دولت و گزینه‌های بنزینی روی میز

در حالی که برخی بر این باورند که افزایش قیمت بنزین تنها راهکار موجود برای مدیریت بحران‌های اقتصادی است، دیگران هشدار می‌دهند که این اقدام می‌تواند به افزایش تورم و گرانی در کشور منجر شود. از یکسو، واردات بنزین با قیمت‌های بالا و فروش آن به قیمت پایین، به نظر می‌رسد که منطقی نیست. این سیاست نه تنها بار مالی سنگینی بر دوش دولت می‌گذارد، بلکه می‌تواند به کمبود منابع و افزایش وابستگی به واردات منجر شود. در این راستا، برخی کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که به جای افزایش قیمت، باید به دنبال راهکارهای دیگری برای مدیریت مصرف و بهینه‌سازی منابع انرژی باشیم. از طرف دیگر، افزایش قیمت بنزین به عنوان یک رویکرد ممکن است در کوتاه‌مدت به کاهش مصرف و افزایش درآمدهای دولت منجر شود، اما این اقدام می‌تواند عواقب ناگواری نیز به همراه داشته باشد. به گفته بسیاری از کارشناسان، افزایش قیمت بنزین می‌تواند به افزایش هزینه‌های حمل و نقل و در نتیجه افزایش قیمت کالاها و خدمات منجر شود. این موضوع به ویژه بر روی قشرهای کم‌درآمد تأثیر منفی خواهد گذاشت و ممکن است نارضایتی عمومی را به دنبال داشته باشد. با توجه به این چالش‌ها، سوال اصلی این است که چه باید کرد؟ برخی از کارشناسان بر این باورند که دولت باید به جای تمرکز بر افزایش قیمت، به دنبال راهکارهای جامع‌تری برای مدیریت منابع انرژی و کاهش مصرف باشد. این شامل سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌ها، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و تشویق به استفاده از وسایل نقلیه با مصرف سوخت کمتر می‌شود. در عین حال اجرای برخی از طرح‌ها مانند تخصیص بنزین به هر کارت ملی یا هر خودرو، تخصیص یارانه به همه، دونرخی کردن بنزین و... نیز از جمله مواردی است که برای مدیریت بنزین گفته می‌شود. در نهایت، به نظر می‌رسد که هیچ‌یک از گزینه‌ها افزایش قیمت بنزین یا ادامه فروش آن به قیمت پایین به تنهایی نمی‌تواند راهکار مناسبی باشد. بلکه نیاز به یک استراتژی جامع و چندجانبه وجود دارد که به بهینه‌سازی مصرف، افزایش تولید و کاهش وابستگی به واردات کمک کند. در این راستا، همکاری میان دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی می‌تواند کلید موفقیت در مدیریت بحران‌های اقتصادی باشد. در این راستا با هدایت‌ا... خادمی نماینده ادوار مجلس گفت‌وگو کرده‌ایم که ماحصل آن را در ذیل مشاهده می‌فرمایید.

مدت‌هاست به دلیل تحریم و برخی مشکلات، ناترازی انرژی به خصوص بنزین، دولت‌ها در دوره‌های مختلف را دچار مشکلات فراوان کرده است. از سوی دیگر افزایش قیمت بنزین در شرایط کنونی، رویکردی است که به احتمال زیاد با چالش‌های فراوان همراه خواهد بود. بهترین گزینه در شرایط کنونی چه می‌تواند باشد؟

بهبود تولید و افزایش ظرفیت داخلی بنزین، سرمایه‌گذاری برای بازسازی و ساخت پالایشگاه‌ها می‌تواند وابستگی کشور به واردات را کاهش دهد و در نتیجه نوسانات قیمت جهانی نفت تاثیری بر آن نخواهد داشت. به این ترتیب نوسانات قیمت جهانی در این زمینه نیز کمتر بر قیمت بنزین داخلی تاثیر می‌گذارد. با توجه به نیاز روزافزون به سوخت و افزایش تقاضا، بازسازی پالایشگاه‌ها نه تنها به کاهش قیمت‌ها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی نیز منجر شود. در این راستا حضور بخش خصوصی در این بخش می‌تواند مثمرثمر باشد تا با همکاری دولت به بهبود تولید بنزین منجر شود و علاوه بر آن مجبور نشویم منابع ارزی را به واردات بنزین به کشور تخصیص دهیم. سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌ها و زیرساخت‌های مرتبط با صنعت نفت، به عنوان یک راهکار اساسی برای افزایش تولید و بهبود وضعیت اقتصادی کشور مطرح شده است. برای رسیدن به تعادل در بازار بنزین، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری‌های مؤثر در صنعت پالایش نفت است، در حقیقت سرمایه‌گذاری در بخش پالایشگاهی علاوه بر اینکه می‌تواند به تولید و تعادل قیمت بنزین کمک کند، می‌توان با استفاده از دانش و فناوری‌های نوین کیفیت سوخت را نیز ارتقا بخشید. علاوه بر این از آنجا که قیمت بنزین به شدت تحت تأثیر نوسانات قیمت جهانی نفت قرار دارد، هرگونه تغییر در قیمت نفت خام می‌تواند به طور مستقیم بر قیمت بنزین در بازار داخلی تأثیر بگذارد، به این ترتیب چنانچه بتوانیم توانمندی تولید بنزین را بهبود بخشیم می‌توانیم از نوسانات بازار دور بمانیم. البته قطعا مدیریت قیمت بنزین نیازمند یک رویکرد جامع و چندجانبه است که شامل سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی است، با اتخاذ این راهکارها، می‌توان به بهبود وضعیت قیمت بنزین و کاهش فشار بر روی مردم کمک کرد. در این راستا مطمئناً با بهبود زیرساخت‌ها و فناوری‌های مورد استفاده در پالایشگاه‌ها، می‌توان به تولید پایدار و اقتصادی‌تر دست یافت.

