده با خشونت بود و به همین دلیل نیز بود که مردم حاضر نبودند از چنین حکومتی حمایت کنند. اکنون که حکومت اسد سقوط کرده، مردم سوریه برخی کشورها را در پدید آمدن شرایط ناگوار سوریه مقصر می‌دانند. با این وجود آنچه برای ما اهمیت دارد مردم سوریه هستند و آرزو می‌کنیم مردم سوریه بتوانند در آینده در سایه یک حکومت خوب زندگی کنند. از سوی دیگر به دلیل نابودی زیرساخت‌های نظامی و دفاعی سوریه و سهولت دسترسی اسرائیل به این سرزمین، حضور نظامی در آن دیگر توجیه ندارد و برای اثرگذاری بر سوریه باید سراغ ابزارهای اقتصادی رفت. باید الگوی رفتاری خود را نسبت به سوریه تغییر بدهیم و به جای پیروی از یک الگوی نظامی به سمت الگوی اقتصادی حرکت کنیم. در واقع حضور ما در سوریه باید در راستای اهداف اقتصادی باشد.

 مهم‌ترین عامل موفقیت سیاست خارجی یک کشور انسجام داخلی است و در شرایطی که این وضعیت در کشور وجود داشته باشد ما زودتر به اهداف خود می‌رسیم

*موقعیت ایران در محور مقاومت چگونه خواهد بود؟

جبهه مقاومت در واقع یک خودباوری برای کسب منافع ملی است و در سراسر منطقه گسترش یافته است. اینکه عنوان می‌شود گروه‌های جبهه مقاومت گروه‌های نیابتی ایران هستند صحیح نیست و کسانی که به چنین مسائلی دامن می‌زنند در حال تغییر دادن واقعیت هستند. ایران برای اینکه این گروه‌ها روی پای خود بایستند تا بتوانند منافع ملی خود را تأمین کنند به آنها کمک کرده است. در شرایط کنونی نیز هر کدام از این گروه‌ها دارای توانمندی‌هایی هستند که باید از این توانمندی‌ها در راستای منافع ملی خود استفاده کنند. موضوع محوری این گروه‌ها نیز فلسطین است. این در حالی است که تا زمانی که مسأله فلسطین حل نشود مسائل دیگر نیز حل نخواهد شد. حل شدن مسأله فلسطین نیز به این موضوع ارتباط پیدا می‌کند که رژیم صهیونیستی باید به حداقل‌های قطعنامه سازمان ملل و مورد نظر مردم فلسطین تن داده و دست از زیاده‌خواهی بردارد. ما نباید به شکلی رفتار کنیم که بار اصلی این مشکلات روی دوش ایران باشد و بلکه باید از طریق دیپلماسی با کشورهای منطقه و جهان تلاش کنیم حقوق از دست رفته مردم فلسطین به آنها بازگردانده شود.