چه راهکارهایی می‌تواند به دولت در بهینه کردن مصرف سوخت کمک کند تا فقط افزایش قیمت بنزین، تنها راهکار موجود در کشور برای مدیریت در این حوزه نباشد؟

سرمایه‌گذاری در حمل و نقل عمومی می‌تواند به کاهش تقاضا برای بنزین کمک کند، با افزایش دسترسی به سیستم‌های حمل و نقل عمومی کارآمد، مردم ممکن است کمتر به خودروهای شخصی وابسته شوند. به‌علاوه اینکه تشویق مردم به استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند گاز طبیعی فشرده (CNG) یا استفاده از خودروهای برقی می‌تواند به کاهش تقاضا برای بنزین کمک کند و در نتیجه فشار بر قیمت‌ها را کاهش دهد. در مجموع افزایش آگاهی عمومی درباره مصرف بهینه سوخت و روش‌های صرفه‌جویی در کاهش تقاضا و در نتیجه کاهش فشار بر قیمت بنزین اثر مستقیم دارد. قطعاً مدیریت مصرف سوخت و افزایش بهره‌وری در استفاده از انرژی می‌تواند به کاهش فشار بر قیمت بنزین کمک کند، در این میان ترویج استفاده از وسایل نقلیه عمومی و خودروهای برقی راهکاری موثر در مدیریت مصرف و تعادل بخشی به قیمت بنزین به شمار می‌آید.

سرمایه‌گذاری در بخش پالایشگاهی علاوه بر اینکه می‌تواند به تولید و تعادل قیمت بنزین کمک کند، می‌توان با استفاده از دانش و فناوری‌های نوین کیفیت سوخت را نیز ارتقا بخشید

یکی از دلایلی که مانع از افزایش قیمت بنزین می‌شود، تاثیر سلسله‌وار آن بر قیمت دیگر کالاهاست، درچه صورت می‌توان از تبعات این امر در کشور جلوگیری کرد تا فرآیند افزایش قیمت بنزین نیز مانند دیگر اقلام اساسی و غیراساسی به صورت طبیعی سالانه با یک نرخ معمول عملیاتی شود؟

 ضرورت نظارت دقیق بر قیمت‌ها و جلوگیری از احتکار و افزایش غیرمنطقی قیمت‌ها از جمله مباحث مهمی است که باید از سوی دولت در کشور اجرا شود تا در صورت افزایش قیمت بنزین، زنجیره گرانی بر دیگر خدمات و کالاها مانند، حمل و نقل عمومی، اقلام خوراکی و... تاثیر انفجاری نگذارد، در غیراینصورت افزایش قیمت بنزین ممکن است به افزایش هزینه‌های حمل و نقل و در نتیجه افزایش قیمت کالاها و خدمات منجر شود. این موضوع فشار بیشتری روی خانوارها ایجاد می‌کند و قشرهای کم‌درآمد را تحت تأثیر قرار خواهد داد. علاوه بر این در صورتی که افزایش قیمت بنزین با بررسی‌های کارشناسانه و نظارت دولت بر بازار و دیگر حوزه‌ها همراه نباشد، پیامدهای اجتماعی بسیاری را به دنبال می‌آورد که حتی ممکن است به نارضایتی عمومی و اعتراضات مردم کشیده شود. از این رو دولت قبل از اتخاذ هر تصمیمی در مورد افزایش قیمت بنزین باید به دقت، پیامدهای آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده، راهکارهای مناسبی برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر ارائه دهد. در حال حاضر به سمت کاهش تولید و افزایش مصرف گام برمی‌داریم و این اندیشه نیز همواره از سوی مسئولان و رسانه‌ها ترویج می‌شود که وضعیت ناگوار در حال شکل گرفتن است ومصرف هم به شکل انفجاری در حال افزایش است، پس ناچار باید بنزین را گران کنیم، در حقیقت مسئولان خود نیز در سرگردانی عجیب در این زمینه به سر می‌برند، بسیار از رسانه‌های مختلف می‌شنویم که قیمت بنزین در ایران بسیار ارزان است از این رو باید قیمت بنزین را افزایش دهیم تا بتوانیم مصرف بنزین را تعدیل و بحران موجود در این زمینه را مدیریت کنیم، این درحالی است که در نگاه مقایسه‌ای باید تمام شاخص‌ها با یکدیگر به شکل جامع در نظر گرفته شود نه اینکه قیمت بنزین در آمریکا با قیمت بنزین در ایران بدون توجه به میزان درآمد چند برابری مردم آمریکا با درآمد مردم ایران این مقایسه صورت گیرد، در حقیقت بهینه‌سازی مصرف در تمام حوزه‌های مورد تاکید در تمام دولت‌ها نیز است، اما مشکل اصلی در زمینه بنزین و حواشی آن این نیست، در حقیقت افزایش قیمت بنزین و هر محصول دیگری چاره حل مشکلات اقتصادی و... در کشور نیست، چراکه چرخه گرانی‌ها و افت ارزش پولی ملی و بی‌ثباتی اقتصادی رویکردی است که پایانی بر آن متصور نیست. در حال حاضر هر کالایی را گران کنیم، تا کمتر از یکسال دیگر با توجه به چالش‌های فراوان اقتصادی باز هم ناچار هستیم در سیکلی معیوب باز هم آن را گران کنیم و اگر شرایط اقتصادی به سرعت تغییر نکند، این چرخه انتها نخواهد داشت. از این رو دولت در گام نخست باید تورم را با به کارگیران مدیران کارآمد ثابت نگه دارد و سپس در اندیشه کاهش قیمت‌ها و ثبات اقتصادی باشد. این نگرانی در حال حاضر وجود دارد که اگر راه کارشناسی شده و اصولی برای کنترل تورم دو رقمی به دست نیاید، ممکن است تورم به شکل ناگهانی بیشتر شود. کنترل تورم در حالت انفجاری دشوار خواهد بود و اگر تورم حتی به سه رقم نزدیک شود، با وضعیتی دشوارتر از آنچه که اکنون در آن قرار داریم مواجه می‌شویم.

طرح اختصاص بنزین به هر کارت ملی، یا هر خودرو یکی از گزینه‌هایی است که این روزها به عنوان راهکار کنترل مصرف بنزین و تعادل قیمت آن به گوش می‌رسد، در خصوص پیامدها و سایه روشن اجرای این طرح در کشور در شرایط کنونی توضیح بفرمایید.

 اختصاص بنزین به کد ملی همانند همان بلایی است که با خام‌فروشی نفت بر سر منابع کشور می‌آوریم در حالی که می‌توانیم آن را تبدیل به ده‌ها فرآورده باارزش کرده و به فروش برسانیم، ما حتی نفتی را که می‌فروشیم در صندوقی ذخیره نمی‌کنیم که از سود آن کشور را اداره کنیم. حال آنکه باید این سرمایه برای فرزندانمان بماند، بنابراین نسل آینده نسلی خواهد بود بدون منابع نفت، گاز و آب. تخصیص بنزین به کد ملی مانند این است که منابعی را که در اختیار داریم بیشتر مصرف کنیم تا از بین برود، ضمن اینکه اگر بنزین را به کد ملی بدهیم مشخص نیست که چه اتفاقی در این مسیر رخ می‌دهد چون به هر حال امکان تقلب هم وجود دارد و از سوی دیگر این رویه تبدیل به سنتی می‌شود که چنانچه در آینده به هر دلیلی نتوانند ادامه دهند، دیگر نمی‌توان آن را متوقف کرد. وقتی به هر کس با توجه به کد ملی بنزین داده شود در دهه‌های آینده هم باید تداوم داشته باشد و همیشه باید این سهمیه را سالانه افزایش هم بدهیم و هر قدر که جمعیت زیاد می‌شود این بنزین اختصاصی نیز باید بیشتر شود، در حالی که منابع آن وجود ندارد و دلیلی ندارد این کار را کنیم. این طرح‌ها در حالی مطرح می‌شود که فکری نشده که این افراد بنزین را چگونه بفروشند این برنامه نیاز به مکانیزمی دارد که هزینه‌بر است، علاوه بر این کسی که بنزین را می‌فروشد با قیمتی متفاوت از آنچه به او تعلق گرفته به فروش می‌رساند که منجر به دونرخی و چند نرخی شدن شده و همچنین رانت به‌وجود می‌آید، ضمن اینکه باعث تورم و مشکلات آتی می‌شود. تخصیص بنزین به کد ملی کار غیرمنطقی است که تجربه آن در دیگر کشورها نیز وجود ندارد. ما منابعی داریم که باید بتوانیم آن را مدیریت کنیم، باید پالایشگاه احداث کنیم و به جای خام‌فروشی نفت ایجاد ارزش افزوده کرده و بنزین را صادر کنیم نه اینکه با تعریف پروژه‌های بدون پشتوانه و با آزمون و خطا، فقط محل مصرف جدید در کشور ایجاد کرده و به مصرف بیشتر سوخت دامن بزنیم، در حالی که تمام دنیا از هر راهکاری برای کنترل و کاهش مصرف سوخت دریغ نمی‌کنند.